Þjóðviljinn - 08.03.1978, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 8. mars 1978
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfuféiag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón meö sunnudagsblaöi:
Árni Bergmann.
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn
Pálsson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Sföumúla 6, Simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Meginatriði
Það sem eftir stendur sem meginatriði
eftir mótmælaaðgerðir verkalýðshreyf-
ingarinnar 1. og 2. mars er þetta:
Um 30 þúsund manns innan Alþýðusam-
bands íslands og Bandalags starfsmanna
rikis og bæja lögðu niður vinnu til þess að
mótmæla lögum rikisstjórnarinnar þrátt
fyrir ofbeldishótanir atvinnurekenda með
rikisstjórnina og borgarstjórn Reykja-
vikur i broddi fylkingar. Skiptar skoðanir
eru um mótmælin sem slik.en þátttakan
sýnir að yfirgnæfandi meirihluti verka-
fólks taldi rétt að efna til allsherjarverk-
fallsins.
1 annan stað liggur það meginatriði nú
fyrir að allt launafólk á íslandi er andvigt
kaupránslögum rikisst jórnar
Framsóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins. öll verkalýðsfélög hafa mót-
mælt lögunum og flest verkalýðsfélög eða
nær öll hafa þegar sagt upp samningum
sinum. Meira að segja það félag sem
ihaldsþingmaðurinn Guðmundur H.
Garðarsson talar um sem sina einkaeign
hefur sagt upp samningum vegna kaup-
ránslaganna og mun Guðmundur sjálfur
meira að segja hafa stutt uppsögn samn-'
inga i félagi sinu,enda þótt hann hafi einn-
ig stutt lögin i atkvæðagreiðslu á alþingi!
f þriðja lagi er ljóst af viðbrögðunum að
undanförnu að ekki einu sinni atvinnu-
rekendur telja vinnubrögðin við lagasetn-
ingu rikisstjórnarinnar viðunandi. Þeir
hafa sjálfir að visu gefið út taxta
samkvæmt fyrstu grein laganna, en þeir
viðurkenna hvar sem er og meðal annars
með taxtaútgáfu sinni að 2. grein
ólaganna er óframkvæmanleg: Það er
ekki unnt að setja taxta fyrirfram
samkvæmt lögunum. Þannig eru þau i
rauninni gjörsamlega fráleit smið frá
hreinu tæknilegu sjónarmiði, að ekki sé
minnst á pólitiskar forsendur málsins. Þá
hefur ríkisstjórnin sjálf einnig viður-
kennt að ekki er unnt að setja taxta
samkvæmt lögunum, en rikið hefur gefið
út taxta fyrir BSRB og BHM þar sem ekki
er reiknað með 2. grein laga rikisstjórnar-
innar. Lögin eru með öðrum orðum með
þeim endemum útbúin að það er ekki einu
sinni unnt að reikna taxta út frá þeim. Af
þeim ástæðum og öðrum hafa fimm
fulltrúar verkalýðshreyfingarinnar neitað
að semja reglugerð um framkvæmd
laganna.
Það er þannig sama hvernig málið er
skoðað: öll verkalýðshreyfingin er andvig
stefnu kjaraskerðingarlaganna, öil verka-
lýðshreyfingin segir upp kjarasamningum
vegna þeirra og krefst endurbóta
samkvæmt kjörorðinu ,,kjarasamningana
i gildi.” öll verkalýðshreyfingin er reiðu-
búin til þess að berjast með öllum tiltæk-
um ráðum fyrir úrbótum frá og með 1.
apríl þegar samningarnir renna úr gildi.
Verkalýðshreyfingin á íslandi hver einasti
maður er andvíg stefnu ríkisstjórnarinnar
i efnahagsmálum. Atvinnurekendur
sverja af sér skyldleika við rikisstjórnina
og þá alveg sérstaklega þá Geir Hall-
Alþýðubankinn
í sókn
1 nýútkomnu tölublaöi Vinn-
unnar, timarits ASI og MFA, er
athyglisvert viötal við Stefán
Gunnarsson, bankastjóra
Alþýðubankans. Þar kemur
m.a. fram aö efnahagsleg staöa
bankans gjörbreyttist til batn-
aðar á sl. ári eftir stöðnun og
jafnvel afturkipp i kjölfar svo-
kallaös Alþýöubankamáls. I
viðtalinu hvetur Stefán Gunn-
arsson eindregiö til þess aö
verkalýðshreyfingin og ein-
staklingar úr rööum hennar ein-
beiti sér aö þvi aö efla Alþýöu-
bankann sem mest. Vert er að
hyggja vel að röksemdafærslu
hans fyrir nauösyn öflugs banka
aö baki verkalýðshreyfingar-
innar. Hér aö neöan er birtur
upphafskafli viðtalsins:
1 vopnabúri
andstœðinganna
— Aö minu mati er gildi
bankans fyrst og fremst fólgiö i
þvi sama og fjárhagslegt sjálf-
stæöi er hverjum einstaklingi.
Sagt er aö fátækur bóndi norður
i landi hafi eitt sinn sagt sem
svo: ,,Nú er ég búinn aö borga
kaupfélaginu og oddvitanum, og
nú skulda ég hvorki guöi né
mönnum”. Þetta oröafar finnst
mér gott dæmi um þaö gildi sem
fjárhagslegt sjálfstæöi hefur
fyrir einstaklinginn, og sama
held ég hljóti aö vera uppi á ten-
ingnum hvaö félög og verka-
lýöshreyfinguna i heild snertir.
i baráttunni fyrir bættum
kjörum er oft talað um aö hún sé
barátta gegn fjármálalegu
valdi, auövaldinu sem svo er
kallaö einu oröi. Mln skoöun er,
aö þau bestu vopn sem verka-
lýöshreyfingin hefur gegn þvi
valdi séu sömu vopn og beitt er
hinum megin frá. Þvi hljóti
sterkur banki i eigu verkalýös-
hreyfingarinnar aö vera henni
til styrktar á öllum sviöum.
Þess vegna hef ég viljaö halda
þvi fram, aö þaö sé eins og aö
geyma vopn sin I vopnabúri
andstæöingsins, ef verkalýös-
hreyfingin geymir fjármuni
sina viöa annars staöar en i sin-
um eigin banka”.
Fjármálavald
„Eins má segja, aö sé þetta
sterkur banki, þá eykur þaö
gildi hans ef verkalýöshreyfing-
in getur ráöiö i hvaöa farveg
fjármunir hennar renna. Aö
þessu hlýtur aö vera stefnt. Þaö
fer auövitað ekki á milli mála,
aö fjármagn verkalýöshreyf-
ingarinnar i heild er mjög mik-
iö. Þau lög sem samþykkt voru
á alþingi nú fyrir áramótin, um
skyldu lifeyrissjóöa verkalýös-
hreifingarinnar til aö kaupa
skuldabréf fyrir 40% af ráöstöf-
unarfé sinu, sanna þaö vald sem
verkalýðshreyfingin getur
skapaö sér meö sinu fjármagni,
— en þaö vald er rýrt meö þess-
um lögum.
— Hefur verkalýöshreyfingin
gert sér grein fyrir þessu gildi
bankans?
— Þaöer ómögulegt fyrir mig
aö segja af eöa á um þaö. Þaö
sem ég segi hér er auövitaö min
eigin skoöun, og ég get alls ekki
ætlast til þess aö allir hafi sömu
skoðun á þessu máli og ég. Ég
held þó aö margir hafi áttaö sig
á gildi bankans og séu sömu
skoöunar og ég hvaö þaö mál
varöar. Eins held ég aö margir
séu aö komast á þessa skoöun.
En ég vil ekki vera svo frekur aö
heimta aö allir menn séu mér
sammála”.
Dreifum ekki
fjármagninu
— Hver eru viöskipti verka-
lýöshreyfingarinnar viö bank-
ann, sem hundraöshluti af
heildarviöskiptum ?
— Svarið er ekki hægt aö
segja i tölum eöa nákvæmlega á
annan hátt. En þaö er þó
ánægjulegt aö geta sagt, aö
Aiþýöubankinn er aöalviö-
skiptabanki Alþýöusambands
tslands, og ennfrcmur aöalviö-
skiptabanki nokkurra stórra
verkalýösfélaga, — og smærri
raunar lika. Hins vegar fer ekki
hjá þvi, aö þau viðskipti eru enn
ekki oröin nægilega mikil, aö
áliti okkar i bankanum og
bankaráösins.
Ég held þaö felist meöal ann-
ars I þvi, aö lifeyrsissjóöirnir
hafa ekki verið meö nægilega
mikil viöskipti. Mér hefur fund-
ist vera dálitil tilhneiging til
þess aö skipta fjármagninu á
milli bankastofnana. Þaö kem-
ur einmitt inn á þaö sem viö
vorum aö tala um áöan, — aö
þaö eigi aö einangra fjármuni
verkalýöshreyfingarinnar eins
mikiö viö þennan banka og
mögulegt er. Þaö er kannski
dálitiö um aö félög vilji hafa alla
góöa og eins veröur aö benda
sérstaklega á aö félög úti á
landsbyggöinni skipta frekar
litiö viö bankann. Geyma ekki
sina sjóöi I honum. Þaö er
kannski eölilegt, þvi viö höfum
ekkert útibú á landsbyggðinni.
Samt sem áöur vill maöur halda
þvi fram, aö vöxtur bankans
hljóti aö kosta nokkra fyrirhöfn
og kannski fórnir, sem aftur
ættu aö nást til baka þegar
bankinn stækkar og hefur efni á
og stööu til aö opna útibú.
Talandi um sjóöi verkalýös-
hreyfingarinnar staldrar hug-
urinn ósjálfrátt viö Atvinnu-
leysistryggingasjóö, er stofnaö-
ur var eftir margra vikna verk-
fall verkalýösfélaganna: hann
ætti aö sjálfsögöu aö vera I
banka verkalýöshreyfingarinn-
ar og starfa i samvinnu viö
hann.
Eins má minna á orlofskerfið,
grimsson og Ólaf Jóhannesson. Enginn
nema alþingismennirnir 42 þorir að
kannast við króann — og viðurkenning
þeirra gildir þó aðeins innan þinghússins:
Þegar þeir eru komnir út fyrir álnarþykka
veggi þess greiða þeir óðara atkvæði á
móti eigin lögum — með uppsögn kjara-
samninga vegna þeirra laga sem þeir
voru að enda við að setja. Það kæmi ekki á
óvart þó að Geir Hallgrimsson og Ólafur
Jóhannesson væru einu mennirnir auk
Styrmis Gunnarssonar ritstjóra Morgun-
blaðsins sem þora að kannast við afkvæm-
ið svo ófrýnilegt sem það er. — s.
A thyglisvert
Á siðasta fundi borgarstjórnar Reykja-
vikur beitti Sigurjón Pétursson, borgar-
ráðsmaður Alþýðubandalagsins, sér gegn
þvi að borgin tæki sérstakan refsifrádrátt
frá borgarstarfsmönnum sem þátt tóku i
verkfallinu 1. og 2. mars. Við afgreiðslu
málsins i borgarstjórn stóðu ihalds-
fulltrúarnir að sjálfsögðu allir með
hefndaraðgerðum gegn borgarstarfs-
mönnum. Það vakti ekki sérstaka athygli.
Hitt vakti nokkra athygli að borgar-
fulltrúar Framsóknarflokksins, Alfreð
Þorsteinsson og Kristján Benediktsson,
stilltu sér upp við hliðina á ihaldinu. Það
er raunar ekki nýtt á þessu kjörtimabili
borgarstjórnar að framsóknarfulltrúarnir
hagi sér þannig; þeir hafa yfirleitt hengt
sig á ihaldið i öllum veigameiri málum.
En engu að siður er afstaðan athyglisverð
— einkum fyrir kjósendur sem taka þurfa
afstöðu i kjörklefanum i mailokin. — s.
T
m
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
j
j
i
■
I
■
I
■
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
A
m
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
I
■
J
sem rekiö er af pósti og sima
eöa póstgiróstofunni. Þaö kerfi
viröisl mér nánast út i hött og sé
starfsemi sem hiö öfluga banka-
kerfi væri full fært um að ann-
ast”.
Aukin viðskipti
við launafólk
I viötalinu er fjallaö um ýmis-
leg vandamál Alþýöubankans
og er ljóst af þvi sem þar segir
aö verkalýösfélögin og einstakl-
ingarnir sem skipta viö bank-
ann þurfa nokkuöá sig að leggja
ef þau vilja tryggja viðgang
hans. Stofnun útibúa er m.a.
margvislegum erfiðleikum háö.
En bankinn hefur reynt aö
standa undir þvi nafni aö vera
banki launþeganna. íltlán til
einstaklinga úr röðum launa-
fólks hafa aukist hlutfallslega
og er áhersla lögö á heiöarleika
I viöskiptum. Um þetta atriöi
segir Stefán Gunnars-
son: — Þvi er ekki aö neita, aö
okkur er ijúfara aö veita manni
lánafyrirgreiðslu ef hann er I
viöskiptum viö bankp n. Meö
sparisjóösbók eöa ávfsana-
reikning. Hitt er annaö aö viö
höfum reynt aö standa undir þvl
nafni aö vera banki launþega.
Hins vegar vil ég ekki segja aö
þaö sé nein grundvallar-
forsenda fyrir mann að eiga
reikning i bankanum, vilji hann
fá lán. Þaö sem viö metum mest
er aö menn séu heiöarlegir.
Heiöarleg viöskipti af hálfu
bankans og þeirra sem skipta
viö hann er nefnilega grundvail-
aratriöi. Viö höfum auðvitaö
veriö veikir fyrir þvi, ef fólk
hefur veriö aö koma sér upp
húsnæöi og er I peningahraki
vegna þess. Eins ef þaö er aö
koma sér fyrir á annan hátt. Ég
geri ráö fyrir aö oröiö hafi dálit-
il aukning á þvi, aö einstakling-
ar fái hér fyrirgreiöslu, frá þvi
sem áöur var. En grundvallar-
skilyröi þess aö menn fái viö-
skipti viö bankann er, aö þeir
hafi ekki verið I vanskilum viö
hann og treysta megi þvi, aö
þeir standi viö þaö sem þeir
hafa lofaö.
Þaö hafa þvi miöur oröiö mér
nokkur vonbrigöi i starfi, hve
mörgum hefur reynst erfitt aö
standa i skilum. Sérstaklega hef
ég oröiö fyrir vonbrigöum meö
þaö, aö fólk talar ekki viö bank-
ann ef þaö á erfitt meö aö
standa i skilum. Ef þannig
stendur á, er yfirleitt hægt aö
komast aö samkomulagi um
önnur kjör en upphaflega var
samiö um. En ég vil ítreka þaö,
aö mér finnst heiöarleiki og
reglusemi i viöskiptum mcira
atriöi heldur en inneign I bank-
anum. Þótt þaö sé aö sjálfsögöu
ánægjuiegra, ef um gagnkvæm
viöskipti er að ræöa”.
Vert er að vekja athygli
launafólks á þvi að þaö er álit
bankastjóra Alþýðubankans að
atvinnurekendum sé ekki stætt
á þvi aö neita aö greiða laun inn
i þá bankastofnun sem þaö ósk-
ar. „Ef launþegi óskar eftir
ákveöinni bankastofnun á hann
heimtingu á þvi, eöa fá greitt I
peningum”. Menn ættu þvi aö
hafa I hendi sér aö beiná viö-
skiptum til Alþýöubankans.
Undir lok viðtalsins minnist
bankastjórinn á markmiðiö 1
rekstri bankans á þessu ári:
Aðalvandinn er rekstrarlegs
eölis. Þaö á viö um alla banka I
landinu, aö reksturinn áriö 1977
var erfiöur og þvi miöur má
ekki gera ráö fyrir aö rekstur-
inn hafi veriö verulega hag-
stæöur þaö ár. Þess vegna hlýt-
ur þaö aö vera meginmarkmiö
okkar á þessu ári, jafnframt þvi
aö vona aö áfram megi halda sú
jákvæöa þróun sem hófst áriö
1977, aö sýna og sanna þaö fyrir
eigendum bankans, aö þaö borgi
sig aö eiga banka og þannig
veröi hægt, viö lok ársins 1978,
aö greiöa eigendum bankans
einhvern arö af þvi fé sem þeir
hafa lagt bankanum til i hlutafé.
—e.k.h.