Þjóðviljinn - 29.10.1978, Blaðsíða 9

Sunnudagur 29. október 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Lúbvtk Jósepsson varaformaöur
flokksins frá 1957.
Halldór Jakobsson fyrsti starfs-
maöur Sósialistaflokksins 1938-39,
þó ásamt Brynjólfi Bjarnasynl.
Sfftan aftur i starfi hjá miftstjórn
flokksins frá 1941 um samtals 15
ára skeift.
Eggert Þorbjarnarson fram-
kvæmdastjóri Sósfalistafiokksins
um og eftir 1950.
Ingi R. Helgason framkvæmda-
stjóri Sósialistaflokksins fyrir og
um 1960.
Kjartan ólafsson framkvæmda-
stjóri Sósialistaflokksins frá 1962.
ÞÆTTIR ÚR SÖGU SÓSÍALISTAFLOKKSINS
Á 30 ára skeiði sinu hélt
Sósíalistaf lokkurinn 16
þing, stofnþingið stóð 24.-
27. október 1938, en loka-
þingið 25.-28. október
1968. Forseti stofnþings-
ins var Héðinn Valdi-
marsson, en hann kom
ekki við sögu fleiri þinga
flokksins, þar eð hann
gekk úr flokknum rúmu
ári síðar í þeim atburðum
sem síðar hafa verið kall-
aðir „finnagaldurinn".
2. þingflokksins, 1940 þó var
haldiö i skugga „finnagaldurs”
og þjóöstjórnarafturhalds. A þvi
þingi bar hæst baráttuna gegn
sameinuöu afturhaldi allra ann-
arra stjórnmálaafla i landinu,
svo og vandamál hins her-
numda Islands. Forseti þess
þings var Steinþór Guömunds-
son.
Ávinningar
Þegar 3. þingiö var haldiö
1942, höföu öll valdahlutföll i
landinu gerbreyst. Undir for-
ystu Sósialistaflokksins haföi
verkalýönum tekist aö brjóta
niöur geröardómslög þjóö-
stjórnarinnar og hækka kaup-
gjald i landinu svo mikið aö
kalla má lifskjarabyltingu. 1
kjölfar þessa haföi Sósialista-
flokkurinn unnið 10 þingmenn I
kosningum. Forseti 3. þingsins
var Gunnar Jóhannsson, og var
hann einnig þingforseti á 4., 6.
og 7. þingi flokksins.
Enn eflast sósialistar til
Frá eliefta þingi flokksins, sem haldift var 1957.
Á sextán flokksþingum
í þrjátíu ár
áhrifa, og flokkurinn var oröinn
aöili aö rikisstjórn þegar 4. þing-
iö er haldiö 1944. Ráöherrar
flokksins i nýsköpunarstjórn-
inni, fyrstu stjórn sem mynduö
var eftir stofnun lýöveldis á Is-
landi, voru Brynjólfur Bjarna-
son og Aki Jakobsson. Þingið
var haldiö I húsakynnum hreyf-
ingarinnar aö Skólavörðustig
19.
Blikur á lofti
Séra Eirikur Helgason var
forseti 5. þingsins haustiö 1945.
Þingiö ályktar um sjálfstæöis-
málin og leggur áherslu á aö
Bandarikjamenn og Bretar
hverfi burt meö heri sina frá Is-
landi samkvæmt geröum samn-
ingum.
6. þingiö 1947 taldi aö flugvall-
arsamningurinn sem alþingi
samþykkti 5. nóvember 1946 (og
leiddi til falls nýsköpunar-
stjórnarinnar) fæii I sér geig-
vænlega hættu fyrir tslendinga
og tengi tsland herstöövakerfi
Bandarikjanna. — Nú er fjölgaö
i miöstjórn flokksins og ákveöiö
aö hún skyldi kjósa i fram-
kvæmdanefnd fyrir flokkinn.
Fyrsti formaöur hennar varö
Brynjólfur Bjarnason.
Sorti fyrir stafni
Nú koma óhappaár Mar-
sjallaöstoöar, Atlantshafssátt-
mála og endurnýjaös hernáms.
Þegar 7. þingiö er haldiö haustiö
1949 er tsland oröiö formlegur
aöili aö hernaðarbandalagi og
hlutleysirreglan rofin. Slæmt
ástand var I atvinnumálum. I
stjórnmálaályktun þingsins er
mest áhersla lögö á sjálfstæöis-
baráttuna og ráöstafanir til aö
mæta kreppunni.
Voriö 1951 lætur meirihluti al-
þingismanna kúga sig til aö fall-
ast á svokallaöan „varnar-
samning” viö Bandarikin og
miklar Vallarframkvæmdir
hefjast. A 8. þingi flokksins um
haustiö er samþykkt ávarp um
leiö lslands tilsjóöfrelsisog vel-
megunar og hvatt til samfylk-
ingar allra þjóölegra afla. —
Þingforseti aö þessu sinni var
Þóroddur Guömundsson, hann
átti eftir að stýra 12. flokksþing-
inu og einnig lokaþingi flokks-
ins.
9. þingiö 1953 ályktaöi:
„Mikilvægasta verkefni flokks-
ins nú er aö bjarga þjóðinni úr
helgreipum ameriska auövalds-
ins”. — Sigfús Sigurhjartarson
haföi falliö frá fyrr á árinu, og
varaformaöur flokksins I hans
staö var nú kjörinn Steinþór
Guömundsson.
Aftur er leiði
Nú eignast flokkurinn sitt eig-
iö húsnæöi, Tjarnargötu 20, og
þar er 10. flokksþingiö haldiö
haustiö 1955 (og svo öll siöari
þing, nema 13. þingiö sem er aö
nokkru leyti einnig I Góötempl-
arahúsinu). Pólitik kalda striös-
ins hefur beöiö skipbrot, segir i
ályktun þingsins, og um leiö er
minnt á sigurinn I verkfallinu
mikla voriö 1955. Þingforseti er
Björn Jónsson og hann er einnig
forseti 13. þings.
11. flokksþingið 1957 fagnaöi
þeirri samfylkingu sem skapaö-
ist I Alþýöubandalaginu 1956 og
myndun vinstri stjórnar eftir
kosningar þaö ár, en stefnuskrá
hennar heitir þvi aö leysa efna-
hagsmálin i samstarfi við
verkalýössamtökin, láta herinn
fara og byggja upp atvinnulifiö.
Ráöherrar Alþýöubandalagsins
eru Lúövik Jósepsson og Hanni-
bal Valdimarsson sem haföi
hrökklast úr Alþýöuflokknum
nokkrum árum áöur). A þinginu
er Lúövik Jósepsson kjörinn
varaformaöur flokksins. Þing-
forseti var Siguröur Guögeirs-
son.
„Viðreisnar,,-t«mar
12. þingiö er haldiö i mars
1960, eina flokksþingiö sem ekki
er haldiö aö hausti. Nú var
„viðreisn” hafin, lengsta sam-
fellda afturhaldstlmabil I
stjórnmálum siöari áratuga á
landinu. Höfuöverkefni flokks-
ins var taliö aö skapa pólitisk
skilyröi fyrir þjóöfylkingu er
nái meirihluta I kosningum og
myndi rikisstjórn til nýsköp-
unar þjóöfélagsins.
Um þaö bil sem 13. þing var
háö, 1962, voru nýjar blikur
farnar aö hrannast á loft, þar eö
valdhafar tslandshöföu lýst yfir
fylgi sinu viö inngöngu Islands i
Efnahagsbandalag Evrópu.
Flokksþingiö eggjaöi þjóöina
lögeggjan aö standa gegn þeim
fyrirætlunum. A þessu þingi
var samþykkt stefnumörkunin
Leiö tslands til sósialismans
sem unniö haföi veriö aö um
nokkurt skeiö.
A 14. þingi 1964 var fagnaö
sigri verkalýðssamtakanna i
kjarabaráttunni, einkum júni-
samkomulaginu svonefnda.
Varaö var viö erlendu auft-
magni i atvinnurekstri. Forseti
þingsins var Bjarni Þóröarson.
16. þingiö 1966 leggur áherslu
á undirbúning kosninga næsta
árs: tslendingar taki upp óháöa
utanrikisstefnu og segi her-
stöövasamningnum upp. Barist
veröi fyrir óskertu forræöi ts-
lendinga á sviöi efnahagsmála,
og tekin veröi upp ný sókn i
landhelgismálinu. Forseti þessa
þings var Steingrimur Aöal-
steinsson.
Alþýðubandalagið tekur
við
1 stjórnmálaályktun 16. og
siöasta flokksþings Sósialista-
flokksins er lögö áhersla á fé-
lrgslega forustu i atvinnumál-
um og lýöræöislegan áætlunar-
búskap. Rætt var um fyrirhug-
aöa endurskipulagningu
Alþýðubandalagsins og ákveö-
iö, aö „veröi Alþýöubandalag-
inu breytt I sósialistiskan flokk
á landsfundi þess 1.-3. nóvem-
ber” 1968 og telji flokksstjornin
„horfur á að Alþýöubandalagiö
geti i krafti laga sinna og stefnu
miöa rækt hlutverk sósialistísks
fjöldaflokks,” skuli flokkstjórn
Sósialistaflokksins lýsa yfir þvl
aö Sósialistaflokkurinn hætti
störfum. Tillaga flokksnefndar
þingsins um þetta var samþykkt
meö 57 atkvæöum gegn g:/. —
Sósialistaflokkurinn var lagður
niöur i árslok 1968.
DEILT UM NAFNIÐ
Eindrægni rikti mikiö og góö á
stofnþingi Sósialistaflokksins.
Mehn ræddu málin vel
óg, vándlega og fluttu ýmsar
bréýlingartillögur viö þaö sem
kom fr$ undirbúningsnefndum
e^a þingnefndúín, gn siöan
komust menn yfirleitt að v-góöu
samkomulagi og geröu fiestar
samþykktir þingsins samhljóöa.
Eitt olli þó deilum og þurfti aö
skera úr ágreiningnum meö afli
atkvæöa. Þaö var nafn flokks-
ins. Aö lokum var samþykkt
meö 60 atkvæðum gegn 11 aö
hann skyldi heita Sameiningar
flokkur Alþýöu — Sósialista-
flokkurinn. Fyrsti liður nafnsins
visar til þess, aö vinstri menn-
irnir i Alþýöuflokknum kölluöu
sig sameiningarmenn, en annar
liöur visaöi beint til Alþýðu-
flokksins gamla. Allir voru
sammála um þaö aö nýi flokk-
urinn skyldi vera sósialiskur aö
stefnu og i starfi.