Þjóðviljinn - 21.11.1978, Blaðsíða 7

Þri&judagur 21. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Unglingum frá „venjulegum” heimilum fer
fækkandi í framhaldsskólum af þeirri ástædu að
kostnaðurinn er orðinn svo geigvænlegur
„Ríkisstarfsmenn”
launadir af framhalds-
skólanemum
Undanfarin ár á timum örra
breytinga í Islensku skólakerfi,
hefur oft. veriö varpaö fram
þeirri spurningu hvort hér á
landi riki jafnrétti til náms.
Margar merkilegar og áhuga-
veröar niöurstööur hafa litiö
dagsins ljós og meöal annars sú
aö meö núverandi menntakerfi
sé veriö aö draga menn i dilka,
þvi eins og ævinlega i borgara-
legu þjóöfélagi eru og veröa til
forréttindastéttir sem I krafti
auös og valda ná aö komá ár
sinni fyrir borö. Samt hefur mér
fundist sem einn þáttur I skóla-
keöjunni: hafi oröiö útundan og
þar hefur vissulega skort um-
ræöur. Er hér átt viö mötu-
neytismál.
Menntaskólanemar hafa átt
sér hagsmunasamtök sem hafa
heitiö Landssamband islenskra
menntaskólanema (LIM), en nú
fyrir skömmu var nafninu
breytt og heita þau nú Lands-
samband mennta- og fjöl-
brautarskólanema (LMF). t
mörg ár hafa menntaskóla-
nemar barist fyrir þvi -^aö
rekstur mötuneyta veröi geröur
ódýrari og viljaö gera nem-
endum sem koma frá alþýöu-
heimilum kleift aö boröa þar
fyrir fjárupphæöir sem þeir
geti ráöiö viö. En þvi miöur
hefur umræöan alltaf kafnaö i
þingskjölum og tilheyra bók-
menntun sem fáum er kunnugt
um. Þvl er lagt af staö I þessari
grein til aö gera heiöarlega til-
raun til aö vekja máls á einu
brýnasta hagsmunamáli
Islenskra framhaldsskólanemá.
Arnar
Björnsson:
1 Menntaskólanum á
Akureyri er nemendum gert aö
greiöa 440.000 kr. fyrir fullt
fæöi, þ.e.a.s. tvær heitar
máltiöir og morgunverö aö
auki. Þetta svarar til 55—60
þúsundkróna mánaöargreiöslu.
Til aö vega upp i þennan
kostnaö eru gráddir af rikinu
dvalar- og feröastyrkir sem á
undanförnum árum hafa fariö
lækkandi og er nú aöeins litiö
brot af þeim kostnaöi sem nem-
endur af dreifbýlissvæöum
landsins þurfa aö borga. Þar aö
auki bætist siöan húsnæöis-
kostnaöurinn viö. þvi margir
veröa aö leigja sér rándýr
herbergi úti I bæ,þar eö heima-
vistin getur ekki fullnægt eftir-
spurn. Þannig þurfa nemendur
utan at landi aö greiöa allt upp i
70.000 kr. á mánuöi sem
samsvarar rúmri hálfri miljón
þá átta mánuöi sem þeir eru i
skóla
Þess vegna er þaö oröiö
þannig i dag aö unglingum frá
..venjulegum” heimilum fer
fækkandi I framhaldsskólun-
um af þeirri ástæöu aö
kostnaöurinn er oröinn svo geig-
vænlegur. Þessi þróun er stór-
hættuleg og getur auöveldlega
leitt til enn rlkari stétta-
skiptingar sem lifir þó góöu Ilfi
hér á landi. Þet'ta á ekki aö
vera neitt einkamál nemenda I
framhaldsskólunv heldur á t.d.
verkalýðshreyfingin aö standa
viö hliö námsmanna þegar þeir
standa i slikri kjarabaráttu sem
á aö stuðla aö pvi, aö allir geti
stundaö sitt framhaldsnám án
tillits til stéttaskiptingar.
Islenskir námsmenn sem
koma frá alþýðuheimilum hafa
ekki það fjármagn milli hand-
anna til aö kosta nám sitt sjálfir.
Þvi veröur að leita inn á
heimilii\ og i mörgum tilvikum
er af litlu aö taka ef foreldrarnir
eru innan vébanda verkalýös-
hreyfingarinnar. Þess vegna
gerir LMF þær kröfur aö starfs-
fólk I mötuneytum veröi launaö
af rikinu.
A þann hátt myndi kostnaöur-
inn t.d. á Akureyri lækka um
40% . Þá gætu nemendur frekar
kostaö nám sitt sjálfir, i staö
þess aö vera upp á foreldrana
komnir. Ef ástandið breytist
ekki til batnaðar er vissulega vá
fyrir dyrum. Ef ekki veröur
strax hafist handa um aö leiö-
rétta þennan mun, sem þarna er
á orðínn, veröur framhalds-
skólanám eingöngu á færi for-
stjórabarna, og þá vaknar upp
sú spurning hvort viö lifum enn
á 8. tug tuttugustu aldar.
Akureyri8. nóvember 1978
Arnar B jörnsson
formaöur skólafél. Hugins.
SÉÐ OG HEYRT
Vel gert en
ódramatískt
Skólaferð. Handrit og
leikstjórn Ágúst Guð-
mundsson. Leikendur:
nýútskrifaðir nemendur
Leiklistaskóla (slands (20),
auk núverandi og fyrrver-
andi nemenda skólans og
Steindórs Hjörleifssonar.
Leikmynd: Snorri Sveinn
Friðriksson. AAyndataka:
Vilmar Pedersen. Hljóð-
upptaka: Vilmundur Þór
Gíslason. Stjórn upptöku:
Tage Ammendrup.
Þótt Ágúst Guömundsson hafi
ekki leikstýrt mörgum kvik-
myndum til þessa (Lifeline to
Cathy, Vinur minn Jónatan og
Saga úr strlöinu) leikur litill vafi
á aö hann er meðal efnilegri kvik-
myndaleikstjóra okkar I dag. Aö
þessu sinni hefur Agúst skrifaö
kvikmyndaleikrit (upprunalega
stuttskáldsaga) um atburöi, sem
áttu sér staö á menntaskólaárum
Agústs (og reyndar áöur).
Handritiö byggir þvi mikið á eigin
reynslu, sem er kvikmyndinni
bæöi mikil lyftistöng, en einnig til
hnjóös og trafala.
Lyftistöng aö þvi leyti, aö
Agústi tekst aö endurskapa
stemnininguna aö vissu leyti
og hann á auðveldara meö
aö einangra viöbrögö
hvers og eins, þegar skóla-
krakkarnir byrja aö trúa (eöa
ekki trúa) á gabb bekkjar-
ráös um aö kasta eigi vetnis-
sprengju á Keflavikurflugvöll.
En þar sem Agúst hefur upp-
lifaö hliöstætt gabb, á hann erfitt
meö aö slita sig frá hinni doku-
mentarisku hliö frásagnarinnar,
sem gerir þaö aö verkum aö
dramatisk stigandi verur litil.
Ohugnanleikinn magnast varla
neitt og eftirvæntingin, sem
myndast hjá áhorfandanum fell-
ur um sjálfa sig. Þegar bitlalagiö
er sett á i endann og allt platiö
kemst upp, á áhorfandinn erfitt
meö aö trúa hinum snöggu viö-
brögöum krakkanna, þótt aö reiö-
in i leik sumra hafi veriö sannfær-
andi.
Kvikmyndin er þó hvergi af-
greidd með fáum gagnrýnisorö-
um. Handritiö leynir talsvert á
sér, og þaö er stórsnjöll hug-
mynd aö láta einfalda sögu eins
og þessa skólaferö endurspegla
hiö pólitiska ástand I landinu, þar
Atriöi úr Skiöaskálanum I mynd Agústar Guömundssonar sem frumsýnd var i sjónvarpi sl. sunnudag
sem hin svart-hvita kaldastriös-
hugsun ræöur lögum og lofum.
Þaö er þvi gleöilegt aö ungir kvik-
myndageröarmenn eru farnir aö
snúa sér aö rikjandi þjóöfélags-
aöstæöum á tslandi, þó aö sagan
sé aö hluta til sögö undir rós. Þaö
var lika nokkuö lúmskur húmor
aö láta raddir þjóöþekktra manna
tilkynna töku útvarps og Vatns-
endahæöar.
Leikur nemenda Leiklistaskól-
ans var tiltölulega jafn og ekkert
hlutverk bauö upp á sérstakan
senuþjófnaö, en þaö var ósegjan-
legur léttir aö fá aö horfa á ný
andlit og heyra nýjar raddir á
skerminum. Steindór Hjörleifs-
son lék hinn þunglamalega kenn-
ara af mikilli innlifun. I heild má
segja, aö leikarar hafi skilaö sinu
verki vel, þótt stimdum hafi sam-
tölin veriö dálitiö þvinguö og
óeölileg.
Hljóö óg lýsing voru góö aö öllu
leyti og myndatakan alveg til
fyrirmyndar. Þaö er ekki oft sem
islenska sjónvarpinu tekst jafnvel
upp; myndhreyfingarnar voru
mjúkar og hárréttar I hvert skipti
og undirstrikuðu leik hvers atriö-
is. Klippingin var einnig nærri
óaöfinnanleg, eins og önnur
tækniíeg vinna myndarinnar.
Þaö er þvi óhætt aö segja, aö ef
sjónvarpiö sendir frá sér fleiri
myndir á borö viö Skólaferö geta
Islendingar fariö aö hætta aö
skammast sin fyrir þá kvik-
myndaframleiöslu, sem þaö lætur
frá sér fara.
—im
Slysavarnafélagið 50 ára
Ný íslensk heimildarmynd
S.l. laugardag var frumsýnd ný
islensk heimildarkvikmynd:
Slysavarnafélag tslands 50 ára.
Myndiner flitum og sýningartimi
tæpar 50 miniitur. Framleiöandi
er fyrirtækiö Lifandi myndir h/f.
Gerö handrits, kvikmyndataka,
hljóöupptaka, klipping og stjórn
var I höndum þeirra Siguröar
Sverris Pálssonar og Erlends
Sveinssonar. Þulur er Ólafur
Ragnarsson. Sögulegt myndefni
og gögn lagöi Slysavarnafélagiö
tfl, s vo og allmargir einstaklingar
og Þjóöminjasafn.
Forsaga þessarar kvikmyndar
er sú, aö i april 1977 var undirrit-
aöur verkasamningur milli
Slysavarnafélag íslands og Lif-
andi mynda h/f um gerö heim-
ildarkvikmyndar i tilefni
fimmtugsafmælis SVFÍ. Þá haföi
þegar veriö lögö fram kostnaöar-
áætlun og uppkast aö handriti.
Kvikmyndatakan hófst I mai
1977 og stóö meö hléum til aprll-
loka 78. Myndin var siöan klippt á
timabilinu 18. okt. 1977 til 26. júni
1978. Endanleg hljóðblöndun og
hljóösetning fór fram hjá sjón-
varpinu. Sýningareintakiö var
' unniö I London, og var þaö I
vinnslu þar i tæpa 4 mánuöi. Hér
er þó alls ekki upptalin öll vinna
Sigurður Sverrir Pálsson viö töku myndarinnar.
sem liggur aö baki þessarar
myndar, t.d. var ekki minnst á
gagnasöfnun, sem er þó jafnan
mjög timafrek þegar um heim-
ildarkvikmyndir er aö ræöa.
Viö undirskrift samningsinsvar
gert ráö fyrir aö myndin kostaöi
tæpar fimm miljónir, en vegna
gengisbreytinga og hækkana varö
endanlegur kostnaöur SVFÍ viö
myndgeröina kr. 6.210.000,-
Raunverulegur kostnaöur viö
myndina er hins vegar um
11.300.000,- krónur, sem stafar
mest af þvi aö vinnutiminn viö
myndina fór langt fram úr áætl-
un.
Aö sögnþeirra Siguröar Sverris
og Erlends er þaö þvi miður ekk-
ert einsdæmi aö kostnaöaráætlun
standist ekki betur en þetta. í
flestum tilfellum hér á landi
veröa kvikmyndagerðarmenn-
irnir sjálfir aö bera skaöann. Þeir
Framhald á 14. siöu