Þjóðviljinn - 11.11.1978, Qupperneq 11

Þjóðviljinn - 11.11.1978, Qupperneq 11
10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. ndvember 1978 Laugardagur 11. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11 i L'dP Vardogar pri* V75 aaps®* BBSa BB ^?pn bakom Asbest orsaken proc av all cancpr Sárasjaldan notað í trésmíðaiðnaði — segir Grétar Þorsteinsson formaður Trésmiðafélags Reykjavíkur Við notum asbest orðið sárasjaldan í okkar störfum/ sagði Grétar Asbest var mikið notaO á striös- árunum og næstu ár á eftir t.d. I þök á húsunum I Noröurmýrinni en reyndist ekki vel. Þorsteinsson formaður Trésmiðafélags Reykja- víkur í samtali við Þjóð- viljann. Sama kom fram hjá innflytjendum og tré- smiðjum sem blaðið hafði samband við. Grétar sagöi aö talsvert heföi veriö um asbest fyrir um 20 árum siöan en nú væri þaö helst notaö i sambandi viö eldvarnir og heyröi til undantekninga i daglegum störfum trésmiöa aö þaö væri meöhöndlaö. Hjá forstjóra Húsasmiöjunnar hf. I Súöavogi fengum viö þær upplýsingar aö hætt væri aö nota asbest. Þaö var talsvert mikiö notaö á striösárunum einkum á húsþök i forki svokallaös báruas- bests, t.d. á húsin I Noröurmýri, en heföi reynst illa og væri nú yfirleitt búiö aö taka þaö af vegna Grétar Þorsteinsson: Heyrir til undantekninga aö trésmiOir meO- höndli asbest nú til dags. fúaskemmda undir. Smiöjan ætti dálitlar leifar af asbesti en þær lægju óhreyföar. Innflutningsdeild SIS hefur flutt inn asbest en þar féll Þjóöviljinn þær upplýsingar aö þvi væri hætt m.a. vegna þess aö búiö væri aö banna asbest i Danmörku en þaöan hefur þaö veriö flutt. —GFr Tvær miljónlr Bandaríkjamanna deyja úr asbest-krabbamelni fyrir aldamót Næstu 30-35 árin munu að minnsta kosti 67.000 bandariskir verkamenn deyja árlega úr krabba- meini, sem orsakast hefur af asbesti. Fyrir næstu aldamót munu yfir tvær miljónir verkamanna þar i landi deyja af völdum asbests. Þessu er haldið fram i nýrri skýrslu frá tveimur bandarískum stjórnar- stofnunum, heilsugæslustofnun rikisins og krabba- meinsstofnun alrikisstjórnarinnar. Þvi miöur bendir allt til þess aö þessar hrollvekjandi tölur hafi vib rök að styöjast. Stofnanir þessar tvær hafa rannsakaö heilsu sjö miljón verkamanna 1 skipasmiðaiönaöinum og fengiö upplýst aö af þeim hafi fjórar miljónir unniö mikiö viö asbest og þrjár miljónir i minna mæli. Af þeim fjórum miljónum, sem unnu mikiö viö asbest, telja stofnanirn- ar tvær aö 34-44 af hverju hundr- aði muni deyja úr krabbameini. Af miljónunum þremur, sem minna höföu af asbestinu aö segja en þó eitthvaö, tekur krabbinn lægri toll,en ægilegan samt. Um 20% þeirra eöa um hálf miljón á fyrir höndum aö deyja úr krabba- meini. 17% krabbameinstilfella Um 20-25% verkamannanna, sem stofnanirnar tvær telja aö sýkjast muni af krabbameini, munu fá þaö I lungun, 7-10% i lungnahimnuna og 8-10% i maga og þarma. Niöurstööur þessar þykja aö vonum geigvænlegar og koma til meö aö vekja glfurlega athygli. Taliö er aö þær muni i eitt skipti fyrir öll visa á bug röksemdum þeirra, sem fram á þennan dag hafa haldiö þvi fram aö ekki væri hættulegt aö vinna viö asbest. All- ar likur eru á þvi aö ástandiö i þessum efnum sé nokkuö svipaö i flestum eöa öllum iðnvæddum löndum. Mikill hluti rannsóknanna I Bandarikjunum var geröur á starfsmönnum skipasmiöa- stööva, sem smiðuöu herskip á fimmta áratugnum. Um verulega heilsugæslu þar var þá ekki aö ræða. En i öörum löndum hefur einnig gætt mikils kæruleysis i umgengni viö asbest. Rolf Ahl- berg, sænskur talsmaöur Alþjóö- lega málmiönaðarmannasam- bandsins I Genf, heldur þvi fram aö Sviar séu ekki barnanna bestir I þeim efnum. Hann telur aö fimmtungur aö minnsta kosti af verkamönnum viö sænskar skipasmlðastöðvar muni fá as- best-krabba. Þaö þýöir þúsundir dauðsfalla. Xhlberg hvetur til þess aö allir, sem eitthvaö hafi fjallað um asbest viö vinnu sina, gangist undir rannsókn tafar- laust, þvi að meö þvi móti mætti ef til vill bjarga mörgum manns- llfum. I bandarisku skýrslunni segir aö asbesti sé um aö kenna 17% allra krabbameinstilfella i Bandarikjunum. Xhlberg telur liklegt aö hlutfalliö sé svipaö i Sviþjóö. Þar i landi deyja nú um 25.000 manns úr krabbameini ár hvert. Valdi asbestiö 17% þeirra dauösfalla, þýöir þaö um 4000 dauösföll á ári. En viöurkennt er aö mikiö vanti á aö rannsóknir á þessum vettvangi séu fullnægj- andi þarlendis. 1 þvl sambandi þarf meöal annars aö hafa i huga að venjulega llður langur timi áö- ur en asbestkrabbameinið kemur I ljós. Bandariska rannsóknin bendir til þess aö þaö séu 30-35 ár. Einn af hver jum þremur sænskum byggingar- verkamönnum... ? Frá þvi 1975 aö minnsta kosti hefur mönnum I Sviþjóö veriö ljóst aö hér er mikil hætta á ferö- um, og nú siðustu dagana hafa sænsku blööin birt hverja hryll- ingsfréttina annarri óhugnanlegri um heilsutjón af völdum asbests. Ein sú Iskyggilegasta er af niöur- stööum rannsóknar.sem gerö var á heilsufari 410 byggingarverka- njanna i Gautaborg. Af þeim reyndust 130 sýktir I lungna- himnu, og er taliö aö þar sé as- besti um aö kenna. 11 verkamenn I viöbót af þessum 410 eru sýktir I lungunum sjálfum. Þeir, sem taka tii oröa um þetta I sænsku blööunum, kalla tölur þessar „ótrúlegar” og „hræðileg- ar” og er þaö vissulega ekki of- mælt. Verkamennirnir, sem rannsakaöir voru, eru flestir úr Gautaborg og nágrenni og höföu unniö I um þrjá mánuöi hver viö asbest, aö meöaltali. A þessum stutta tlma haföi um þriöjungur þeirra beöiö heilsutjón af völdum asbestsins. Þeir ellefu, sem sýktir eru i lungunum, eiga á hættu aö veröa öryrkjar fyrir aldur fram. Rannsókn þessi hefur einnig leitt I ljós aö I þessu sambandi gera reykingar illt verra,eins og vænta mátti. Reykingamenn meöal verkamannanna, sem rannsakaöir voru, reyndust hafa oröiö verst úti. Einn þeirra, maö- ur um fimmtugt, er þegar svo illa á sig kominn aö hann getur naumast gengiö upp stiga. Nú er þaö svo aö asbest er bannaö I Sviþjóö, þvi aö nokkur ár eru siöan mönnum varö ljós hásk- inn, sem af þvi stafar. En I flest- um byggingum er eitthvaö af as- besti, einkum i einangrunum. Þaö Sagt frá nýrri skýrslu bandarískra heilbrigðis- yfirvalda, en niðurstöður hennar þykja geigvænlegar og hafa vakið gífurlega athygli er einkum viö húsaviögeröir, sem verkamenn lenda i þvi aö vinna viö asbest. Þeir, sem rannsakaöir voru, höföu yfirleitt stundaö byggingarvinnu i tlu til fimmtán ár, en sjaldan unniö viö asbest nema I fáar vikur árlega. En meira haföi ekki þurft til. Þessi rannsókn náöi ekki til nema til- tölulega litils hóps, og nú spyrja menn hve margir sænskir bygg- ingarverkamenn hafi beöiö heilsutjón af asbesti án þess aö vita þaö. Skömmu áöur höföu samskonar rannsóknir i Sviþjóö leitt I ljós aö verkamenn viö sement og bila- viðgeröir höföu margir beöiö heilsutjón, sem kennt er asbesti. Asbestnotkunin hefur veriö mest I skipasmiðum, byggingariönaöi, á bflaverkstæðum og viö fram- leiöslu á efni i gólf og þök. Fyrrnefndur Rolf Ahlberg seg- ir, aö dæmi séu til um aö vensla- fólk verkamanna hafi fengiö krabbamein af völdum asbest- ryks úr vinnufötum. Og á þétt- byggöustu iönaöarsvæöunum i Bandarikjunum og Vestur- Evrópu hefur fólk I Ibúðarhverf- um i námunda viö vinnustaöi, þar sem asbest var notaö, sýkst af as- best-krabbameini. -dþ. lón Sveinsson forstjóri Stálvíkur: Asbest lítið notað í skipasmíðaiðnaði Asbest er sama og ekkert notað í Stálvík.og ég held að ég geti sagt það sama um aðrar skipasmíðastöðvar hérlendis, sagði Jón Sveinsson forstjóri í samtali við Þjóðviljann. Þónotum viðstundum asbestþræði i þenslu- rör.en það er mjög lítið. Jón sagðist vel vita um þá hættu sem talin væri stafa af asbesti. —GFr. Jón Sveinsson, r ■■ ' ' ' • «a—/'xggM&Z m'iJmtm Alveriö i Straumsvfk er stærsti notandi asbests hér á landi og fór ógæti- lega meö þaö til skamms tfma. Enn er þaö notaö f einhvers konar fiögu- formi i steypuskáia. Ragnar Hall- dórsson for- stjóri álversins í Straumsvík: Höfum þegar minnkað asbest- notkun um 40% Þjóðviljinn hafði sam- band við Ragnar Halldórs- son forstjóra álversins í Straumsvík en það er stærsti innflytjandi as- bests eins og f ram kemur I Ragnar Halldórsson forstjóri: Vel Ijós hættan. samtali við Hrafn Friðriks son lækni hjá Heilbrigðis- eftirlitinu hér á opnunni. Ragnar sagöi aö asbest væri notaö sem hjálpartæki viö fram- leiöslu á áli t.d. til aö þétta mótin viö steypu á áli og sem einangrun i kerin. Hann sagöi aö reynt heföi veriö aö fara eftir tilmælum Heil- brigöiseftirlitsins frá þvi í fyrra eins og hægt væri og þess gætt, þegar efniö væri unniö, aö þaö kæmist ekki i öndunarfæri manna. Þegar hefur veriö dregiö 40% úr notkun asbests á álverinu og reynt aö fá þaö I auknum mæli tilsniöiö i reipum og plötum..Þó væri þaö á einum staö i steygu- skálanum notaö i einhvers konár flöguformi en búiö væri aö finna upp efni sem hægt væri aö nota i staöinn og yröi þaö gert á næstu mánuöum. —GFr Hættuiegt er aö rffa gamla asbesteinangrun t.d. úr sklpum. Hrafn Friöriksson: Mikii loft- mengun er af rykinu og hún er mjög hættuleg. Engar asbestrannsóknir Við vitum að stærsti not- andi asbests hér á landi er álverið í Straumsvík og þar var það notað fremur ógætilega i duftformi. Við vitum um hættuna af þessu efni og sendum því bréf í álverið í fyrra og báðum um að gerðar yrðu ýmsar lagfæringar í sam- bandi við notkun þess og höf um ástæðu tiI að ætla að farið hafi verið eftir því, sagði Hrafn Friðriksson læknir hjá Heilbrigðis- eftirliti ríkisins í samtali við Þjóðviljann þegar hann var spurður um notk- un asbests hér á landi. Hrafn sagöi aö alllengi heföi veriö vitaö áö asbest gæti veriö krabbameinsvaldandi en samt væru þessar rannsóknir svo nýjar fyrir tslandinga aö ekki heföi veriö könnuö útbreiösla þess hér eöa hvaöa mengun kunni aö vera af þvi og ekki heldur hvort krabbameinssjúklingar heföu komist I tæri viö efniö áöur. Alitiö er aö 10 ár aö meöaltali liöi þang- aö til krabbameiniö komi fram. Rannsóknir hófust á sambandi krabbameins og asbests i Finnlandi og Sviþjóö áriö 1955 og siöan hefur veriö mikiö skrifaö um þessi mál, sagöi Hrafn. 1 skýrslu frá Alþjóöa heilbrigöis- málastofnuninni I fyrra segir t.d. aö samband sigarettureykinga og innöndunar asbests veröi til þess aö hættan á krabbameini sé 95 sinnum meiri en ella en innönd un á asbesti án sigarettureyk- inga valdi 10 sinnum meiri hættu. Margar tegundir af asbesti eru I notkun og ein þeirra, svokallaö blátt asbest, er bannaö um öll Vesturlönd vegna hættunnar af þvi. Hér eru engar reglur um notkun,en þess er getiö I öllum starfsleyfisveitingum aö ekki megi nota blátt asbest. A íslandi er asbest m.a. notaö i plötum og köölum og hættan skapast af rykinu þegar veriö er aö saga efniö. Þaö berst ákaflega hratt um vinnurými, og sagöi Hrafn aö erlendis væru mörg dæmi um þaö aö heimilisfólk verkamanna sem vinna viö asbest heföi sýkst af krabbameini vegna ryks sem borist heföi inn á heimilin meö vinnufatnaöi þeirra. Hrafn sagöist aö lokum álita aö hætta gæti stafaö af ryki sem myndast þegar veriö er aö rlfa gamla asbesteinangrun t.d. úr skipum. —GFr. RÆTT VIÐ HRAFN FRIÐRIKSSON, LÆKNI HJÁ HEILBRIGÐISEFTIRLITI RÍKISINS

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.