Þjóðviljinn - 07.01.1979, Blaðsíða 9

Sunnudagur 7. janúar 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
...aö heimilisstörfum
...og á götum úti.
hægt aö róa” þá sjúklinga sem
brugöust illa viö þvl aö vera
lagöir inn. Viönám sjúklingsins
gegn læknismeöferö var bælt meö
lyfjum, og hann varö „meöfæri-
legur”. brátt fyrir varhugaverö-
ar hliöarvirkanir fá geöklofar og
þunglyndissjúklingar enn I dag
stóra skammta af geölyfjum, td.
þaö sem nefnt er Haldol.
Vissulega hefur spltalavist
styst á undanförnum 20 árum
vegna beitingar „lyfjameöferö-
ar”, en á hinn bóginn hefur tiöni
endurinnlagninga aukist veru-
lega. Meöal sérfræöinga er þess-
um afleiöingum líkt viö aö
sjúklingar séu fastir I hringdyr-
um.
Af 100.000 sjúklingum sem
dvelja á geösjúkrahúsum I
Vestur-Þýskalandi, hafa nær
60.000 veriö þar lengur en tvö ár
og þar af 30.000 lengur en tiu ár.
A stóru geösjúkrahúsunum þarf
sérhver læknir aö annast amk. 60
sjúklinga. Meö þvl móti felst
sambandiö milli læknis og
sjúklings einkum I hinum daglega
pilluskammti.
öllum skýrslum og rannsókn-
um I Evrópu og Bandarikjunum
ber saman um aö hvergi sé eins
mikill skortur á trausti sjúklinga
til lækna og ráögjafa og einmitt
innan veggja geösjúkrahúsa og
geödeilda. A þeim stööum þar
sem ætlunin er aö lækna . ásig-
komulag sem oft er afleiöing
langvarandi sambandsleysis er
ástandiö verst. Traust sjúklinga
til lækna er minnst, þar sem þaö I
raun þarf aö vera forsenda þess
aö lækning takist.
Stofnunardýrkunin
Heilbrigöisyfirvöld New York-
fylkis birtu I janúar 1978 niöur-
stööur tveggja ára rannsóknar á
afleiöingum „stofnunardýrkun-
ar” innan geösjúkrahúsa; 28
prósentum þeirra 26.000 sjúklinga
sem þar dvelja, er haldiö þar aö
nauösynjalausu. Meir en helm-
ingur allra sjúklinganna gætu án
nokkurs tilstands flutt I venjulegt
umhverfi utan spitalanna.
öörum evrópskum geösjúkra-
húsum fremur eru þau Itölsku
þekkt fyrir ógnvekjandi aöferöir
til aö aga óþæga gervi-sjúklinga.
Agostino Pirella, sem stjórnar
opnu geösjúkrahúsi, lýsir þeim
lokuöumeö þessum oröum: „Þar
tlökast spennitreyjur, læstir ein-
angrunarklefar og strangar
refsingar fyrir aö sklta á sig eöa
mlga undir, en tvennt slöast-
nefnda er oftast nær afleiöing
geös júkr ahúsvistar innar ’ ’.
1 rammbyggöum tugthúsum
sem kirkjan rekur, meöhöndla
geölæknar þá sjúku einsog þeir
væru aö særa illa anda úr syndug-
um mönnum.
Geösjúkrahús á vegum ríkisins
eru lltt frábrugöin: Sumir eru
reyröir niöur allan sólarhringinn,
og búa árum saman I stórum sal
meö fjölda annarra vistmanna.
Barsmiöar, svefn- og matarleysi,
rafmagnsstuö i höfuöiö ööru
hverju, — allt eru þetta
hversdagslegar pyntingar sem
kallast lækningar.
„Mér voru kenndar pyntingar
og þær uröu hluti af sérfræöi-
kunnáttu minni” segir Franco
Basaglia. „Nám I geölæknis-
fræöum samsvarar námi 1 pynt-
ingum.”
A sjöunda áratugnum mynd-
aöist á noröaustur-ítallu hreyfing
ungra vinstrisinnaöra geölækna,
sem vildu endurbætur I málum
geösjúkra. Franco Basaglia segir
aö þeir hafi veriö trauöir til „aö
taka þátt i pyntingakerfinu” og
hafi þvi skipulagt andspyrnu
gegn geösjúkrahúsunum sem
stofnunum. Þetta fólk hóf aö
starfa aö upprætingu geösjúkra-
húsanna, og lýsir Basaglia
framgangi mála I grein um
„lýöræöislegar geölækningar” I
bókinni „Frelsiö læknar”.
Franco Basaglia hóf störf áriö
1961 sem aöstoöargeölæknir viö
geösjúkrahúsiö I borginni Görz á
noröur-ítalíu. „Þetta daglega of-
beldi sem ég horföi upp á, var of-
aukiö minum skilningi. Ég gagn-
rýndi fyrst I staö af hreinum
mannúöarástæöum.” Fyrst I staö
leitaöi hann eftir nýjum
samskipta- og lækningaaöferöum
„sem andsvari viö þeim hryllingi
sem viögekkst á þessum
spltala”.
Geðklofi sem kvef
1 Görz hófst fyrsta umbylting
geösjúkrahúss á Italiu. Hinir
ungu reiöu „lýöræöissinnuöu
geölæknar” settu sér þaö lang-
tlmamarkmiö, aö afnema öll
geösjúkrahús. Þeir telja geösjúka
vera fórnardýr samfélagslegrar
kúgunar, og lita á alla geösjúk-
dóma sem afleiöingar af truflun á
sambandi viö umheiminn. Til aö
ráöa viö sjúkdóminn, þarf jafn-
framt aö ráöa bót á trufluninni,
þeas. aö veita félagslega aöstoö.
Niöurstaöan varö sú, aö
sjúklingar ættu ekki aö vistast I
afskiptu gervisamfélagi
geösjúkrahússins, heldur skyldu
þeir fá aöstoö viö aö samrýmast
„hinu venjulega, sjúka hvers-
dagslífi”. Basaglia telur aö
„menn eigi aö geta gengiö meö
geöklofa, eins og aörir ganga meö
kvef”.
Meirihluti ungu geölæknanna I
Görz voru meölimir I Italska
kommúnistaflokknum. Ariö 1968
spunnust I hópnum deilur um
hlutverk geölækninga og gegn
hverjum ætti aö berjast. Basaglia
taldi sig meir jaröbundinn en aör-
ir I þessum deilum, og áriö 1971
hætti hann I Görz til aö taka
ásamt samstarfsmanni slnum
Domenico Casagrande viö stjórn
geösjúkrahússins I Triest.
A þeim tlma dvöldu 1200
sjúklingar á sjúkrahúsinu, og
höföu tveir þriöjuhlutar þeirra
veriö þvingaöir til aö leggjast inn.
Smám saman voru ýmsar tak-
markanir aflagöar og sjúklingun-
um kennt sjálfstraust og sjálfs-
ábyrgö.
Frelsið læknar
Hætt var notkun búninga fyrir
sjúklinga og lækna, sjúklingarnir
máttu mála húsgögnin aö eigin
smekk, stofnsett var
hársnyrtingarstofa og komiö á fót
sérstakri kaffistofu. Samvinnu-
félagi sjúklinga v^r heimilaö aö
taka aö sér á eigin reikning ýmis-
konar vinnu úti I borginni, þannig
aö nú áttu sjúklingarnir peninga
til aö ráöstafa sjálfir. Meö þessu
móti komst á samband viö
umheiminn.
„La libertá fe terapeutica”
(frelsiö læknar) er málaö á
framhliö „San Giovanni”-sjúkra-
hússins. Dyrnar standa öllum
opnar, sjúklingarnir hafa allir
húsdyralykla, og I garöi sjúkra-
hússins er barnaheimili.
Michele Zanetti, kristilegur
demókrati sem var forseti Triest-
héraös til 1977, dásamaöi geö-
lækningar rauöu læknanna:
„Triest hefur sannaö aö til er
raunhæf aöferö til aö frelsa
menn: meö þvi aö skila þeim
sjúku aftur út I samfélagiö.”
Geölæknar sem áöur tilheyröu
Görz-hópnum tóku aö sér stjórn.
annarra geösjúkrahúsa:
geösjúkrahús Toskana-héraös,
allra geölæknisþjónustu I Ferr-
ara, og geösjúkrahúsiö I Feneyj-
um. Núna er fimmtihluti allra
gerösjúkrahúsa I eigu rlkisins
rekinn sem „opin” sjúkrahús.
Fræðileg
undirbygging
Þessar umbyltingar hafa einnig
^hlotiö fræöilega undirbyggingu.
Giovanni Jervis, sem kennir
geölækningar viö háskólann i
Róm, hefur skrifaö bók sem heitir
Gagnrýnin handbók I geölækning-
um.og er hún notuö I kennslu viö
fjölmarga Italska háskóla.
Grundvallarkenning I bók
Jervis er þessi: „Geölæknisstarf
felst I þvi aö berjast fyrir aö öll-
um hlotnist aftur sjálfræöi, og aö
menn veröi ekki kúgaöir og
blekktir I nafni geölækninga.”
Sama markmiöi á nýja
geölækninga-löggjöfin aö þjóna.
Basaglia-hópurinn vann aö smlöi
frumvarpsins frá upphafi. Og
þrátt fyrir þá auknu skriffinnsku
sem fylgir nýju löggjöfinni, hefur
hún þegar skilaö umtalsveröum
árangri. A undanförnum þrem
mánuöum hafa 33 prósent færri
sjúklingar veriö lagöir inn I
Rómarborg en á sama tlma áriö
1977. Læknar viö almenn sjúkra-
hús eru vandvirkari I rannsókn-
um og senda ekki sjúkt fólk meö
merkimiðann „matto” (geöveik-
ur) til geösjúkrahúsanna.
Ýmsir spá erfiðleikum viö aö
leggja niöur geösjúkrahús og
geödeildir um leiö og geölækn-
ingar veröi teknar upp sem þáttur
I starfi almennra sjúkrahúsa.
Geölæknar af gamla skólanum
telja þessi lagafyrirmæli ill-
f r amkvæman1eg. Bino
Bernardini, geösjúkrahúslæknir I
Volterra, segir um almennu
sjúkrahúsin: „Geösjúklingar eru
teknir inn ef ekki veröur hjá kom-
ist, og svo eru þeir sendir aftur út
eins fljótt og hægt er, vegna þess
aö þessir spltalar hafa ekki tök á
aö veita nægilega aöstoö.”
Lýöræöissinnuöu geölæknarn-
ir telja ástandiö hinsvegar alls
ekki svo slæmt. Þeir segja aö
einmitt vegna þess hve erfitt sé
að koma geösjúklingum fyrir,
gefist þeim kostur á aö sleppa þvi
fyrr út aftur.
Franco Basaglia sagöi viö
fréttamann vestur-þýska tima-
ritsins Der Spiegel: „Um
áramótin byrja ég feröalag milli
geösjúkrahúsanna á Italiu. Ég
ætla mér aö neyöa þá til aö
hefjast handa um aö leggja þau
nibur.”
(Cr Spiegel 47/1978, þýö. jás)
GREIÐENDUR
vinsamlega veitið ef tirfarandi
erindi athygli:
Frestur til aö skila launamiöum
rennur út þann 19. ianúar.
Þaö eru tilmæli embættisins til
yðar, aö þér ritið allar upplýsingar
rétt og greinilega á miöana og
vandið frágang þeirra. Meö því
stuðlið þér aö hagkvæmni í opin-
berum rekstri og firrið yöur
óþarfa tímaeyðslu.
RÍKISSKATTSTJÓRI