Þjóðviljinn - 06.03.1979, Page 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 6. mars 1979.
í dag á einn besti og þekktasti
baráttumaöur islenskrar verka-
lýöshreyfingar, Jón Rafnsson,
áttræöisafmæli.
Jón hefur frá æskuárum helgaö
verkalýösstéttinni og samtökum
hennar krafta sina óskipta.
Ungur sjómaöur fann hann þörf-
ina á samstööu verkafólks i bar-
áttunnifyrir bættum kjörum, og á
þeim dögum heillaöist hann einn-
ig af hugsjón og kenningum só-
sialismans um nýtt 'og betra þjóö-
skipulag, þar sem hinar vinnandi
stéttir heföu sjálfar húsbónda-
valdiö og arörán manns á manni
tilheyröi fortiöinni.
Eldri kynslóö verkafólks á
Islandi þekkir vel af eigin raun
hæfileika og mannkosti Jóns
Rafnssonar. Oeigingirni hans og
fórnfýsi fyrir málstaö alþýöu og
sósialisma hefur aidrei þekkt
nein takmörk. Hiklaus fram-
ganga hans I höröum stéttaátök-
um og hyggileg leiösögn hlaut aö
vekja athygli og traust. Jón
reyndist mjög hæfur áróöus-
maöur, ekki sist i ræöustól,
en einnig ágætlega ritfær. Jón
hefur alla tiö átt auövelt meö
starfi gekk hann ólatur og heils
hugar. Hann kunni aldrei aö hlifa
sér. Ég efast um aö nokkur annar
boöberi og brautryöjandi só-
sialisma og verkalýöshreyfingar
á íslandi hafi feröast jafn mikiö
um landiö þvert og endilangt á
þessum árum nema ef vera skyldi
Gunnar Benediktsson. Og menn
skyldu hafa i huga aö á þessum
árum voru slik feröalög meö allt
öörum hætti og erfiöari en i dag
þegar flogiö er i viku hverri og
jafnvel daglega til hinna afskekt-
ustu staöa.
Jón Rafnsson átti mikinn þátt i
aö undirbúa jaröveginn i verka-
lýöshreyfingunni fyrir aöskiln-
aö Alþýöusambands og Alþýöu-
flokks. Upp Ur þvi efldist
Alþýöusambandiö meir en
nokkru sinni fyrr og innan þess
tókst aö sameina öll verkalýös-
félög landsins. Alþýöusamband
Islands varö sem óháö verkalýös-
samband raunverulegur skipu-
leggjandi og forystuaöili I hags-
munabaráttu alþýöustéttanna.
Meöan vinstri öflin réöu Alþýöu-
sambandinu á fimmta áratugn-
um var Jón Rafnsson fram-
forustumenn hinnar róttæku
verkalýöshreyfingar þar I bæ,
önnuöust útgáfu ýmissa blaöa:
Eyjablaösins gamla, Vikunnar,
Nýs dags, Raddar fólksins og
Eyjablaösinsnýja, ásamt ýmsum
bæklingum og gamanblööum. Jón
orti lika fjölda gamankvæöa, er
fóru eins og eldur I sinu um allan
bæ en Isleifur teiknaöi skop-
myndir bæöi I bæjarblööin og
bæklinga.
Ekki lét Jón sér nægja að berj-
ast fyrir hagsmunum sjómanna
og verkaf ólks I Eyjum þvi hvenær
sem meiriháttar átök uröu úti á
landsbyggöinni var Jón þangað
kominn þrátt fyrir þrálát veikindi
sem hann svo lengi átti viö aö
striöa. Mátti segja að hvar sem
verkalýðshreyfingin þurfti aö
standa f hörðum átökum i barátt-
unni fyrir þvi að réttvisi væri
beitt varðandi sanngirniskröfur
hins vinnandi manns, þar væri
Jón að finna. Fékk hann þá stund-
um að kennaá „réttvisi” annarrar
tegundar, sem ekki var í rónni
fyrr en búiö var aö koma honum
bak viö lás ogslá. Þó héldu fang-
elsin þessum manni aldrei nema
Jón Rafnsson áttræður
aö kynnast fólki og blanda viö
þaö geöi. Hann er hlýr og
bráðskemmtilegur i viökynn-
ingu, enda góbur húmoristi.
Hann er ágætlega fróöur i sögu og
bókmenntum þjóöarinnar og
skáld gott, svo sem þeir vita best
er lesið hafa og kynnt sér
Rósarimur.
Jón Rafnsson tók mikinn og
góöan þátt i skipulagningu og
starfi verkalýðsfélaganna á
Noröfiröi og i Vestmannaeyjum á
sinum yngri dögum. Arum saman
var hann ásamt mági sinum ís-
leifi Högnasyni aöaldrifkraftur-
inn og skipuleggjandinn i höröum
kaupgjaldsátökum sjómanna og
landverkafólks I Vestmannaeyj-
um. Og jafnframt byggöu þeir
Jón og tsleifur ásamt mörgum
öörum ágætum félögum upp öfl-
uga róttæka stjórnmála-
hreyfingu, eina þá þróttmestu og
athafnasömustu á landinu. Þaö er
til marks um hve stéttaátök þess-
ara ára voru hörö i Eyjum, aö
þegar bók Jóns Rafnssonar „Vor
i verum” var lesin I útvarp fyrir 1
— 2 árum vöktu frásagnir i henni
af þessum löngu liönu atburðum
þegar heit blaöaskrif og andmæli
frá þeim sem stóöu hinum megin
vlglinunnar og þótti sinn hlutur
ekki nógu góöur ger.
Fundahöld og skipulagsstörf
viösvegar um landiö á vegum
hinnar róttæku verkalýöshreyf-
ingar voru um árabil höfuöverk-
efni Jóns Rafnssonar. Og aö þvi
Auglýst hefur veriö eftír til-
boöum I rekstur kaffistofunnar
aö Kjarvalsstöðum, og veröa
tilboöin opnuö á skrifstofu Inn-
kaupastofnunar Reykjavikur-
borgar þriöjudaginn 13. mars
n.k.
Aö sögn Þóru Kristjánsdóttur,
framkvæmdastjóra Kjarvals-
staöa, er ætlunin aö breyta
rekstri kaffistofunnar frá þvi
sem veriö hefur. Kaffistofan er
leigð út, og sá aöili sem hefur
rekiö hana hingaðtil mun aö öll-
um likindum hætta þvi 1.
Þessa viku stendur yfir um-
feröarvika i Reykjavik, skipulögö
af Junior Chamber f samráöi viö
Umferöarráö og fleiri aöila.
Af þvi tilefni hefur verið komiö
fyrir áróöursspjöldum i vögnum
SVR og SVK, svo og i verslunum
kvæmdarstjóri sambandsins og
gegndi þvi starfi af alkunnum
dugnaöi og llflegum skörungs-
skap.
Dagsverk Jóns Rafnssonar i
verkalýöshreyfingunni og flokk-
um hennar, fyrst i Alþýöuflokkn-
um, siöan i Kommúnistafiokkn-
um, Sósialistaflokknum og loks I
Alþýöubandalaginu er oröið mik-
iö og árangursrikt. Sá árangur
birtist I upplitsdjarfari verka-
lýðsstétt, betri lifskjörum, meiri
mannréttindum og betri mennt-
unarskilyrðum barna alþýöunnar
en þekktist á æskudögum
Jóns og þeirrar kynslóöar sem
nú er aö skila af sér störfum. Eigi
aö siöur er leiöin enn löng og tor-
farin til þess þjóöfélags jafnaöar,
öryggis og réttlætis er brautryöj
endur verkalýöshreyfingarinnar
dreymdi um og böröust fyrir, og
enn er þvi þörf á liösinni allra
góöra drengja er aö þvi markmiöi
vilja vinna.
Ég veit aö fátt myndi gleöja af-
mælisbarniö meir en aö sjá þann
fjölda vaxa sem örast er gengur
til liðs viö hugsjónir verkalýös-
hreyfingar, þjóöfrelsis og só-
sialisma og sem reynist einnig
reiöubúinn til aö leggja nokkuö I
sölur til aö gera drauminn aö
veruleika.
Ég sendi Jóni Rafnssyni minar
bestu heillaóskir á þessum tima-
mótum I ævi hans og þakka hon-
um langa vináttu og ánægjulegt
samstarf. Jafnframt skulu hon-
april n.k. Hefur kaffistof-
an veriö opin frá 16 til 22, og
veitingar þdtt þar I dýrara lagi.
Nú er ætlunin aö hafa kaffi-
stofuna opna allan daginn og
koma þar á sjálfsafgreiöslu.
Verður þá hægt aö fá þar
niorgunkaffi og siöan ýmsa
smárétti. Sagöi Þóra, að i
nágrenni Kjarvalsstaða væru
ýmsar stofnanir og mætti búast
viö aö starfsfólk þeirra, og og
aðrir Ibúar hverfisins, myndu
þiggja aö komaá Kjarvalsstaöi
i kaffitimum. Þá sagöi hún að
og opinberum stofnunum i
Reykjavik. I barnatíma sjón-
varpsins veröur sýnd norsk kvik-
mynd I ævintýraformi um um-
feröarreglurnar, og einnig veröur
þar rætt við börn um þetta mál. I
dagblöðum og útvarpi munu birt-
ast auglýsingar og hugleiöingar
um færöar þakkir fyrir allt hans
mikla og gifturika framlag i þágu
alþýöustéttanna á Islandi. 011
óskum viö þess aö hafa hann enn 1
mörg ár á meöal okkar glaöan og
reifan á friösælu og mildu ævi-
kvöldi.
Guömundur Vigfússon
•
Gamli vinur, lærifaðir, land-
ráöamaöur og samherji.
Fyrir 30 árum sá ég orðabók
Sigfúsar Blöndals i hillum Máls
og menningar. Ég keypti bókina
strax, enda haföi hún verið ófáan-
leg um árabil. Þegar ég opnaöi
hana, blasti viö mér þessi til-
einkun: „Til hins alkunna land-
ráöamanns Jóns Rafnssonar i
minningu um þann volduga land-
ráöaleiöangur til tsafjaröar
sumariö 1942 meö aödáun frá
S.T.”, sem reyndist vera Sig-
uröur Thoroddsen, sem þá var i
framboöi fyrir Sósialistaflokkinn
á Isafiröi. Þú neyddist um þessar
mundir til aö selja vandaö og
hugleikiö bókasafn þitt, en þó
gladdi þaö þig, aö þessi bók skyldi
af tilviljun ienda hjá mér. Ég
haföi aö visu uppgötvaö það þó
nokkru áöur, hvlllkur gæfumaöur
ég var að vera samtimamaður
þinn, en eftir þetta urðu kynni
okkar fljótlega aö þeirri órofa
vináttu, sem hefur haldist siöan.
Þú mátt engan veginn skilja orö
min svo, aö ég ætli aö fara aö
ætlunin væri aö nýta garöinn aö
sumarlagi, og gæti fólk þá
drukkiö kaffiö úti þegar vel
viöraöi.
Viö viljum laöafólk aö húsinu
og hafa opiö allan daginn, —
sagöi Þóra. — Meö breyttu
rekstrarfyrirkomulagi ætti líka
aö vera hægt aö lækka veröiö á
veitingunum.
Næsta verkefni hússins er
Lista- og menningarhátiö Sam-
taka herstöövaandstæöinga,
sem hefst 16. mars.
um umferðarmál.
Um miöjan mars veröa veitt
verölaun i ritgeröasamkeppni
þeirri, sem Junior Chamber
efiidi til meöal unglinga i 9. bekk
grunnskóla i Reykjavik um efni
tengd umferðarmálum.
ih
skrifa um þig hólgrein I eftir-
mælastil, en mig langar aö þakka
þér allar samverustundirnar og
heimsóknir þinar, þegar þú hefur
kastaö fram stöku I tilefni dags-
ins. Þær eru flestar geymdar I
möppu, sem ber nafnið Kveö-
skapur o.fl. Siöasta stakan er
svona:
Vandræða ástand er,
alþýöan barmar sér.
Stjórnin stefnir á sker,
Stalin er ekki hér.
Þetta nefndiröu þvottabjarna-
visu, enda hefuröu aldrei svariö
né sárt viö lagt, að svoddan mann
þekktiröu ei.
Mikil raun held ég það hafi verið
þér aö lesa Þjóöviljann á stund-
um undanfarin ár, t.d. sumar
greinarnar um rússnesku bylt-
inguna, þar sem helst var svo aö
sjá, aö þetta heföi veriö einhver
tiltölulega sauömeinlaus
mömmuleikur. Ekki held ég, aö
peningapúkum heimsins hafi
fundist þaö.
1 þessum heimi sukks, óráösiu,
flottræfilsháttar, hræsni, sýndar-
mennsku, yfirdrepskapar, lifs-
þægindagræðgi og brenglaös
verömætamats er þaö sönnust
meina bót aö þekkja og hafa
þekkt þig og allmarga þlna llka,
en „góða fólkiö” sem nýtur
ávaxtanna af baráttu þinni og
gömlu Kommanna, hefur ekkert
vit á aö þakka ykkur baráttuna og
fórnfýsina og draga af henni lær-
dóma, en lætur narra sig til aö
haldaáfram aö kjósa ihaldiö, eins
og hverjar aörar sauökindur, sem
eru leiddar til slátrunar, jarm-
andi meö kindarlegt bros á vör.
Meö afmæliskveðju
Siguröur Baldursson
Nú er þar komið framvindu
tímans aö liðin eru áttatiu ár frá
þvi aö Jón Rafnsson ieit fyrst ljós
heimsins austur á Norðfirði. Sá
atburöur hefur liklega ekki þar
þótt i frásögur færandi enda eng-
um fært aö sjá fyrir þau athyglis-
veröu sporsem hinn ungi sveinn
átti eftir aö marka á lifsbraut-
inni.
Einhverju sinnihaustiö 1924 sat
ég inni á kaffihúsi i Vestmanna-
eyjum ásamt bróöur minum, sem
búsettur var á Noröfiröi. Viö ann-
aö borö þarna inni sat ungur
gjörfúlegur maöur ljóshærður og
bauö af sér góöan þokka . Gekk
bróöir minn til hans ogræddu þeir
saman góða stund. Spurði ég á
eftir hvaöa maöur þetta heföi
verið og fékk þá aö vita aö hann
héti Jón Rafnsson og þaö meö aö
þeir þarna eystra heföu hug á að
fá hann i framboð til alþingis.
Reyndar lágu leiöir okkar Jóns
snemma saman. Ég haföi her-
bergi nokkur ár á „Bolsastöð-
um” i Eyjum hjá þeim Isleifi
Högnasyni og konu hans Helgu
systur Jóns, en þar var Jón
heimagangur. Aratugum saman
voru þeir Isleifur og Jón helstu
stutta stund þvi félagar hans og
vinir voru svo fjandi margir aö
„frelsishugsjónin” fór aö taka á
sig nýjar myndir I hugskoti yfir-
valdanna.
Fundarmaöur var Jón meö af-
brigðum ogleikinn i þvi aö slá þá
eftirminnilega út af laginu sem
kölluöu frami fyrir honum.
Allmargar bækur hefur Jón
samið um dagana bæði i bundnu
og óbundnu máli. Held ég mest
upp á bók hans„Vor i' verum”,
sem nýlega var lesin i útvarpiö.
Af þeirri bók haföi hann ritaö
annaö bindien handritiö eyöilagst
af ófyrirsjáanlegum orsökum.
Var þaö mikill skaöi.
Ætti aö taka til meöferöar fé-
lagsmálastarfsemi Jóns Rafns-
sonar væri þaö efni i veigamikla
bók. Kæmu þar til störf hans i sjó-
mannafélögum, verkalýösfélög-
um, góötemplarareglunni ogSibs
þar sem hann var einn helsti
hvatamaður og stofhandi. En
ánægjulegt var aö starfa meö i
þeim trausta hópi verkalýðssinna
úti i' Eyjum.
Margt er þaö reyndar sem upp i
hugann kemur þegar við þessum
málum er hi-eyft. Einna minnis-
stæöast er mér þá er frétt hafði
borist um að Bretar hefðu tekiö
höndum og flutt úr landi þá Sig-
fús, Einar og Sigurð Guömunds-
son; þá varö Isleifi að oröi: ,,Nú
Framhald á 18. siöu
Stefhumörkun
Bandalags
kvenna í til-
efni barnaárs
I tilefni af ári barnsins, sam-
þykkti aöalfundur Bandalags
kvenna i Reykjavik sem haldinn
var dagana 25. og 26. febrúar
1979, eftirfarándi stefnumörkun:
aö uppeldisleg markmiö skuli
vera þau, aö hver einstaklingur
verði fær um að standa á eigin
fótum, andlega, félagslega sem
efnalegar
aö allir skuli hafa tækifæri til aö
ná þeim þroska, sem hæfni og
upplag gerir mögulegt;
að á tímum sérfræöinga veröi þaö
réttur islenskra barna aö fá góða
almenna menntun i grunnskóla,
sem grundvöll til þess aö byggja
lif sitt á;
aö menntun eigi sér rætur I
islenskri menningarhefö;
aö kennileiti I umhverfi islenskra
barna veröi lýöræöi, mannrétt-
indi og sú manngildishugsjón,
sem tekur miö af kristnu siögæði;
aö heimili og fjölskylda njóti
verndar og stuönings til þess aö
axla þá ábyrgö, sem umönnun og
uppeldi nýrra þegna leggur þeim
á heröar;
aö i menntastofnunum hafi
islensk tungaog saga þjóðarinnar
óskoraöan sess.
Kjarvalsstaðir:
Breyttur rekstur
kaffistofunnar
ih
Umferðarvika í Reykjavík