Þjóðviljinn - 29.10.1978, Blaðsíða 2

2 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. október 1978
Peter Finch: hlutverk Howards, brjálaha fréttamannsins, varft hans slðasta. Hann lést skömmu
eftir að upptöku Network lauk.
Bandaríska kvikmynd-
in Network/ sem Tónabíó
sýnir um þessar mundír,
er mögnuö ádeila á sjón-
varpið/ þetta //ógnvekj-
andi/ bölvaöa afl okkar
tíma Höfundar mynd-
arinnar, Paddy Chay-
efsky og Sidney Lumet,
eru báðir þaulkunnugir
sjónvarpinu/ þar sem þeir
hófu feril sinn fyrir 20-30
árum.
Mannskemmandi áhrif imba-
kassans hafa oft verið til um-
ræðu á ýmsum vettvangi, en
undirrituö veit ekki til þess að
um þau hafi verið gerð heil
kvikmynd áður. Þaö er rétt að
taka þaö fram strax aö vel hefur
tekist til, og eru menn hvattir til
aö láta þessa mynd ekki fram-
hjá sér fara.
Tveir gamlir.
Um
Faye Dunaway leikur Diönu, skilgetið afkvæmi sjónvarpsins.
I „Network” segir frá tilbiin-
um plastheimi, þar sem mann-
gildiö er steindautt og peninga-
gildiö allsráöandi. I þessum
heimi er erfitt aö sjá hvor er
meira fórnarlamb: sá sem
framreiöir sjónvarpsefni eða
hinn sem neytir þess. I allri
myndinni er ekki nema ein per-
sóna sem hefur nokkurnveginn
haldið sönsum þrátt fyrir
margra ára starf viö sjónvarp-
ið: það er fréttastjórinn Max
Schumacher, sem er frábærlega
leikinn af Wiíliam Holden. Hann
saknar þeirra góöu, gömlu tima
þegar sjónvarpið var enn á
bernskuskeiði, og finnur sig
ekki I nýja timanum, sem gerir
allt og alla aö söluvöru.
Annar fulltriii gamla tlmans
er Howard Beale, leikinn af
Peter Finch. Myndin hefst
reyndar á þvl að honum er vikiö
Ur fréttamannsstarfi vegna þess
að vinsældir háns fara þverr-
andi, samkvæmt skoðanakönn-
unum. Þessar skoöanakannanir
eru sjónvarpsmönnum heilög
biblia, hæstráðendur um llf og
dauöa, I bókstaflegri merkingu.
Howard er farinn aö drekka of
mikiö og taugaálagið hefur
orðiö honum um megn. Þegar
honum er sagt upp með tveggja
vikna fyrirvara tilkynnir hann
áhorfendum þaö, og færir þeim
jafnframt þá frétt að hann ætli
að skjóta sig i beinni útsendingu
eftir viku. Þessar upplýsingar
þykja heilmikil frétt, Howard
sjónvarpsins
illa
galdur
Boðskapurinn.
kemst á forsíður stórblaðanna
og uppsögn hans er dregin til
baka. t staðinn á hann að gerast
einskonar spámaður i sjón-
varpssal, brjálaður Messias
sem túlkar innibyrgða reiði
bandarlsku þjóöarinnar. Vinur
hans Schumacher reynir aö
koma I veg fyrir aö hann veröi
notaður á þennan hátt, en einu
launin sem hann fær fyrir þann
vinargreiöa er brottrekstur á
stundinni. Howard viröist gang-
ast upp við það að skoöanakann-
anir sýna nú miklar vinsældir
dagskrárinnar sem hann kemur
fram i. Hann veröur alltaf brjál-
aöri og brjálaöri, en um leið vin-
sælli. Sérlega vinsæll er hann
þegar hann hnigur niður sem
dauður sé að loknum hverjum
reiðilestri.
Lífið er sjónvarp.
Nýi timinn er persónugeröur
af Faye Dunaway, sem leikur
Diönu Christenson, einn af dag-
skrárstjórum sjónvarpsstööv-
arinnar. Það er hún sem fær
hugmyndina um að nota
Howard, gera hann að spá-
manni. Hún fær lika þá hug-
mynd að búa til þáttaröö sem
hún kallar „Mao Tse Tung þætt-
ina” og fjallar um skæruliöa-
hóp. Sama hugsunin liggur að
baki báðum þessum hugmynd-
um: Diana telur aö bandariska
þjóöin sé full af innibyrgðri reiöi
og vilji fá útrás fyrir þá reiði
með þvi að horfa á krassandi
dagskrár i sjónvarpinu.
Diana er skilgetið afkvæmi
sjónvarpsins. Fyrir hana er
enginn veruleiki til, Iífið er sjón-
varpsdagskrá. Hún er alveg
laus við tilfinningar, og skoð-
anakannanir um vinsældir sjón-
varpsþáttanna hennar viröast
jafnvel hafa úrslitaáhrif á kyn-
ferðislega fullnægingu hjá
henni. Þessi persóna er mjög
farsakennd frá höfundarins
hendi, og Faye Dunaway gerir
henni aðdáunarverö skil.
Góð atriði.
Sum atriði þessarar myndar
eru með þvl betra sem ég hef
séö að undanförnu: t.d. atriðiö
þar sem Peter Finch kemur
niðurrigndur og þvældur eftir
næturgöngu inn I sjónvarpssal-
inn og hvetur áhorfendur til að
risa úr sætum, ganga út að
glugga og æpa úti nóttina: „Ég
er kolvitlaus og ég þoli þetta
ekki lengur!” Úti er þrumu-
veöur og smátt og smátt sjáum
viö hvern gluggann á fætur
öðrum opnast og fólkið æpa af
lifs og sálar kröftum.
William Holden leikur eina
manninn sem er nokkurn veginn
meö réttu ráði.
Eða atriöið þar sem annar
brjálaður spámaður, eigandi
sjónvarpsstöövarinnar og tals-
maður auöhringa, heldur ræðu
yfir Howard um þá „blessunar-
rlku framtið” þegar auðhring-
arnir hafa endanlega lagt heim-
in undir sig og allar þarfir hafa
veriö uppfylltar, öllum spurn-
ingum svarað, og einstaklingur-
inn verið afmáður sem slikur.
Ræðan er flutt i tilefni þess að
kvöldið áður hafði reiöilestur
Howards snúist um skuggalegt
brask auðhringanna sem voru
að gleypa sjónvarpsstööina
einsog allt annað. Hann haföi
lika minnst á arabíska oliupen-
inga, en um þá má helst ekki
tala. Nú vill eigandinn, Jenson
(Ned Beatty),gera Howard aö
prédikara slnum, fá hann til að
lofa og prisa auöhringana og sið-
feröiskennd spámannsins reyn-
ist ekki fyrirferðarmeiri en svo,
aö hann snýr þegar viö blaöinu.
En þegar hann breytir boö-
skapnum nennir fólk ekki að
hlusta á hann lengur. Skoðana-
kannanir sýna þverrandi vin-
sældir. Jenson tekur þó ekki I
mál að reka Howard, og þvi er
aðeins ein „rökrétt” lausn á
málinu, að mati Diönu og
starfsfélaga hennar I dagskrár-
deildinni: Howard skal drepinn.
Það er slðan gert —■ I beinni út-
sendingu að sjálfsögðu. Þannig
veröur dauði spámannsins þeim
einnig aö féþúfu.
„Network” er það sem á út-
lendu máli er kallað satlra. Sé
litið á myndina sem heild virðist
mér hún hitta i mark. Sum at-
riði hennar vekja þó efasemdir
og viröast reyndar fara yfir
markið. Ég kunni t.d. ekki að
meta léttúðuga meöferð höfund-
anna á „kommúnistaleiðtogan-
um” Laureen Hobbs, sem I ytra
útliti minnir óneitanlega á
Angelu Davis. Ég skil satt aö
segja ekki hvaða tilgangi það
þjónar aö gera hana eins frá-
hrindandi og mögulegt er og
láta Diönu takast að spilla henni
á ódýran hátt. Er veriö að segja
okkur að sjónvarpiö spilli öllu
sem þaö kemur nálægt, lika
kommúnistum? Eöa kannski
verið aö segja okkur aö allir séu
vondir, þar sé enginn undanskil-
inn — með öðrum orðum: eng-
inn valkostur, engin von. Þarna
erum við komin aö þvl sem mér
finnst vera megingallinn á flest-
um ef ekki öllum þessum ágætu
bandarlsku ádeilumyndum.
Boöskapurinn um aö hvergi sé
glæta, og viö getum ekkert gert
til aö breyta heiminum.
Hvaö hugsar venjulegt fólk
þegar þaö gengur út úr kvik-
myndahúsinu að aflokinni sýn-
ingu á slikri mynd? Vissulega
hugsar það: allt er þetta vont og
mikiö er heimsins svinarl. En
hvaö getum við gert? Ekkert.
Nema i mesta lagi „leitað að
sjálfum okkur” einsog Howard
Beale ráðleggur áhorfendum i
einum af reiðilestrum sinum.
En er þaö ekki einmitt það sem
þeir vilja, þessir sem stjórna
svinariinu? Að hver og einn loki
sig inni og horfi fast og einarð-
iega á eigin nafla?
Mér finnst hollt og gott aö
horfa á myndir einsog Nfetwork.
En mér finnst lika að við meg-
um ekki gleyma þvi, að þessar
myndir eru sjálfar hluti af þvi
kerfi sem þær eru aö gagnrýna.
A bak við Network standa auð-
hringarnir Metro-Goldwyn-
Mayer og United Artists. Þeir
herrar myndu áreiðanlega ekki
fjármagna kvikmynd sem
kenndi fólki að berjast gegn
auöhringum. Tjáningarfrelsinu
eru takmörk sett, lika I guös-
eiginlandi.