Þjóðviljinn - 23.09.1978, Blaðsíða 7

Laugardagur 23. september 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
ógur i Kaldakinn
Úr Ystafellsskógi. ABalfundargestir Skógræktarinnarnjóta ltfsins i rjóðrinu. — Mynd: j.j. Rauðgreni i Ystafellsskógi. — Mynd: j.j.
birkiskógum landsins”
kynna Fellsskóg, þótt i
litlu verði. Er hér þrædd
frásögn Skógræktarinnar
ífyrrnefndum ritlingi um
skóginn.
Landslag
Fellsskógur er i austurhliðum
Kinnarfells, sem er allhár
basalthryggur, (rishæst 343 m),
er skilur sig frá Kinnarfjöllum.
Gengur fellið frá suðri til
hánorðurs og undir þvi að
austan rennur vestari kvisl
Skjálfandafljóts, er brýst út úr
gljúfrum vestanundir hömrum
Þingeyjar. I þeirri kvisl fljóts-
ins er foss, er Barnafoss nefnist.
Eystri kvisl Skjálfandafljóts er
mun vatnsminni en hin vestari
og fellur hún um Ullarfoss i
Skipapoll, sem aö sunnanveröu
er girtur stuðlabergshömrum.
Norðan við pollinn taka við stór-
grýtiseyrar og utan við þær
hólmar, vaxnir viði og birki-
kjarri. Milli fljótskvislanna er
Þingey, en þar var hinn forni
þingstaður héraösins. Til
austurs sést m.a. til Fljóts-
heiðar og gegnt Fellsskógi
blasir við Fossselsskógur, en
þann skóg leigði Skógræktar-
félag S-Þingeyinga af Skógrækt
rikisins til afnota áriö 1960 og er
þar nú aöalathafnasvæði
félagsins.
Skógurinn
Fellsskógur er með fegurstu
birkiskógum landsins, og veldur
þar bæði næsta umhverfi, sem
er sérstætt og fagurt og svo
sjálfur skógurinn, en i honum
eru einhver vöxtulegustu birki-
tré hér á landi. Hæsta tré, sem
þar hefur verið mælt, var 12,7 m
á hæð. Þá er óhætt að fullyrða,
að vaxtarskilyrði i Fellsskógi
eru með þeim betri i Þingeyjar-
sýslum, og veldur þvi hinn
óvenjumikli jarðvegsraki, enda
þótt jarðveg megi flokka að
mestu undir móajarðveg. Þá er
skógurinn á tiltölulega skyldum
stað, þótt norðaustanátt nái sér
þar upp á stundum.
Svarðgróöur skógarins er
fjölbreyttur og gróskumikill.
Heilgrös, blómjurtir og lyng-
gróður einkenna undir-
gróöurinn. Gras- og blómlendi
eru rikjandi, þar sem jarðvegur
er frjór og rakur og má þar
finna svo sem: Reyrgresi,
hálingresi og kjarrsveifgras en
innanum þessar grastegundir
vaxa ýmsar blómjurtir, t.d. blá-
g r e s i , b r e n n i s ó 1 e y
umfeðmingsgras o.fl. Þar sem
jarðvegur er þurrari ber meira
á lyngtegundum s.s. bláberja-
lyngi og öðrum nægjusamari
tegundum.,
Ganga má að þvi visu aö áöur
fyrr hafi skógar i Kaldakinn
veriö miklu viðlendari en nú, en
birki er nú aðeins að finna
i austanveröu Kinnarfelli. Skóg-
ur hefur þvi verið nýttur svo
lengi sem hann entist.
Litið um öxl
Arið 1703 bjó á Ysta-Felli
Þórður hreppstjóri Magnússon
og var þá áhöfn bús hans: fimm
kýr fullorönar, kviga ársgömul
og tvö naut þrevetur. Ær 52,
Tvævetlur og eldri 32, vetur-
gamlir 34. Geitur voru 21,
hafrar eldri 6, hafrar vetur-
gamlir 7 en hestar alls 9. Sauðfé
var þvi alls 118, en „geita-
hyskiö” alls 34. Um það er tekið
fram, að það „lifir meiripart á
skógi”. Eflaust var þá einnig
nautpeningi beitt á skóginn og
birkið óspart nytjað til kola-
gerðar, eldiviðar og til hús-
bygginga.
1 Jarðabók Arna Magnús-
sonar og Páls Vidalins, 1703-
1712, segir, að Ystafelli tilheyri:
raftviðarskógur bjarglegur, til
kolagerðar nægur, brúkast og til
heystyrks”.
Arið 1935 var byggt ibúðarhús
á Ystafelli. Þegar grafið var
fyrir kjallara hússins var komiö
niöur á undirstöður húss og sást
þar glöggt fyrir kolum og bálki
úr grjóti. Noröanundir tóftinni
var mikið af rauöablásturs-
gjalli, svo þar hefur verið stund-
uð járnvinnsla á fyrri öldum.
Þegar Siguröur Jónsson, siöar
alþingismaður og ráöherra,
kom að Ystafelli 1863, hafði
verið mjög svo gengið á Fells-
skóg. Hann kvað enga hrislu
hafa veriö meira en álnar háa i
svonefndri Staðarrófu meðfram
fljótinu. Þessi skógarspildurönd
á fljótsbakkanum var kirkju-
itak og haföi mönnum veriö
leyft þar frjálst skógarhögg
harðindavegurinn 1859.
Breytt um til hins betra
Eftir þetta urðu mikil og góð
umskipti i meðferð skógarins.
Ungviði var hlift svo sem
framast var unnt og skógur
grisjaður i hófi.
Engu að siður var skógurinn
alla tið nokkuð mikið nytjaður,
sérstaklega frá Ystafelli, bæði
til viðarkolageröar, á meðan
þeirra var þörf, og efnis til
bygginga. Þá var eldiviður
sóttur i skóginn árlega i rikum
mæli og staurar, eftir að tekiö
var að giröa af lönd manna.
Skógurinn gaf þvi af sér nokkr-
ar tekjur, sem voru allveruleg
búdrýgindi.
En skógarvinnunni fylgdi
mikið amstur og erfiöi. Vikum
saman að vorinu var unniö þar
við kolagerð og á haustin viö að
höggva eldivið og raftvið, sem á
vetrum var fluttur á isum
noröur eftir fljótinu, út fyrir
Kinnarfell, eða dreginn á hesta-
sleðum vestur yfir fellið.
A timum mæðiveikinnar, eftir
1940, var mikil eftirsókn i
girðingastaura. Þá hófst nýr
þáttur i nýtingu birkisins.
Staurar voru höggnir að vorlagi
og þeim siðan fleytt i knippum
og flotum niður eftir fljótinu, að
svonefndum Fljótskrók, þar
sem þeim var ekið i burtu.
Samiö viö Skógræktina
Arið 1945 gera eigendur Fells-
skógar, en það eru eigendur og
umráöamenn jarðanna Ysta-
fells, Hóls, Hóssgeröis, Hnjúks
og Garðshorns i Kinn, samning
við Skógrækt rikisins um friðun
og nýtingu skógarins. 1
samningunum er kveðiö svo á,
að óheimil séu hverskonar afnot
lands innan giröingar, án leyfis
Skógræktar rikisins, önnur en
skóggræðsla, skógrækt og nytj-
ar skóglendis og skuli landeig-
endur hlita fyrirmælum Skóg-
ræktarinnar um meðferð, og
nýtinguskógarins. A móti komi,
aö Skógrækt rikisins friöi
skóginn og kosti girðingu um
hann. Með þessum samningi var
tryggö samstaöa allra landeig-
enda um nytjar og meöferö á
skóginum.
1 framhaldi af þessu var
gerður samningur milli sömu
aðila árið 1958, en með honum
var lagður grundvöllur að þeim
skógræktarframkvæmdum,
sem unnið hefur veriö að i Fells-
skógi aö undanförnu. Meö
samningunum fékk skógrækt
rikisins land fjögurra jarða, um
40 ha. til afnota, gegn þvi að
landeigendur fái 4% þess arös,
sem fæst af nytjaviðum. Hlutur
landeigenda á arði af barr-
viðum fyrir landleigu var þá
nýmæli i samningum Skóg-
ræktarinnar við landeigendur.
Gróöursetning
Siöan 1960 hefur gróður-
setning i Fellsskóg verið:
Blágreni 29.590 plöntur,
Brodd/Blág. 21.200, Hvitgreni
28.360, Rauðgreni 179.285, Sitka-
bastarður 12.165, Sitkagreni
2.365, Þinur 16.820, Þöll 300,
Stafafura 3.460, Broddgreni 240,
Lerki 11.560 og auk þess nokkuð
af Alaskaösp eða alls nokkuð
yfir 300 þúsund plöntur.
Af þessu yfirliti má ætla, að
lokið sé við að gróöursetja i
mestan hluta skógarins, eða um
60 h. Gróðursett hafa verið
mörg kvæmi sumra tegund-
anna.
Vegna grisjunar fyrir gróður-
setningu hefur veriö fellt mikið
af birki i skóginum. Það hefur
að mestu verið nýtt i girðinga-
staura og efnivið. Þann 27. sept.
1975kyngdi niður snjó i skóginn,
en þar sem mikiö lauf sat eftir á
birkinu, sligaðist það og
brotnaöi mikið, sérstaklega i
suðurhluta skógarins. Mikið
hefur verið nýtt af þeim trjám,
sem brotnuöu i fannferginu, en
enn er eftir að nýta töluvert
magn.
Þar sem vöxtur barrtrjá-
tegunda hefur verið framar
öllum vonum eru nú nokkur ár
siðan fyrst voru tekin jólatré úr
skóginum og munu þær nytjar
aukast með ári hverju er frá
liöur. Þetta á einkum við rauð-
greni, en langmest hefur verið
gróðursett af þeirri trjátegund.
—mhg
Asparlundur I Ystafellsskógi, plantaö 1961.1 baksýn: Þingey, Ullarfoss og Skipapollur. — Mynd: j.j.