Þjóðviljinn - 14.02.1978, Síða 5

Þriftjudagur 14. febrúar 1978 ÞJOÐVILJINN — StÐA 5
Naumast llftur svo dagur aft
ekki birtist I blööum frásagnir um
ný fjársvik. Skæftadrifan er svo
þétt aö fólk gleymir flestum mál-
um á svipstundu: ein frétt birtist i
blöftum og siöan ekki söguna
meir, fólk fylgist ekki einu sinni
meft þvi hvort dómur er nokkru
sinni kveftinn upp. Eitt þeirra
mála sem mikiö hefur verift skrif-
aft um i blöftum er ákæra á Pál
Lindal, fyrrum borgarlögmann,
um þaft aö hann hafi dregiö af sér
5-6 miljónir króna á löngu árabili
af fé borgarbúa. Málift hefur vak-
iö almenna athygli vegna þess aö
Páll hefur ekki setift þegjandi
undir ákærunum, heldur svaraö
fullum hálsi og ákært borgar-^
stjóra og suma embættismenn'
hans fyrir visvitandi lygar um
einföldustu staftreyndir. Þar
stendur staöhæfing gegn staöhæf-
ingu. Málift gegn Páli hefur veriö
rekift af mikilli hörku i fjölmiöl-
um af borgarstjóra, m.a. hefur
verift birt skrá um einstaklinga og
fyrirtæki sem Páll á aft hafa tekift
fé af og stungift i eigin vasa I staft
þess aft láta þaft renna i borgar-
sjóö: þegar fjallaö er i fjölmiftlum
um bankaræningjann i Lands-
bankanum heita menn sem mál
hans snertir hins vegar „ýmsir
aftilar”. Menn eru greinilega ekki
jafnir fyrir lögum.
Ekkert veit ég um mál Páls
Lindals umfram þaft sem I blöö-
um hefur staöift, en mér hefur
Hvort
kom
/
a
undan
Skýrslur og greinargerðir vegna máls Páls Lindals, fyrrverandi borgarlögmaiins
Rúmum 5 miljónum ekki
skilað til borgarejióðs^
/*/■
tt»«/i-Sií,
-* /y/
að
fyfönsh
50^iííónírT|árum
frá einu tynriæKir^
eða hænan?
eggið
þótt umfjöllunin ákaflega ein-
hlifta, ekki siftur en meftferft
Landsbankamálsins, en um ein-
hlifta umfjöllun þess hef ég áöur
skrifaö blaftagrein. Stjórn
Heykjavikur er þannig háttaö aft
borgarbúar kjósa borgarfulltrúa
sem eiga aö fara meft sameigin-
leg f jármál borgarbúa, ekki siftur
en annaö. Borgarfulltrúarnir
kjósa borgarstjóra sem er æftsti
embættismaftur þegnanna i
Heykjavik, hann velur sér em-
bættismenn eftir atvikum og
stjórnar daglegum rekstri borg-
arinnar i samvinnu vift borgar-
ráft. Mér hefur frá upphafi fundist
ákæra borgarstjóra á Pál Lindal
um miljónaþjófnaö um margra
ára skeift af fé borgarbúa vera aft
sama skapi harkaleg sjálfs-
ákæra. Birgir Isleifur Gunnars-
son borgarstjóri hefur lýst yfir
þvi aft undir yfirstjórn sinni hafi
það viögengist aft einn af embætt-
ismönnum borgarinnar hafi getaft
hirt eina miljónina af annarri ár-
um saman án þess aö húsbóndinn
hafi nokkuö vitaö. Samt er ekkert
minnst á þessi hrikalegu stjórn-
sýsluafglöp: ekki hefur heyrst aft
félagsmálaráftherrann hafi
hrokkiö viö og hefur þaft þó oft áft-
ur gerst aft félagsmálaráftuneytiö
hefur hlutast til um fjármálamis-
ferli I sveitarfélögum: ekki bólar
heldur á þvi aö dómsmálaráö-
herrann hafi rumskaö. Væntan-
lega verftur máliö rannsakaft til
hlitar, þannig aft nifturstöftur séu
aö minnsta kosti tiltækar áftur en
öldin er liftin, en eitt er ljóst nú
þegar. Birgir tsleifur Gunnarsson
hefur játaft opinberlega aft hann
sé ekki fær um aö gegna stjórn
Heykjavikurborgar: hann virftist
vera fórnarlamb þess lögmáls
sem Parkinson hinn breski hefur
gert grein fyrir aft i skriffinnsku-
pýramidanum þokist menn hærra
og hærra, þar til þeir eru komnir
á þrep.þar sem þeir ráfta ekki vift
viöfangsefni sin. Birgir Isleifur
Gunnarsson ætti aft hafa fyrir-
hyggju til þess aft færa sig þrepi
neöar: aft öörum kosti þurfa
borgararnir aft hafa vit fyrir hon-
um.
Spriklaði í fúafeni
I þjófnaöarskæftadrifunni
miklu hafa ýmsir menn reynt aft
láta bera á sér, ekki sist ungir
framagosar i Alþýftuflokknum,
m.a. Sighvatur Björgvinsson og
Vilmundur Gylfason. Þeir ættu aö
hugleiöa þá gömlu og góftu Is-
lensku reglu aö rétt sé aö þrifa
fyrir sinum eigin dyrum áftur en
fjallaft er um umgengni annarra.
Eitt þeirra mála sem sofnaö hafa
i réttarkerfinu i meira en áratug
hét á sinum tima Jörgensen-mál-
iö. Sakborningurinn haffti stundaft
mjög annariega fjármálastarf-
semi i skjóli þáverandi formanns
Alþýftuflokksins og hann haffti
látift hluta af þýfi sinu renna til
Aiþýftuflokksins svo aft hægt væri
aö halda Alþýöublaftinu úti. Þaö
hefur sannast fyrir hæstarétti aö
Alþýöublaftinu var um skeiö hald-
iö úti fyrir fé sem stolift var úr
sjóftum skólabarna i Heykjavik.
Alþýftublaftift haföi um langt skeiö
aftsetur i húsi sem leifttogar
flokksins stálu frá verklýftshreyf-
ingunni, aft visu I skjóli dómstóla.
Þvi hefur aft undanförnu veriö
lýst opinberlega sem stefnu Al-
þýftuflokksins aö leysa útgáfumál
Alþýöublaftsins meft þvi aft betla
fé frá toppkrötum annarstaftar á
Norfturlöndum. Toppkratar hafa
væntanlega verift tilnefndir vegna
þess aft þeir séu öndvegismenn,
en ég þekki þess engin dæmi aft
betlarar biftji um siftgæöisvottorft
þegar þeir snapa fé: ætli leiötog-
ar Alþýftuflokksins myndu ekki
hrifta fé frá hverjum sem gæfi, og
gefandinn aft sjálfsögöu ætlast til
einhvers á móti. Ekki hefur þess
orftift vart aö málgögn núverandi
rikisstjórnar hafi hneykslast neitt
á þessum fjáröflunaráformum
Alþýftuflokksins, enda þá Morg-
unblaftiö meö áfergju sterlings-
pund fyrir aft birta áróftursgrein-
ar I auglýsingarformi frá bresk-
um veiftiþjófum þegar landhelg-
isdeilan var sem tvisýnust. Vænt-
anlega hefur þeim sterlingspund-
um veriö skipt I Islenskan gjald-
eyri.
Enginn Islenskur stjórnmála-
flokkur hefur gert sig sekan um
jafn mikift siftleysi I peningamál-
um og Alþýftuflokkurinn. Þvi hef-
ur umvöndunartal þeirra Vil-
mundar, Sighvatar og fleiri alltaf
minnt mig á óp þeirra sem lent
hafa I fúafeni og átta sig á þvi aft
þeir sökkva þeim mun dýpra sem
þeir sprikla meira og aft þaö er
ekkert gagnlegra aft sparka meö
hægri fætinum en þeim vinstri.
Hver stal
irá hverjum?
Þegar frásagnir um Lands-
bankaþjófnaftinn mikla voru birt-
ar skömmu fyrir jól, tóku fljót-
lega aft sækja á mig undarlegar
hugsanir. 1 lauslegri lýsingu
bankastjóranna kom fram aft
bankaræninginn heffti haft tvöfalt
bókhald, annaft gagnvart fyrir-
tækinu Sindra, hitt gagnvart
Landsbankanum. Ég ályktafti svo
án þekkingar aö bankaræninginn
heffti látift fyrirtækift Sindra
greiöa of há gjöld af margvislegu
tagi, siftan heffti hann stungift
mismuninum i eigin vasa, en haft
réttar tölur i reikningum bank-
ans. Og þá vaknafti sú spurning
hjá mér, frá hverjum bankaræn-
inginn heffti eiginlega stoliö. Ekki
frá fyrirtækinu Sindra: auftvitaft
hefur þaft velt auknum tilkostnafti
sinum út i verölagift og hagnast á
öllu saman, þvi aft álagningin er
hlutfall af tilkostnaöi og álagn-
ingarupphæöin þeim mun hærri
sem tilkostnaöurinn er meiri.
Bitnafti þjófnaöurinn þá á al-
menningi? Samkvæmt gildandi
reglum á aft bæta veröhækkanir
meö visitölubótum á kaup. Hækk-
un á vörum og þjónustu Sindra
hefur þvi stuölaft aft sinu leyti aft
krónuhækkun á kaupgjaldi og ef
visitalan er „rétt” á aft nást jafn-
vægi. Þannig heldur hringiöan
áfram, hraöari og hraftari, og
lærftustu hagspekingar kunna
ekki lengur aö gera greinarmun á
orsökum og afleiöingum. Vift
blasir spurningin sigilda: Hvort
kom á undan, eggiö efta hænan?
Samkvæmt nýjustu skýrslu
bankastjóra Landsbankans hefur
ferillinn hins vegar ekki veriö
þessi. Þeir segja i plaggi sem
dagsett var 28da janúar I ár:
„Enn er ekki fullkannaft aö hve
miklu leyti féft hefur verift dregift
af bankanum og aö hve miklu
leyti af viftskiptafyrirtækinu, en
flest bendir þó á þessu stigi til
þess, aft þaft sé aft mestu af bank-
anum.
Ekkert bendir til þess aft neinn
innan bankans sé samsekur
Hauki I máli þessu.”
Samkvæmt þessu viröist
bankaræninginn alls ekki hafa
stolift frá fyrirtækinu Sindra,
heldur frá bankanum sjálfum.
Sindri hefur ekki fengiö falsafta
reikninga heldur hafa þeir veriö
færftir inn i talnakerfi bankans
sjálfs. En hvaö hefur þá hift þri-
greinda endurskoftunarkerfi
Landsbankans veriö aft aöhafast?
Svikin eru skjalfest i plöggum
bankans, en hálærftir endurskoft-
endur sjá ekki neitt. Hvaft gera
þeir ágætu menn i raun? Fylgjast
þeir einvörftungu meft þvi hvort
starfsmennirnir kunna aft leggja
saman, draga frá, margfalda og
deila efta réttara sagt stjórna vél
um sem framkvæma slikar at-
hafnir? Yfirlýsing bankastjór-
anna bendir til þess aft ástæöa sé
aft beina athyglinni aft bankanum
sjálfum i miklu rlkara mæli en
gert hefur verift. En banka- og
dómsmálaráftherrann má auftvit-
aö ekki vera aft þvi; hann hefur
veriö önnum kafinn vift þaft aft
undanförnu aft bjóöa gjaldeyris-
þjófum vernd I skjóli islenskra
gjaldey risbanka.
Hvaft merkir setningin „Ekkert
bendir til þess aft neinn innan
bankans sé samsekur Hauki I
máli þessu”? Bankaræninginn
hefur starfaft innan bankans i
meira en tvo áratugi; á synda-
kvittunin vift alla þá sem starfaö
hafa innan bankans á þessu tima-
bili? Höfundi þessarar greinar er
kunnugt um aft fyrir allmörgum
árum var einum yfirmanni bank-
ans falift aft kanna mál bankaræn-
ingjans, þegar ljóst var aö hann
liffti margfalt meira bilifi en eöli-
legar tekjur hans gáfu tilefni til.
Þessi bankaleiötogi var jafn-
framt einn helsti fjármálamaftur
Alþýftuflokksins og Alþýftublafts-
ins, og aö rannsókn sinni lokinni
lýsti hann yfir þvi aft bankaræn-
inginn væri einn hæfasti, sam-
visusamasti, greindasti og full-
komnasti starfsmaftur bankans.
Ókunnugur hlýtur aö spyrja, hafa
fjárreiöur Landsbankans og Al-
þýöublaftsins veriö bornar sam-
an, en Alþýftublaðið haffti um
langt árabil óvenjulega mikift
lánstrausti þeim banka. I þessari
spurningu felast engar dylgjur,
heldur er einvörftungu bent á leift
sem augljóst er aö fara veröur, ef
dómsmálaráöherra og banka-
málaráöherra vill gera hreint
fyrir dyrum sinum.
Hvort kom á undan,
eggið eða hænan?
En meftal annarra oröa: Hefur
bankaræninginn skaftaft Lands-
bankann fjárhagslega á nokkurn
hátt? Arsreikningar sýna aö
Landsbankinn er vel rekift fyrir-
tæki, aldrei hefur neitt komift
fram i reikningunum sem bendi
til þess aft einn starfsmaftur hafi
leikift sér aft þvi aft stela svo sem
lOOmiljónum króna miöaö vift nú-
verandi verftgildi krónunnar.
Bankastjórar Landsbankans
kunna ekki aöeins aft láta tekjur
og gjöld standast á, heldur skila
ævinlega vænum tekjuafgangi.
Miljónatugunum sem stolift var
hefur auftvitaft verift velt út i
verölagiö meft réttri hagræöingu
á innlánsvöxtum og útlánsvöxt-
um og öftrum hliftstæftum ráftum
hálæröra manna. Siftan hefur
vistitölukerfift velt bagganum
fram og til baka, svo aö sama
spurningin kemur upp á nýjan
leik: Hvort kom á undan, eggift
efta hænan?
Föst jörð
til að ganga á
Eins og ég hef margsinnis bent
á er þjófnaftarfaraldurinn á ís-
landi ein af afleiöingum peninga-
hyggju og óftaverftbólgu. Þau sift-
gæöisvifthorf sem þjóftin innrætti
sjálfri sér meftan hlutskipti Is-
lendinga var fátæktarbasl hafa
fokiö út i veftur og vind, þvi aft sift-
gæöj er ævinlega afurð af þjóöfé-
lagsháttum. I kviksyndi óöaverö-
bólgunnar er ekki um nein siö-
gæöisviöhorf aö ræfta, þvi aft
þjóftfélagift allt er fen efta hol-
klaki. An siftgæftisvifthorfa fær
hins vegar ekkert staöist, hvorki
einstaklingar né þjóftfélög. Þaft er
vissulega mikilvægt aft þjófnaft-
armál séu rannsökuft til fullkom-
innar hlitar og samhengi þeirra
vift þjóöfélagsástandift rakift. En
refsingar eru aft minu mati afteins
vitnisburöur um vanmátt þjóftfé-
lagsins sjálfs. öll hagfræfti er fá-
nýt ef hún styftst ekki vift siðgæfti.
Ekki kann ég neina formúlu til aft
leysa þennan vanda enda lítill
formúlumaftur, en framtift Is-
lendinga er undir þvi komin aft
unga fólkiö læri aft finna sér fast-
ari jörö til aö ganga á en peninga-
hyggjuna eina.
Birgir tsleifur borgarstjóri ber ábyrgft á borgarkerfinu og þar meft
þcim fjárdráttarmálumsem þar hafa verift á dagskrá. — Sighvatur og
Vilmundur ættu aft gera hreint fyrir sinum dyrum fyrst.