Þjóðviljinn - 07.01.1979, Blaðsíða 7

Sunnudagur 7. janúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Eru turnar Kremlar og krakkar á skautum
áróOur fyrir Brésnjéf?
Þeir einbeittu sér aö félagslegum vanda: fdru þeir
meö nlö um Japan?
Heimildarmyndir í
sjónvarpi eða flóttinn
frá mannheimum
A annan dag jóla var sýnd I
sjónvarpinu kvikmynd um dag-
legt lif i Moskvuborg I desem-
bermánuöi, sem nýsjálenskir
menn höföu gert i samvinnu viö
sovéska aöila. Þetta var safn
svipmynda af þvi tagi sem oft
sést: söguleg mannvirki, senur
af götum og skemmtigöröum,
börn viö tómstundagaman eöa I
leikhúsi eöa sirkus. Höfundar
myndarinnar köfuöu hvergi
djúpt i' mannlifiö og þaö er
heldur ekki hægt aö halda þvi
fram aö þeir hafi þóst fara meö
speki eöa stórtiöindi. Útkoman
varö einskonar kynningarmynd
sem sjálfsagt er ekki langt frá
þeim hugmyndum sem sovéskir
feröamálastjórar vilja gefa út-
lendingum. Hliöstæöar myndir
eru margar geröar — ekki slst
um tsland. Flestar heimildar-
kvikmyndir sem um Island eru
sýndar fjalla um náttúru og
landslag, mannlif er þar ekki á
dagskrá, þótt kannski sé ein-
hverju inn skotiö jákvæöu um
dugnaö og haröfylgni Islenskra
sjómanna og fegurö islenskra
stúlkna. Una þá allir glaöir viö
sitt. En ef aö einhver gerir
Islandsmynd sem fer verulega
út fyrir slikan ramma, þá er
uppi fótur og fit, og margir
veröa til þess aö skamma þá
eins og hunda, sem sverti landiö
eöa einhvern hluta landsmanna
i augum umheimsins.
Áróöur fyrir Rússa
Moskvumyndin sýndist sem-
sagt hin meinlausasta og af
alþekktri tegund heimilda-
mynda. En húnhefur samt oröiö
tilefni nokkurra blaöaskrifa.
Meöal annars helgaöi Visir
henni sérstakan leiöara, rétt
fyrir áramót. Vfei fannst aö
islenskasjónvarpiöværi aö taka
þátt i áróöri fyrir Sovétrikin,
meö því aö draga upp „mynd af
börnum I leik, fólki I skóla ogviö
vinnu, sýna afreksmenn i
iþróttum og þjóöholla
listamenn”. Meö þvi aö sýna
svona efni, segir Visir, er veriö
aö hylma yfir meö sovéskum
yfirvöldum. Þaö er ekki minnst
einu oröiö i slikum myndum á
mannréttindamál, á andðfs-
menn og annaö sem sovésk yfir-
völd dreifa glansmynd af
sjálfum sér.
Pagóöur í Bangkok
Nú er kannski einfaldast aö
afgreiöa svona mál meö þvi, aö

Og þótt fuglar og fiskar séu aö sönnu dáindis frlöir....
mikiö sé ofstækiö á Visi, þeir
megi ekki sjá rússneska krakka
á skautum án þess aö hrópa aö
lýöræöiösé ihættu. En máliö er
flóknaraen svo. Þaö varöar viö-
leitniallra handa stjórnvalda og
áhrifaaöila til aö skapa fallega
mynd af sér i fjölmiölum — og
þá um leiö mögulega viöleitni
hinna skárri fjölmiöla til aö
gera strik i reikninginn hjá
slikri feguröarviöleitni. Satt aö
segja höfum viö öll látiö ein-
hverjar heimildarmy ndir
fara i' taugarnar á okkur vegna
þess sem I þær vantaði. Ég man
vel eftir þvi aö islenskir sjón-
varpsmenn heimsóttu Bangkok,
höfuöborg Thailands og geröu
filmu um heimsóknina. 1 henni
var ekkert nema fallegar
pagóöur, undarlegir dansar,
undarlegar götur og fallegt fólk.
SUNNUDAGSPISTILL
Þar var ekkert af hrikalegum
félagslegum þverstæöum
landsins né heldur frægri
stjórnmálaspillingu. Né heldur
kom þaö á dagskrá aö veriö var
aö breyta Bangkok, höfuöborg
fátæks lands, í griöarlegt hóru-
hús fyrir miöstéttarkarla úr
iönvæddumhvitum heimi. Ég er
viss um aö margir vinstri-
gaurar hafa bölvaö hátt og i
hljóöi yfir slikri mynd og hefur
þeim fundist aö veriö væri aö
gefa mjög falsaöa mynd af
veruleikanum. Um leiö var
varla hægt aö ásaka islensku
sjónvarpsgestina um meiri-
háttar ásetningarsyndir. Þeir
voru I stuttri heimsókn, þeir sáu
þaö sem túristar á skjótri ferö
sjá og brugöust viö þvi á
svipaöan hátt.
Níö um Japan
Aöur en lengra er haldiö:
menn hafa einnig haft upp
hávær mótmæli yfir heimilda-
kvikmyndum sem hér hafa
veriö sýndar vegna þess aö þær
geymdueitthvaö þaö sem menn
vildu heist ekki sjá. Eitt fræg-
asta dæmiö var löng mynd sem
breskir sjónvarpsmenn höföu
gert um Japan. Þessi hópur
haföi gefiö sérstakan gaum af
skuggahíiöum hins japanska
eftiahagsundurs sem svo hefur
veriö nefnt. Aö mengun,
þrengskim, streitu, fáránlegum
skemmtunum, aö þeim sem
útundan veröa I haröri sam-
keppni, aö konum sem láta
skera upp augu og brjóst til aö
falla betur aö kröfum vinnu-
maricaöarins og þar fram eftir
götum. Þetta var býsna vel gerö
mynd og miklu meiri vinna og
hugsun i hana lögö en þær
túristamyndir sem fyrr voru
nefndar. En þaö uröu furöu
margir til aö mótmæla slíkri
mynd á siöum Morgunblaösins
Þeir sögöu aö þetta væri alltof
einhliöa mynd. Hún gæfi ranga
mynd af Japan. Hún væri jafn-
vel niö um Japan sem Bretar
heföu sett saman annaöhvort af
öfund eöa af laumukomma-
hugarfari — nema hvort-
-tveggja væri. Þetta fólk vildi
bersýnilega fá annaö fram:
kannski fornfræga garöa,
kannski trúarhátiö, kannski
glæsileg mannvirki og fram-
leiösluvörur. Eitthvaö jákvætt
semsagt. Og þaö er ekki aö efa,
aö japanska utanrlkisráöu-
neytiö og feröamálastjórar
heföu veriö alveg sammála.
Lygi og
heildarmynd
Þau atriöi sem hér hefur veriö
minnst á segja I raun og veru
mjög einfaldan sannleika..
öngvar heimildarmyndir
spanna allt þaö sem viö höfum
forvitni á aö sjá frá t.d. tilteknu
landi. Og þaö er misjafnt aö
hverju viö leitum. Frá ein
hverju sjónarmiöi ljúga allar
heimildarmyndir um mannlif
einfaldlega meö þvi aö taka
fyrir einhver ákveðin sviö og
sleppa öörum. Þaö er ekki hægt
aö hugsa sér gerö heimildar-
kvikmynda án sértekningar.
Dómur sá sem áhugasamur
áhorfandi fellir um frammi-
stööu fjölmiöils hlýtur þá fyrst
og fremst aö vera tengdur
heDdarmyndinni sem gefin er
þegar til lengdar lætur, ekki
hverri einstakri mynd. Þaö
skiptir mestu aö t.d. sjónvarp -
hafi áhugaogáræöi til aöbregö-
ast viö margskonar áhuga.
Mynd um blómamenningu
Japana eöa úthafsveiöar hvorki
útilokar eöa kemur I staöinn
fyrir kvikmynd um hrikaleg -
vandamál japanskra stórborga.
Myndir um jafnmerk fyrirbæri
og dýrgripi Kremlar eöa þjálfun
iþróttamanna þrifst auövitaö
viö hliö viötala við sovéska and-
ófsmenn (sem einnig hafa sést
hér i' sjónvarpi)
Flúiö af
hættusvæöum
Þetta sýnast allt sjálfsagöir
hlutir. En þab sýnist samt
nauösynlegt aö itreka þá. Bæöi
vegna þess aö sjónvarpið er eini
aöilinn sem fer meö frétta-
myndir og heimildamyndir svo
nokkru nemi. Og vegna þess, aö
sú litla umræöa um þær sem
fram hefur farið, eða öllu heldur
þær rokur sem einstakar
myndir valda, viröast hafa haft
fremur neikvæð áhrif á islenska
sjónvarpiö. Þaö er sem þaö
kjósi fyrst og fremst aö draga
sig íhlé frá hættusvæðum. Ekki
verður betur séö en þær geö-
sveiflur sem i gær verða út af
Japan, I dag út af Chile eöa
Kina, hinn daginn út af Rússum,
hafi oröið til þess aö sjónvarpiö
hafi lagt út i mikinn flótta frá
mannslifinu (sem er alltaf tengt
pólitiskum háska) yfir I riki
náttúrunnar. Tækni og visindi
höfum vér jafnan hjá oss, og
hafsbotninn litrlka þekkja
islenskir sjónvarpsáhorfendur
miklu betur en þjóöir heilla
meginlanda. Visindi eru merk,
fiskamir I sjónum eru dáindis
frfðir og skemmtilegir. En eru
þessi hlutföll ekki oröin I
hæpnara lagi, eru menn ekki
komnir fulllangt frá mannfólki
á vit fugla, ókleifra linda,
brunasanda og kolkrabba?
ArniBergmann
Eftir Arna Bergmann
bækur
The English People and
the English Revolution
Brian Manning. Penguin Books
1978.
Höfundurinn er fyrirlesari viö
Manchester og hefur átt hlut aö
ýmsum safnverkum um 17. öldina
á Englandi. Hugmyndirnar um
hvatámenn þeirra breytinga og
byltinga sem áttu sér staö á
Englandi á 17. öld voru löngum,
aö lágaöallinn og efnaöir borg-
arar heföu fyrst og fremst veriö
aðal-driffjöðrin. Manning telur aö
vissulega hafi þessar stéttir átt
mikinn hlut aö breytingunum, en
aö almúginn þá einkum i London
hafi átt mun drýgri hlut aö
byltingunum heldur en hingaö til
hefur veriö álitiö. Hann álitur aö
aukin stéttameövitund og jafn-
ræðiskröfur hafi aukiö á kurr og
óróleika meöal borgaralmúga i
London og viöar og aö „alþingi
götunnar” hafi oft þvingaö for-
ystumenn til aögeröa sem þeim
var sjálfum ekki svo mjög um
gefiö. Höfundurinn dregur fram
margvisleg sönnunargögn máli
sinu til stuðnings og hefur rann-
sakað all ýtarlega öll þau gögn
sem fundin veröa um áhrif ým-
issa hópa, sem mótaö höföu meö
sér ákveönar skoöanir um rétt-
læti og jafnræði. Þessir hópar
voru ekki fjölmennir en I
„moldvörpustarfsemi papist-
anna”, fátæktin og misréttiö og
sérréttindi yfirstéttanna jók á
andúðina á rikjandi stéttum og
geröi athafnir þeirra tortryggi-
legar i augum almúgans. Mann-
ing segiri formála aö byltingin
hafi ekki átt sér staö meö aögerð-
um viss hluta yfirstéttanna,
heldur hafi almenningur og þá
einkum iLondon átt mikinn þátt i
henni og aö þessi almenningur
hafi veriö fær um að hugsa og á-
lykta án leiðbeininga aö ofan.
Bók Mannings varpar nýju ljósi á
aödraganda þeirra breytinga sem
uröu á ensku samfélagi á 17. öld
og einnig á byltinguna sjálfa.
Venice.
A thousend years of cuiture and
civilization. Peter Lauritzen.
Weidenfeld and Nicolson 1978.
Feneyjar eru reistar á um 100
eyjum, sem tengdar eru megin-
landinu meö vegabrúm. Sam-
gönguæöarnar eru sikin og brýr
yfir þau, sem eru um 400. Fyrsti
doginn var kosinn 697 og brátt
urðu Feneyjar eitt mesta
verslunarstórveldi viö Miö-
jarðarhaf, veldi borgarinnar varö
mest á 14. og 15. öld, en tók nokk-
uö aö dragast saman eftir landa-
fundina. 1 þessu riti rekur
Lauritzen þúsund ára sögu
borgarinnar. Hann hefur búiö I
Feneyjaborg I um tiu ára skeið og
er þar cittadino.
Höfundurinn lýsir hér verkum
margra frægustu listamanna
Feneyinga, svo sem verkum
Bellinis, Cantalettos, Carriera,
Giorgiones, Tiepolos, Tintorettos
og Titians, Hann fjallar vitaskuld
talsvert um arkitektana, svo sem
Palladio, Sanmichele og Sanso-
vino og tónskáld eins og Vivaldi
og Monteverdi.
Ef einhver itölsk borg má kallast
listasafn, þá eru þaö Feneyjar:
þar gætir fyrst og fremst liöins
tima. Flórenz er ekki siður auöug
aö listminjum, en hún er nútima
borg iöandi af athafnalifi og ber
ekki þau kyrru einkenni safnsins
eins og Feneyjar. Andrúmsloft
Feneyja er mettaö fortiöinni,
þúsund ára sögu og minjum.