Þjóðviljinn - 02.12.1978, Qupperneq 11

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. desember 1978
100 ár
frá því
kveikt
var á
Reykja
nesvita
Keykjanesviti og ibúöarhds vitavaröar.
Hann var fyrsti
vitinn, sem reist-
ur var á íslandi
og hann kost-
aði tæpar
20.000 krónur
1 gær voru liöin 100 ár frá þvi aö
kveikt var á fyrsta vitanum, sem
byggöur var á lslandi,
Reykjanesvita.Þaö var l.desem-
ber 1878 sem sá merkilegi atburö-
ur átti sér staö. Eins og um fleiri
stórmál, var aödragandinn aö
byggingu vitans nokkuö iangur.
Svona til gamans fyrir nútima-
fólk, þá kostaöi vitinn 1878, svipaö
og tvennar galiabuxur i dag, eöa
19.431,70 kr.
4 ár að koma málinu i
gegn
Eins og gefur auga leiö. var
þörfm fyrir ljósvita til leiö-
beiningar sæfarendum hér viö
land, brýn. Fyrsti vitinn, sem
reistur var á Noröurlöndum var
byggöur á Skáni áriö 1202, þá
þótt slikt óþarfi og litiö gert úr
vitanum. A16. öldvar afturá móti
skilningur manna vakinn á þörf-
inni fyrir vita og voru þá nokkrir
vitar byggöir i Danmörku. Hér
geröist hinsvegar ekki neitt i
þessum málum, fyrren á alþingi
1874, fyrsta þinginu sem háö'var
eftir aö fjárveitingavaldiö var
flutt heim til Islands. baö voru
þingmennirnir Halldór Friöriks-
son frá Reykjavik og Snorri Páls-
son frá Akureyri, sem fyrstir
hreyföu þessu máli á alþingi.
Málinu var fyrst hreyft í þvi
formi, aö leggja fram frumvarp
um yitagjald á skip, svo hægt
væri aö byggja vita. Var gert ráö
fyrir þvi, aö lagt yröi vitagjald á
hvert skip sem hingaö kæmi, 15
aurar á hvert tonn. Flutnings-
menn frumvarpsins ætluöust til
þess aö fyrst yröi reistur viti á
Reykjanesi.
Frumvarpiö var fellt. Varhuga-
vert þótti aö leggja vitagjald á
skip, áöur en nokkur viti heföi
veriö reistur, annars var þingiö
málinuhlynt. Halldór Friöriksson
haföi leitaö sér upplýsinga um
kostnaö viö vitabyggingu og taldi
aö hægt væri aö fá speglavita fyr-
ir 8.000 kr. Rekstrarkostnaöur
var áætlaöur 1600 til 2.000 kr. á
ári. Ineörideildalþingis varöþaö
úr, aö vitagjaldslögin og jafn-
framt heimild og áskorun til
stjórnarinnar aö leita samninga
viö ensku og frönsku stjórnirnar
um vitagjald fyrir fiskiskip
þeirra hér viö land, voru sam-
þyk.kt og jafnframt ávarp til
Danakonungs. í efri deild var
þetta aftur á móti felit, nema
áskorunin til konungs, hún var
samþykkt I báöum deildum og
send, en hún hljóöaöi svo:
„AUraþegnsamlegast ávarp
um aö hans hátign allramildileg-
ast vildi sjá svo fyrir aö fje veröi
veitt úr rikissjóöi til vitagjöröar á
Reykjanesi m.m.
Mildasti herra konungur.
Ein af hinum brýnustu nauö-
synjum Islands og sem er beint
skilyröi fyrir framförum þess, er
þaö, aö efld veröi, sem mest má
veröa, versiun þess og samgöng-
ur viö önnur lönd, fremur en nú á
sjer staö, og einkum um vetrar-
timann. Þvi af samgönguleysinu
þennan árstima leiöir margt
óhagræöi fyrir landsbúa, og oft og
einatt skort á nauösynjavörum.
Ein af ástæöunum til þessa sam-
gönguleysis er sú, aö hjer er alls
enginn viti til leiöbeiningar sjó-
feröamönnum, og þvi eru þeir
mjög tregir til allra vetrarferöa
hingaö til landsins, enda
ábyrgöarfjelögin ófáanleg tU aö
taka skip i ábyrgö á slikum
vetrarferöum, nema aö minsta
kosti gegn afarháu gjaldi.
Nú á þessu þingi kom sú uppá-
stunga fram, aö alþingiö veitti fje
til sliks vita á Reykjanesi viö
Faxaflóa. En þingiö komst aö
þeirri niöurstööu, aö meö þvi aö
eftir lögum 2. jan. 1871 um hina
stjórnarlegu stööu tslands i rik-
inu, 2. grein, yröi eigi krafist aö
Island legöi neitt tU hinna al-
mennu þarfa rikisins, þá yröi svo
á aö lita, aö rikissjóöur ætti aö
kosta aUar nauösynlegar vita-
gjöröir hjer á landi, þvi aö vitar
heyröu beint undir flotastjórnar-
ráö Dana, enda var þaö auösætt,
aö hinir dönsku samþegnar vorir
og verslun þeirra myndu njóta
eins mikils góös af vitum hjer á
landi eins og Islendingar sjálfir.
Af þessum ástæöum leyfir þing-
iö sjer allra þegnsamlegast aö
beiöast þess, aö yöar hátign
mildilegast vilduö sjá svo fyrir,
aö fje veröi veitt úr rfkissjóöi á
næsta fjárhagsári tU vitagjöröar
á Reykjanesi viö Faxaflóa, og aö
sendur veröi hingaö til landsins á
næsta sumri maöur, sem ber fuUt
skynbragö á lik störf., tU aö segja
fyrirumhinnhentastastaö handa
vitanum og allt fyrirkomulag
hans.”
Skiptar skoðanir
Finsen landshöföingi, sendi
þetta ávarp til ráöherra I Kaup-
mannahöfn 2. sept. 1874 meö ein-
dregnum meömælum. En ráö-
herra íslands var á ööru máli.
Hann vUdi ekki viöurkenna aö
vitamálin væru sameiginleg mál,
þau væru sérmál lslendinga.
Hann mælti þvi ekki meö
áskoruninni, en sendi hana þess I
staö til flotamálastjórnarinnar til
umsagnar. Meö þvi fylgdu um-
mæli hans þess efnis, hvort
ástæöa væri til aö styrkja þetta
fyrirtæki, þaö gæti jú haft ein-
hverja þýöingu fyrir siglingar
dönsku verlsunarinnar á ís-
landi. Flotamálastjórnin haföi
máliö til meöferöar allt til 2.
sept. 1876. Þá svaraöi hún þvi
til aö hún gæti ekki fallist á
skoöun alþingis á málinu.
Hún geröi litiö úr þörfinni fyrir
vita é Reykjanesi, taldi næt-
urnar nægilega bjartar frá 15.
mars tU 1. sept. en frá 1. des. til
15. sept. liggi siglingar vanalega
niöri, vegna óveöurs. Þvi séu þaö
aöeins fáein skip, i mesta lagi 70,
sem nokkurt gagn hafi af vita á
Reykjanesi. Þvi má skjóta inni,
aö skömmu eftir aö vitinn var
reistur, voru talin þau skip, sem
fóru fyrir Reykjanes á þeim tima
er logaöi á vitanum eöa frá 1.
ágúst til 15. mai 1881, og töldust
skipin vera 813.
Málið þokast af stað
Þrátt fyrir þessa andstööu
flotamálastjórnarinnar þokaöist
máliö áleiöis. Deilt var um hver
kostnaöurinn yröi o.sv.frv. Loks
kom þar, aö ráöherra Islands
féllst á aö máliö yröi athugaö og
var verkfræöingurinn Alexander
Rothe sendur til íslands aö kanna
máliö. Hann lagöi af staö til
Reykjavikur 15. april 1877 og
sendi sina fyrstu skýrslu um vita-
bygginguna 16. júni sama ár. Þar
áætlaöi hann kostnaöinn 26.000 kr.
og samþykktí yfirverkfræöingur
vitamála þessa áætlun.
Þvi næst var á fjárlögum
1878/1879 veitt 14.000 krónum tU
verksins og jafnframt á dönsku
fjárlögunum 12.000 kr. tU ljóskers
og ljósatækja. Rothe var ráöinn
yfirmaöur verksins og fékk 300
kr. i mánaöarlaun, aukþess frian
feröa. og uppihaldskostnaö. Var
honum sérstaklega faliö aö sjá
um aö kostnaöurinn viö vita-
bygginguna færi ekki fram úr
áætlun. Þar meö haföi þingiö og
landshöföingi faUist á aö vitamál-
in væru sérmál islands og hefur
þaö veriö æ siöan.
Rothe kom til Reykjaness 6.
maí 1878 og hófst þegar handa.
Honum mættu ýmisir erfiöleikar,
erfjtt var aö fá vatn, erfitt reynd-
istaöbera hraungrjótiö aö staön-
um og einnig reyndist þaö ónot-
hæft þegar tU átti aö taka. Varö
þvi aö nota grjót viö bygginguna,
sem sækja þurfi langar leiöir meö
mikilli fyrirhöfn. Allt snerist á
móti þeim er verkiö unnu. Tiö var
óhagstæö, verkamennirnir hlupu
frá undireins og veöur skánaöi
til aö stunda sjóróöra eöa land-
búnaö, auk þess sem verkiö var
ekki nægilega vel undirbúiö. Gert
haföi veriö ráö fyrir að verkiö
tæki 4 mánuöi en þegar ljóst var
aö sú áætlun stæöist ekki sendi
Rothe skýrslu til landshöföingja,
þar sem hann segir frá allskonar
töfum og ófarnaði viö verkiö og
segist ekki geta skilaö þvl af sér
fyrr en um miðjan október. Auk
þess taldi hann aö kostnaöurinn
yröi meiri en fjárveit.ingunni
nam.
Hinn 16. nóvember 1978 var vit-
inn reyndur og 20. nóvember af-
henti Rothe vitann og haföi þá
mikiö gengiö á, úttekt gerö á
verkinu, blaöaskrif og fleira,
vegna þess aö menn voru ekki á
eitt sáttir meö vinnubrögöin og
kostnaöinn viö verkiö. Samt sem
áöur tókst aö ljúka verkinu og var
formlega kveiktá vitanum 1. des-
ember 1878. Allar götur siöan hef-
ur Reykjanesviti verið talinn aöal
viti landsins.
Kostnaðurinn eins og
tvennar gallabuxur
Kostnaöurinn viö vitabygging-
una varö 19.431.70 kr. og ibúöar-
hús, sem byggt var á staönum
kostaöi 1505.09 kr. Allt er þetta
eins ogtvennar gallabuxur kosta i
dag.
Fyrsti vitavöröurinn var ráöinn
Arnbjörn ölafsson, Rangæingur,
og voru honum ætluö árslaun 800
kr.,auk þess fritt húsnæöi, en
hannvarö aösjá um nauösynlega
aöstoö á eigin kostnaö.
Vitinn var byggöur á svo nefnd-
um Valahnúk, alveg fram viö sjó-
inn. Hnúkurinn er 43ja metra hár,
en vitaturninn var áttstrendur og
6.17m. aö hæö, múraöur úr
höggnu grjótí, lögöu I Esjukalk.
Vitinn var þvl ekki sterkbyggöur
og fór afar illa út úr jarðsjálft-
um, sém uröu 1887 og tók eftir þaö
aö molna mjög út vitatuninum.
Þaö var þó ekki fyrr en áriö 1907
aö fariö var aö undirbúa bygg-
ingu nýs vita og ekki fyrr en þá-
verandi vitavöröur neitaöi oröiö
aö vaka i vitanum, af ótta viöaö
hann hryndi. Nýr viti var svo
byggöurá Bæjarfelli ogvar bygg-
ingu hans lokið áriö 1908. Siöan
hafa fleiri vitar veriö byggöir á
Reykjanesi, enda altitt aö vitar
skemmdust mikiö 1 jaröskjálft-
um, semerutiöir þarsyöra. Idag
er á Reykjanesi viti, sem hefur
ljósmagn á viö 800.000 kertí, auk
þess er á staönum radlóviti og þar
er aö auki veöurathugunarstöö,
og er veöur athugaö aö deginum
til á 3ja tima fresti. Reykjanesviti
er þýöingarmestí vitinn á Islandi,
enda viö fjölförnustu siglingar-
leiöina viö Island. (Heimildir : 50
ára saga vitanna á Islandi)
—S.dór
Laugardagur 2. desember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
„Munurinn á vitavaröarstarf-
inu hér og á Galtarvita er nánast
enginn, aftur á móti erum viö aö-
eins meö veðurtöku aö deginum
til hér á Reykjanesi, en vorum
meö svo nefnda alþjóöaveöurtöku
á Galtarvita, sem þýöir aö maöur
verður aö taka veöur á 3ja
stunda fresti allan sólarhringinn.
Slikt er mjög bindandi, hér erum
viö frjálsari, þótt ekki sé ætlast til
aö vitaveröir séu á einhverju
rangli, þeir veröa að vera viö aö
gæta vitans”, sagöi Valgeröur er
viö heimsóttum þau hjón I vik-
unni og röbbuöum viö þau dag-
part.
Byrjuðu á Hornbjargsvita
Hvernig stóö á þvi aö þiö lögöuð
út I þetta starf, vitagæsluna?
„Maöur þurfti að vinna fyrir
sér, segir Óskar, og þvl sótti ég
um vitavaröarstööuna á Horn-
bjargsvita 1947 og fékk hana. Þar
dvöldum viö I 3 ár, eöa til ársins
Valgerður Hanna og óskar Aöalsteinn hafa gætt vita i nær 30 ár.
Myndir og texti S.dór
Hlustaði á auglýsingar til
að komast í jólaskap
— Svona mikil einangrun, finn-
ur fóik ekki mikiö til hennar og
fer hún ekkert illa meö fólk?
Valgeröur: Viöhljótum aö hafa
fundið fyrir einangrun okkar,
annaö kemur vart til mála, þó
venst hún eins og annaö. Þó man
ég hvaö ég fann til hennar einkum
fyrir stórhátiöar, eins og jól. Oft
hlustaöi ég á jólaauglýsingarnar
til aö komast I jólaskap framan af
desember. Ég saknaöi þess aö
komast ekki I búöir aö kaupa inn
til jólanna.
— En óttinn viö veikindi eöa
slysfarir I einangruninni , getur
hann ekki oröiö yfirþyrmandi,
einkum ef fólk er meö börn meö
sér?
Valgeröur: Jú, ég skal játa þaö
aö ég fann oft fyrir þessum ótta.
óskar: Ætli ég hafi ekki velt
þessu yfir á Hönnu eins og svo
þekkiröu þá ekki huldufólk og
álfa?
óskar: Jú, hér á Reykjanesi er
mikiö af þessu ágæta fólki.
Stundum á björtum sumarkvöld-
um hef ég séö þaö I hópum. „Stór-
ir komu skarar af álfum var þar
nóg” segir Jónas, þaö hef ég séö.
Þetta er heldur smávaxið fólk, en
velviljað og elskulegt. Þaö dansar
hér i hrauninu á siösumarskvöld-
um.
— Liður þeim aldrei illa, sem
hafa skyggnigáfu?
óskar: Þaö kemur fyrir aö
manni llöur illa. Ég sé fylgjur
meö fólki, sem segja mér eitt og
annaö. Eins var þaö þegar ég fór
I fyrsta sinn hingaö útaö Reykja-
nesvita til aö skoöa staöinn, þá
ókum viö framhjá vogi einum á
leiðinni frá Grindavik. Þaö var
hræöilegt. Ég sá stóran hóp af
sjómönnum þar i fjörunni, þeir
höföu drukknaö á sinum tima og
ég heyröi i þeim örvæntingarópin.
Ég haföi alltaf haldiö aö dauöaóp
Utskagamir halda ntanniföstum
Rætt við vitavarðahjónin á
Reykjanesvita, Valgerði
Hönnu Jóhannsdóttir og
r
Oskar Aðalstein, sem gætt
hafa vita í nær 30 ár
Þótt Reykjanesviti séafskekktur á mælikvarða þétt-
býlisfólks, þá er hann i miðri þjóðbraut miðað við marga
aðra vita landsins. Vitavörður í Reykjanesvita nú, er
Valgerður Hanna Jóhannsdóttir, en hún og eiginmaður
hennar Óskar Aðalsteinn, rithöfundur, hafa gætt vita í
um það bil 30 ár, þar af 23 ár i Galtarvita, einum af-
skakktasta vita landsins.
Valgeröur Hanna kannar hitastigiö um hádegisbillö.
1950. Þaö var dásamlegur tlmi.
Mér finnst i minningunni aö þaö
hafi alltaf veriö sólskin á Horni.
Auk þess hefur gæfan alltaf fylgt
okkur Hönnu, á Horni, Galtarvita
og hér.”
Þvi veröur aö skjóta hér inni aö
Óskar hefur alltaf veriö vitavörö-
ur þar til þau komu aö Reykja-
nesvita. Þau uröu bæði vitaveröir
1966 hjónin, þá var starfiö á
Galtarvita taliö tveggja manna
starf. Þegar þau svo tóku viö
Reykjanesvitanum var um eitt
starf aö ræöa og Valgeröur Hanna
tók þaö.
„Heilsan er farin aö bila og ég
get þetta ekki lengur, Hanna sér
alveg um þetta núorðið, ég skrifa
bara”, segir Óskar.
Útskagarnir halda manni
föstum
Fóruö þiö beint af Horni aö
Galtarvita?
Óskar: Nei, frá Horni fórum
viö á tsafjörö og settumst þar aö.
Ég fékk vinnu viö aö skrifa út
kolanótur. Sjálfsagt er þaö ekki
verra starf en annaö, en ég fylltist
eyröarleysi, og viö bæöi. tJtskag-
arnir kalla svo sterkt á mann.
Þegar ég svo frétti þaö 1950, aö
starfiö á Galtarvita væri laust,
sótti ég um þaö. Emil Jónsson var
þá vitamálastjóri og hann sagöi
þaö ekkert vit fyrir mig aö sækja
um þetta, kaupiö væri svo lágt.
Ég ansaöi þvi engu og tók starfiö.
Þar vorum viö svo i 23 ár. Satt er
þaö, kaupiö var lágt fyrst, en svo
kom veöurtakan allan sólarhring-
inn og þá um leiö lagaöist kaupiö.
— Og aldrei hvarflaði aö ykkur
aö fara þaðan fyrr en nú aö
Reykjanesviti iosnaöi?
Valgeröur: Nei, viö gleymdum
þvl aö fara frá Galtarvita. Okkur
llkaöi þar afar vel, viö vorum
vissulega einangruö, en þar var
gott aö vera. Maöur var raunar
mun einangraöri á Horni. Ég man
aö vitaskipiö Hermóöur flutti
okkur þangaö og hann átti svo aö
koma einu sinni á ári meö vistir
til okkar. Útkoman var samt sú
aö hann kom oftar, kannski tvisv-
ar eöa þrisvar. á ári. Samt sem
áöur vorum viö ekki jafn einangr-
uö og Jóhann vitavöröur sem nú
er þar. A þeim árum voru Horn-
strandir enn I byggö aö hluta.
Menn bjuggu þá enn I Furufiröi,
Reykjarfiröi og I Bolungarvlk á
Ströndum. Þetta fólk kom oft til
okkar.
Óskar: Ég fór oft meö þeim I
eggjatöku og fugl á vorin, og svo
komu þeir til okkar I heimsókn.
Valgerður: Þaö var tekiö aö
fækka mjög ibúum á þessum
stööum og einhvernveginn lá þaö
I loftinu þarna aö ef enn ein fjöl-
skyldan færi, þá færu allir. Enda
fór þaö svo á meöan viö vorum á
Horni. Einn ákvaö aö fara og þá
fóru hinir llka.
óskar: Alveg eins og tjald fell-
ur eftir leiksýningu og sviöiö er
tómt. Viö vorum þó eitt ár I viö-
bót, ein á Hornströndum.
Búskapur með gæslunni
— Var kaupið svo lágt, fyrst
þegar þiö komuö á Galtarvita, aö
þiö þyrftuö aö drýgja tekjur meö
búskap?
óskar: Sennilega hefur ekki
veitt af þvi, en einangrunin knúöi
okkur til aö vera meö búskap.
Þaö var ekki hægt aö labba sig út
I mjólkurbúð aö kaupa mjólk
handa börnunum, eöa aö kaupa i
matinn. Nei, viö uröum aö hafa
kýr og geröum þaö, lika þessi ár
sem viö vorum á Horni. Ég haföi
aldrei snert á orfi, en Hanna
kann allt og hún kenndi mér aö
slá meö orfi og ljá. Og þótt
Galtarviti sé haröbalakot náöum
viö alltaf aö heyja handa kúnum,
þurftum aldrei aö flytja hey aö
Galtarvita.
Valgeröur: En svo komu is-
skápar og frystikistur. Þá um leiö
breyttist allt og búskapurinn
lagðist niöur.
— Er þaö ekki erfitt aö sinna
búskap og þurfa um leiö aö vakna
á 3ja tima fresti alla nóttina og
vera lika bundin viö veöurtöku
ailan daginn?
Valgeröur: Ekkisvo mjög. Þaö
er alveg ótrúlegt hve þaö kemst
fljótt uppi vana aö vakna reglu-
lega, taka veöriö og sofna undir
eins aftur.
mörgu ööru, mér hefur alltaf
fundist hún geta allt. Eitt sinn
skarst sonur okkar mjög mikiö er
hann rakst á ljá, sem ég haföi
skiliö eftir útá túni, fékk svööusár
á fæti. Viö hringdum til Kjartans
Jóhannsonar læknis á Isafiröi og
spuröum hvaö væri til ráöa. Hann
talaöi viö Hönnu og spuröi hvort
hún ætti ekki góöa nál og sérstak-
antvinna. Hún sagöi svo vera og
I simanum sagöi hann henni
hvernig hún ætti aö fara að viö aö
sauma sáriö saman og þaö geröi
hún svo og stráknum varö ekki
meint af. En aldrei gleymi ég þvi
hve snilldarlega hún fór aö þessu,
aö róa drenginn og sauma sáriö.
Valgerður: Eftir aö synir okk-
ar komust á legg skal ég viöur-
kenna aö óttinn viö slys og að geta
ekki náö I lækni var á stundum
yfirþyrmandi. En einhvernveg-
inn blessaðist þetta allt saman,
gæfan hélt verndarhendi sinni yf-
ir okkur. En þetta var svo sem
engin rómantik, maöur var bara
aö vinna fyrir sér eins og aörir.
Góðir draugar og slæmir
— Er reimt aö Galtarvita?
Óskar: Já, maður lifandi, ég er
nú hræddur um að. Þegar viö vor-
um á Horni kynntist ég draug,
sem varö vinur minn og fylgdi
okkur yfir aö Galtarvita. Þetta
var öndvegis vera i alh staöi.
Hann haföi veriö enskur sjómaö-
ur, sem drukknaö’hér viö land.
Hanna hefur aldrei viljaö viöur-
kenna aö þessi vinur minn væri til
staöar, en ég segi þaö dagsatt,
hann fylgdi okkur og geröi okkur
aldrei neitt nema gott, en þaö
geröihann oft. Þetta var myndar-
legur maöur og gekk alltaf um
meö sixpensara aö hætti enskra.
— Hann hefur ekki viljaö fara
meö ykkur aö Reykjanesvita
þegar þiö fluttuö 1977?
óskar: Nei, ég bauö honum aö
koma með okkur, viö ræddum oft
saman, hann æföi mig I ensku, en
hann sagöist ekki geta fariö eftir
svona langan tima. En mikiö lif-
andis ósköp var hann daufur þeg-
ar viö fórum. Ég trúi ekki ööru en
sá sem tók viö af okkur, hann
Ólafur Jónsson hafi hitt þennan
ööling.
— Eru ekki lika draugar hér á
Reykjanesi?
óskar: Jú, þaö vantar ekkert
uppá þaö. Ég varö strax var viö
par, sem hélt til I kjallaranum hjá
okkur hér. Mér llkaöi illa viö þaö
hyski. Mér fannst stafa kuldi,
jafnvel illska frá þeim. Mér hefur
tekist aö koma þeim útúr kjallar-
anum, en þau eru samt ekki farin.
Ég hef spurt karlmanninn hvort
þau ætli ekki aö koma sér burt, en
hann þverskallast viö. Þau eru
búin aö vera hér siöan á 18. öld.
Fórust á enskum togara. Þessi
náungi var illmenni, hefur morö á
samviskunni. Hann segist hvergi
finna friö, eins og oft vill veröa
með menn sem deyja I slysi og
hafa illt á samviskunni. Ég veit
aö hann vill gera okkur illt, en
hann er bara ekki nógu kröftugur
til þess, sem betur fer.
Huldufólk og álfar í hraun-
inu
— Ég heyri aö þú ert skyggn.
væri hátt og skrækt, en þaö var
ekki rétt. Ópin i þeim voru dimm,
mjög dimm, eins og druna úr iör-
um jaröar. A eftir leiö mér illa,
mjög illa.
— Trúir þú á drauga. álfa eöa
huldufólk Valgeröur?
Valgeröur: Já, ég trúi þvi aö
álfar og huldufólk sé til. Lika er
landiö þannig aö þaö býöur uppá
hugarflug af þessu tagi og vissu-
lega hefur þetta áhrif á mann. Ég
hef aftur á móti aldrei oröið vör
viö neitt, né séö neitt sem ég hef
ekki getaö útskýrt og ég hef aldrei
verið myrkfælin. Ég hef-hinsveg-
ar á stundum fengiö hugboö um
eitt og annaö og það hef ég ekki
getaö skýrt og þvl neita ég ekki
neinu i þessum efnum.
Kenndusonum sínum sjálf
— Ég hef heyrt aö tangvarandi
einangrun breyti fólki töluvert,
haldiö þiö aö einangrunin hafi
haft áhrif á ykkur eöa viöhorf
ykkar til lifsins?
Valgerður: Ég er alveg viss
um að langvarandi einangrun
hefur áhrif á fólk. En gættu aö þvl
aö viö lifðum eölilegu fjölskyldu-
lifi, vorum fimm saman og þaö
munar miklu, raunar öllu i þessu
tilfelli. Ég er viss um aö ef ég
heföi veriö langdvölum alein, þá
heföi þaö sett mark á mig. En ég
held að sú einangrun, sem viö
liföum viö hafi ekki haft nein á-
hrif á okkur. Eitt mesta vanda-
málið sem viö áttum viö aö gllma
var skólaganga sona okkar. Viö
uröum aö kenna þeim sjálf, halda
skóla á Galtarvita og reyna aö
gera þetta allt sem likast þvi aö
þeir væru I venjulegum barna-
skóla.
óskar: Viö höföum meira aö
segja skólabjöllu, sem notuð var
til aö hringja út I frlminútur og
viö höföum kennslustundirnar
jafn langar og i venjulegum skól-
um. Við fengum kennsluskrá um
hvaö þeir ættu aö læra og fylgdum
henni og ég er stoltur af þvi aö
synir okkar tóku ekki lakari próf
en önnur börn, þegar þeir fóru til
próftöku. Vissulega var þjóö-
félagiö ööruvisi þá en nú, mun
manneskjulegra. Nú er þetta allt
eins og á færibandi og enginn má
detta útaf bandinu, þá er hann bú-
inn aö vera.
Allir ættu aö varöveita barniö i
sér sem lengst, þaö er min skoö-
un. Þess vegna geröum viö allt
sem viö gátum til aö synir okkar
ættu æsku, sem likasta þvi sem
önnur börn eiga. Ég man til aö
mynda eftir þvl, aö þegar þeir
voru enn svo litlir aö þeir trúöu á
jólasveininn, þá lék ég jólasvein
fyrir þá og þeir trúöu þvi aö um
hinn eina sanna jólasvein væri aö
ræöa. Ég fékk sendan góöan bún-
ing og grimu frá bróöur minum.
Siöan þegar jólasveinninn átti aö
koma, þurfti ég aö fara og sinna
fjósverkum, klæddi mig i búning-
inn út I fjósi og hélt svo heim til
bæjar. Þeir tóku á móti mér eins
og ég væri hinn sanni jólasveinn,
og ræddu viö mig sem slikan. Sið-
an þegar ég kom inn frá fjósverk-
unum, tjáöu þeir mér óheppni
mina aö vera ekki viöstaddur
þegar jólasveinninn kom og sögöu
Framhald á 18. siðu