Þjóðviljinn - 02.12.1978, Qupperneq 13

Laugardagur 2. desember 1878 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 13
MINNINGARORÐ
Andrés Jónsson
Smidjuhúsum, Eyrarbakka
Fæddur 18. okt. 1886 — Dáinn 21. nóv. 1978
Andrés i SmiBshUsum er látinn.
Þeir falla nú hver af öBrum fyrir
ljá sláttumannsins slynga, braut-
ryBjendur og baráttumenn verka-
lýBshreyfingarinnar, sem harBast
sóttu fram i fylkingarbjósti á
fyrstu árunum, meBan baráttan
var óvægnust og erfiBleikarnir
mestir.
Fórnarlund þeirra, sem braut-
ina ruddu á byrjunarárum sam-
taka erfiBisfólksins i landinu var
slik, aB lýsir af enn i dag, þegar
árangur starfs þeirra og erfiBis er
metinn og skoBaBur.
Andrés var fæddur aB litlu-
Háeyri á Eyrarbakka 18. október
1896, litlum bæ, sem enn er viB líBi
og i honum búiB enn i dag. Andrés
ólst upp á Eyrarbakka viö aBbún-
aB þann og lifsháttu, sem fátækt
alþýBufólk átti viB aB búa. Hann
fór sem barn aB vinna aB öllum
algengum störfum, sem titt var
um börn og unglinga á þeim ár-
um. ViB sjóinn voru störf og
afkomuvonir fólks á Eyrarbakka
þá sem og enn bundnar. Opnu
bátarnir voru á æskuárum
Andrésar skipakostur sjómanna.
ÞægindasnauB, kaldsöm og erfiB
voru sjómannsstörfin i þá daga.
Ahættusöm og vandasöm I brima-
samri verstö&inni, þar sem lifs-
björgina varö aö sækja i gegnum
þröng brimasundin, og ósjaldan
varö frá aö hverfa, án þess aö
lending tækist aö kvöldi, þegar
róiö var aö morgni, en Andrés
stundaöi sjóinn frá unglingsárum
til ársins 1960.
A hans langa vinnudegi ævinnar
sinnti hann störfum sjómannsins,
verkamannsins og bóndans. Hann
vann i vegavinnu, byggingar-
vinnu, hernámsvinnu i KaldaBar-
nesi og hin siöustu starfsár fékkst
hann nokkuö viö búskap og var
þaö hans aöalstarf siöustu árin
áöur en heilsuna þraut til starfa.
1 sögu verkalýössamtakanna á
Sunnudaginn, 3. desember kl.
17.00 veröa haldnir I Norræna
húsinu kammertónleikar til
styrktar starfi tslandsdeildar
Amnesty International.
Eru þeir haldnir aö frumkvæBi
hörpuleikara Sinfóniuhljóm-
sveitar Islands, Sophy Cartledge
frá Bretlandi, en hún hefur starf-
aö meö hinni bresku landsdeild
Anmesty International og gengist
fyrir hljómleikum á hennar veg-
um i Lundúnum. Auk Sophy Cart-
ledge koma átta hljóöfæra-
leikarar fram á hljómleikunum i
Andrés merkan kapitula i gegn-
um starfsár ævinnar. Hann gerö-
ist meölimur Bárunnar 14 ára
gamall áriö 1910. bar átti hann
eftir aö vinna stórt og gifturikt
dagsverk. Málefni verkalýös-
hreyfingarinnar voru hans hjart-
ans mál. Hann gegndi formanns-
störfum i Bárunni um langt ára-
bil.
1 dag njóta meölimir verka-
lýösfélaga forgangsréttar til
vinnu samkvæmt samningum. A
fyrstu árum verkalýösfélaganna
voru þeir, sem i þau gengu,útilok-
aBir frá vinnu og þá alveg sér-
staklega þeir, sem i forustu
þeirra stóöu. Og Andrés mundi i
þessum efnum timana tvenna.
Hann liföi þaB, aö sjá verkalýös-
samtökin veröa voldugt þjóBfé-
lagsafl. Sjá þau þess umkomin aö
gera sig gildandi á ótal sviöum
þjóölifsins. Hann liföi þá gjörbylt-
ingu, aö sjá sjómanninn, verka-
manninn og verkakonuna, sem á
fyrstu áratugum samtakanna
voru hrakin úr vinnu vegna þátt-
töku sinnar i stéttarfélagi sinu,
öölast forgangsrétt til vinnunnar,
beint fyrir atbeina og linnulausa
baráttu þeirra, sem málstaö
alþýöuheimilanna báru fram til
sigurs gegn andstööu forréttinda-
stéttanna i þjóöfélaginu, sem i
svo mörgum tilfellum hættir til aö
lita á verkafólkiö sem réttlaus
vinnutæki i þágu auösöfnunar
þeirra riku.
Atvinnurekendur og stjórn-
málasamtök þeirra töldu.á fyrstu
áratugum þessarar aldar stofnun
verkalýösfélaga, þjóöhættulega
starfsemi og ofbeldisaöför aö
forustumönnum þeirra réttlætan-
legar aögeröir. Verkalýösfélögin
vöröust vasklega aöförunum ut-
anfrá. 1 dag er öldin önnur,
verkalýösmálaráö stofnaö á veg-
um stjórnmálaflokks atvinnu-
rekenda. Nú er aögæslu og varn-
Norræna húsinu, frá Bretlandi,
Bandarikjunum, Astraliu og þrir
tslendingar. H1 jóöfæraleik-
ararnir eru: Alan Weiss, flautu-
leikari Barbar Gilby, fiölu-
leikari, Einar Jóhannesson,
klarinettleikari, Helga Þórarins-
dóttir, lágfiöluleikari, Kolbrún
Hjaltadóttir, f iöluleikari,
Laurence Frankel, óbó- og pianó-
leikari, Richard Korn, bassaleik-
ari og Victoria Parr, sem leikur á
knéfiölu. Á efnisskrá eru verk
eftirMozart, Ibert, Rossini, Tele-
mann, Schumann og Ravel.
—GFR
araögeröa þörf gegn sendimönn-
um þeirra innanfrá, ekki siöur en
áður meöan sótt var aö félögun-
um utanfrá.
Andrés í Smiöshúsum var
hreinskilinn maöur, einaröur I
málflutningi og jafnan tilbúinn til
liöveislu I baráttu og hagsmuna-
málum stéttar sinnar. Hann var
ávallt málsvari þeirra minni-
máttar, sem undir áhrifavald
þeirra háttsettu i þjóðfélaginu
þurftu aö sækja rétt sinn.
Andrés gegndi auk formanns-
starfi sinu i Bárunni fjölmörgum
trúnaöarstörfum I þágu
verkalýöshreyfingarinnar. Sát
fjölmörg þing Alþýðusambands
Islands og fundi og ráöstefnur á
vegum verkalýössamtakanna
fleiri en ég hefi tölu á.
1 félagsmálastarfi var Andrés
frábær liösmaöur jafnt sem for-
ingi. Hann tók ósigrum meö jafn-
aöargeöi og tók aö þeim úrslitum
fengnum aö undirbúa sigurmögu-
leika i næstu lotu, meö rökhyggju
og markvissu starfi, byggt á
þeirri reynslu, sem atburöir liö-
inna átaka gáfu.
Andrés var maöur glaövær og
skemmtilegur I viökynningu.
Snemma árs 1976 komum viö
Helgi heitinn Sigurösson i heim-
sókn til hans aö Smiöshúsum,
sem oftar. 1 fylgd meö okkur var
baráttufélagi Andrésar frá fyrri
árum, Óskar Garibaldason frá
Siglufiröi. Andrés var þá fyrir
nokkru oröinn alveg blindur, En
hann var glaöur og hress og
ánægjan mikil aö hitta óskar eftir
langan tima. Þeir rifjuöu upp
mörg atvik frá löngu liönum
baráttuárum. Blindu augun
tindruöu viö upprifjun endur-
minninganna frá liönu samstarfs-
árunum.
Andrés var marga siöustu
mánuöi lifs sins sjúklingur aö
Vifilstööum. Þangaö heimsótti ég
Hjá bókaútgáfunni IÐUNNI er
komin út bók sem ber heitiö
Kiemenz á Sámsstööum, og eru
þaö endurminningar Klemenzar
Kristjánssonar á Sámsstööum,
sem Siglaugur Brynleifsson hefur
skráö. Kiemenz auönaöist aö
veröa einn helsti brautryöjandi
og frumherji i Islenskum rækt-
unarmálum á þessari öld, og þar
til hann andaöist I starfi i þágu
ræktunar oggrööurs. Hann rækt-
aöifyrstur mannakornf islenskri
mold eftir fimm hundruö ára hlé
og lagöi grundvöllinn aö hinni
stórfelidu ræktun örfoka sanda og
þannig mætti lengi telja.
i
hann tvivegis. Þar var umönnun
um hann svo sem best gat veriö.
Hann var innilega þakklátur
starfsfólki, læknum og hjúkrun-
arliöi fyrir framlag þess honum
til handa. A Vifilstööum fylgdist
hann vel meö viöburöum I þjóöfé-
laginu, þó blindur væri. Hann lét
lesa fyrir sig úr dagblööunum,
gladdist yfir hverjum sigri, sem
verkalýösféllögin unnu, og lagöi
sinn dóm og mat á hvert málefni,
— þar var alltaf I fyrirrúmi mat
stéttvisinnar —, tilfinning þess
manns, sem af eigin raun þekkti
til hlutanna, vissi hvaö erfiö lifs-
barátta var og hversu stórar
ákvaröanir og rismikill hugur fá-
tækra manna hlaut oft og tiðum
aö standa aö baki þeim sigrum
sem fram náöust, þótt þeim, sem
ekki þekktu til og óviökomandi
voru kæmu þeim fyrir sjónir sem
ofur eölilegur hlutur i viöburöa-
rás hversdagsiifsins.
Andrés i Smiðshúsum er fallinn
frá. En merkiö stendur þó maður-
inn falli. Lifsstarf hans allt var
helgaö málefnum þeirra, sem
erfiöu störfin vinna i þjóöfélaginu
og minnst bera úr býtum. Þar
eiga margir honum margt aö
þakka.
Andlegum kröftum, skýrri
hugsun, eldmóöi og hugsjóna-
ljóma baráttuáranna hélt þann til
hinstu stundar.
Ég votta aöstandendum ,öllum
samúö mina.
Blessuö sé minning Andrésar i
Smiöshúsum.
Björgvin Sigurösson.
I minningum sinum segir
Klemenz aö sjálfsögöu margt frá
ævistarfi sinu oghöfuöáhugamál-
um. En inn i þær spinnast margir
aörir þættir: bernskuárin I Aöal-
vik og á Hesteyri, Reykjavikur-
árin, þar sem fræöast má um
margt varöandi llf skjör og bæjar-
brag á öndveröri öldinni, kvöl
hans erlendis og siöast en ekki
sistkynni hans af miklum fjölda
samtiöarmanna, bændum á
Suöurlandi og öllum helstu
forystumönnum i landbúnaöar-
málum, auk fjölmargra annarra
manna, karla og kvenna.
Reginfjöll
að haust-
nóttum
og aðrar
frásögur
Hjá IÐUNNI er komin út bók
eftir Kjartan Júliusson á Skáld-
stööum Efri i Eyjafirði og ber hún
heitiö Reginfjöli að haustnóttum
og aðrar frásögur.
Halldór Laxness var hvata-
maöur aö útgáfu bókarinnar og
ritar fy rir henni formála, þar sem
segir m.a. á þessa leið:
,,Þaö eru þessar frásagnir af
skemm tigaungum Kjartans
JÚlfussonar um reginfjöll á
siöhausti sem geröu migaö visum
lesara hans. Úr stööum nær
bygöum velur þessi höfundur
söguefni af mönnum sem lenda i
skrýtilegum lifsháska, tam.vegna
prfls i klettum ellegar þeir eru
eltir uppi af mannýgum nautum,
stundum stórskemtilegar sögur.
Einneigin segir hann sögur um
svipi og ýmiskonar spaugelsi af
yfirskilvitlegu tagi... Af bréfum
hans, minnisblööum og skrif-
uöum athugunum sá ég aö þessi
kotbóndi haföi snemma á valdi
sinu furöulega ljósan, hreinan og
persóiiulegan ritstil, mjög hug-
þekkan, þar sem gæöi túngunnar
voru i hámarki, blandin
norölenskum innanhéröasmál-
venjum sem alt er gullvæg
islenska, og ég velti þessu
hámentabókmáli fyrir mér af
þeirri orölausu undrun sem
einstöku sinnum getur gripiö
mann gagnvart islendingi. Þarna
skrifaöi blásnauöur afdalakall
ósnortinn af skóla, svo dönsku-
slettulaust,... aö maöur gat lesiö
hannaf álfca öryggi og Njálu...”
Kjartan Júliusson hefur alla
ævi sina haft meiri áhuga á bók-
lestri og skriftum en miklum
umsvifum i búskap og öörum
veraldlegum hlutum. I lágreistum
hibýlum hans eru veggir þaktir
bókum i hólf og fólf og þar unir
hann sér best. Það sætir óneitan-
lega talsveröum tiöindum aö
Nóbelsskáldiö islenska skuli leiða
þennan aldraöa, óskólagengna
smábónda til sætis á rithöfunda-
bekk á þann veg sem hér er gert.
Hljóöfæraleikarar Sinfóniuhljómsveitar tslands koma fram á styrktar-
tónleikum Amnesty International m.a. Richard Korn, Barbar Gilby,
Sophy Cartledge, en hún átti frumkvæði að tónleikunum, og Laurens
Frankel, sem hér sjást hér á myndinni.
(Ljósm: Leifur.)
Styrktartónleikar i þágu
Amnesty International á morgun
Hlj óöfær aleikarar
Sinfóníusveitarinnar
áttu frumkvæðið
Taflfélag Kópavogs:
Haustmót 1978
Haustmót Taflfélags Kópa- haustmót unglinga hjá T.K.
vogs 1978 hófst 5. nóv. Þátttak- Haldin hefur veriö forkeppni
endur voru 22. Tefldar voru 7 fyrir 12 ára þátttakendur og
umferðir, eftir Monrad — kerfi. yngri. Komast 12 þeirra efstu
Sigurvegari og skákmeistari inn I unglingamótiö. Sigurveg-
T.K. 1978 varö Egill Þóröarson, ari I forkeppninni varö Guö-
meö 6,5 vinning. I ööru til mundur Björgvinsson.
fimmta sæti uröu Bjarni R. Laugardaginn 25. nóv. áttust
Jónsson, Einar Karlsson, Jó- viö Taflfélag Reykjavikur og
hann Stefánsson, Þröstur Ein- Taflfélag Kopavogs i deilda-
arsson, allir meö 5 vinninga. keppni Skáksambands tslands.
Haustmótinu lýkur svo meö Teflt var á átta boröum aö venju
hraöskákmóti n.k. sunnudag, 3. og fóru leikar þannig, aö Tafl-
des. Hefst þaö kl. 2 og fer þá félag Kópavogs bar sigur úr
einnig fram verölaunaafhend- býtum, hlaut 4,5 vinning gegn
ing. 3,5.
Helgina 9. og 10. des. veröur Einstök úrslit uröu:
Helgi Ólafsson : Ómar Jónsson, .............. 1:0.
Margeir Pétursson : Björn Halldórsson,....... 1:0.
Sævar Bjarnason : Guöni Sigurbjarnarson...... 0:1.
Björn Þorsteinsson : Jón Þorvarðarson,....... 0:1.
Asgeir Þ. Arnason : Siguröur Kristjánsson..... 1:0
Jóhann Hjartarson : Jörundur Þóröarson,....... 0:1
JónasP.Erlingsson : Egill Þóröarson, .........1/2:1/2
Gunnar Gunnarsson : Jóhann Stefánsson, ....... 0:1
—mhg
Endurminningar
Klemenzar á Sámstöðum