Þjóðviljinn - 11.08.1979, Page 8

Þjóðviljinn - 11.08.1979, Page 8
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. ágúst 1979 Laugardagur 11. ágdst 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 Áætlanir. GUNNAR INGI GUNNARSSON: Framkvæmda- og rekstrarmál. Rikisstjórnin ákvað á slnum tima byggingu Kröfluvirkjunar og fól þaö Kröflunefnd og Orku- stofnun, auk þess sem Rarik sá um lagningu háspennullnunnar til Akureyrar. Aö minu mati var þessi ákvöröun röng og heföi átt aö fela einum aðila stjórnun framkvæmda á svæöinu. Þarna voru tveir aöilar aö byggja orku- ver, annar stöðvarhós og vél- búnaö og hinn gufuveitu og bor- holur, sitt f hvoru lagi þó þetta séu óaðskiljanlegir hluti I gufu- orkuveri. Enda kom þaö á daglnn aö Kröflunefnd gat staöiö nokkurn veginn við sina áætlun, enda fékk hún þaö f jármagn, sem hún taldi sig þurfa, en Orkustofnun gat ekki staöiö viö sina áætlun m.a. vegna þess aö strax áriö 1975 fékk hún ekki nema hluta af þvl fjármagni sem hún taldi sig þurfa. Af þessu má sjá aö strax frá upphafi var gufuöflunarmál- um ekki sinnt sem skyldi. Ariö 1974 voru boraöar tvær rannsóknarholur (þ.e. holur 1 og 2) viö Kröflu, og áriö 1975 voru boraöar holur nr. 3, 4 og 5, en á- ætlun OS geröi ráð fyrir fimm holum þaö ár. Slöan geröist þaö áriö 1976 aö vegna hættu á orkuskorti á Norðurlandi, aö þá eru sendir I Kröflu tveir stærstu borar lands- ins, reyndar þegar áliöiö var sumars, m.a. vegna þess aö Jöt- unn taföist I Eyjafiröi. Boraöar voru sex holur i einni lotu og má segja að I of mikið hafi veriö ráöist á skömmum tima. Ljóst er aö meö slikum fram- kvæmdahraöa á borunum er ekki hægt að nýta reynslu og upp- lýsingar frá borholu til borholu, eöa frá svæöi til svæöis; þvi varö árangur borana minni en skyldi. Um áramótin 1976—77 var búið aö bora niu vinnsluholur á svæö- inu, auk rannsóknarholanna tveggja. Holur nr. 6,7,9 og 11 hafa veriö notaöar til raforkuvinnsku, auk svo seinna holu 12, en ekki hefur alla vega ennþá verið hægt aö nýta holur nr. 3,4,5,8 og 12, m.a. vegna eftirtalinna atriöa: Hola nr. 3. Gat kom á fóöringu á 70 m dýpi og var holan kæfö og fyllt meö möi.Taliö er mögulegt aö gera viö holuna. Hola nr. 4. Breyttist I „sjálfskaparvlti”. Talið er aö ástæöur hafi veriö lélegur tækjabúnaöur, óstööug vatnsdæling aö bor og ranglega brugöist viö. Hola nr. 5. Vegna atburöanna viö holu 4 var ekki hætt á þaö aö bora nr. 5 i fulla dýpt, fyrr en nýir öryggislokar væru komnir. Þegar svo átti aö dýpka holuna næsta ár var kominn sveigur á fóöurrör, þannig aö borstangir komust ekki niöur. Holan er nú notuö til aö mæla vatnsborös- stööuna I jöröinni og gæti gefiö nytsamlegar upplýsingar um þaö. Hola nr. 8. Er hrein efri kerfis hola og þvl of köld til nýtingar. Holan er nýtanleg til ýmiss konar mælinga, auk þess sem hún gæti veriö gagnleg sem vatns- gjafi vegna borframkvæmda. Allir sérfæröingar eru sammála um aö rekstur byggöallnu sé allur miklu auöveldari meö Kröfluvirkj un I gangi. Þessi yfirlitsmynd sýnir stöövar- svæöiö á góöviörisdegi. Mlstök mistakanna að halda ekki áfram við Kröflu. Engin rök hvorki fjármálaleg, stjómunarleg, né almenn skynsemi benda til þess KRÖFLUVIRKJUN. I eftirfarandi samantekt vil ég reyna að draga fram þau atriði/ sem ég tel máli skipta við umræður um Kröfluvirkjun. Fyrst verður vikið að ýmsum framkvæmda- og rekstrarmálum, þá um gagnrýni og umbrotamál. Síðan um raforkuflutning eftir Byggðalínu, orkuspá, oliusparnað og áætlanir. Hola nr. 10. Útfellingar viröast loka holunni á skömmum tima en hún er tveggja kerfis hola. Þetta er I raun eina holan þar sem ekki einhver augljós atriöi koma i veg fyrir aö hún sé not- hæf. Allar aðrar holur hafa slnar „eölilegu” orsakir. út frá áöursögöu getur hver og einn metiö borárangur viö Kröflu. Ég tel aö skýringa sé aö leita m .a. I miklum framkvæmdahraöa áriö 1976. Þá er þaö viöurkennt aö háhita- svæði geta veriö mjög frábrugöin hvert ööru og má segja aö ekkert svæöi á íslandi (etv. I öllum heiminum) sé eins og Kröflu- svæöiö meö sln tvö kerfi, mikla dýpt og mikinn hita. Þetta vissu menn ekki um fyrir og vegna mikils framkvæmdahraöa nýttist ekki reynslan. Hins vegar eru menn inni á þessu nú og þvl meö miklu meiri þekkingu til áframhaldandi bor- ana. Ég tel aö eölilegur borfram- kvæmdahraöi sé 3—4 holur á ári, en þaö fer einnig saman meö hæfilegri sumarnýtingu eins bors. Ollum má vera þaö ljóst aö gufa fæst ekki án borana og þótt yfir- borðsrannsóknir séu mikilvægur þáttur I jaröhitaleit, þá breyta þær engu um staösetningu næstu tveggja borhola, sem viö töldum aö bora ætti nú I haust. Þvi er ekki hægtaö fresta borframkvæmdum á þeirri forsendu. A hverju einasta hausti hafa veriö geröar áætlanir fyrir fram- kvæmdir næsta árs og lagöar fyr- ir ríkisstjórnina til ákvöröunar. Fáar ákvaröanir hafa komið og flestar þegar langt er liöiö á sum- ar. Frá árinu 1976 hefur þvl ekkert markvisst veriö unniö viö gufu- öflun fyrir virkjunina og engin langtimastefna veriö mörkuö. „Krafla” er eitthvaö sem allir vilja tala um en enginn bera ábyrgö á. Reksturinn 1978 varö mögu- legur eftir aö hægt var aö herja út dýpkun á holu nr. 9 og reksturinn 1979 varö mögulegur eftir borun á holu nr. 12, eftir viögerö á holu 11. I bæöi skiptin, þ.e. árin ’78 og ’79 eru þaö síöbúnar ákvaröanir áranna á undan sem bjarga 6—8 MW rekstri hálft áriö ’78 og óvlst hvaö lengi núna. Meö sllkum hringlandahætti og ákvaröanaleysi tel ég aö eigi ekki aö stjórna fyrirtæki og meö þessum vinnubrögöum beri rikis- stjórnin alla ábyrgö á hvernig málum er nú komiö viö Kröflu- virkjun. Gagnrýni. Ýmsir menn hafa gagnrýnt ýmislegt eöa allt varöandi Kröfluvirkjun. Gagnrýni á fullan rétt á sér, sé hún sett fram á skipulegan rökstuddan hátt. Þaö vill oft vanta aö svo sé og sumir eru bara á móti. Þannig virðist þaö t.d. vera meö þær tvær holur sem bora átti I haust. Ég hef aldrei fengiö þaö fram, af hverju hætt var viö þær og þætti gaman aö fá svar viö þvi. Var þaöetv. vegna þess aö fjár- lög rikisins voru aö fara úr bönd- unum? Eöa er það eitthvert gamalt mein frá þvl aö Kröflu- nefnd sá um byggingu stöövar- húss? Og hvaö geröi hún svona vitlaust þá? Ekki sá hún um bor- framkvæmdir. Eöa er þaö Orkustofnun sem staðiö hefur sig illa hér, og þá ná- kvæmlega á hvaöa hátt? Eöa er þaö núverandi yfirstjórn (Rarik), sem er ómöguleg, og gildir þaö þá einungis I málefnum Kröfluvirkjunar? Nei, ég tel aö þó þaö hafi ein- hver vandamál veriö á tlmum KN og OS séu þau úr sögunni núna og þau vandamál eru léttvæg miöaö viö vandamáliö sem skapast af stefnu- og ákvaröanaleysi rlkis- stjórnarinnar. Umbrotamál. 1 beinu framhaldi af áðursögöu, koma umræöurnar um jaröum- bortin viö Leirhnjúk. Þar er um færri áþreifanlegar stæröir aö ræöa og þvl er mönnum frjálsara „aö hafa bara skoöun”. Eftirfarandi atriöi ættu menn þó aö hafa I huga er þeir hindra frekari gufuöflunarframkvæmdir viö Kröfluvirkjun á slikum for- sendum: a) Háhitasvæöi eru flest i eöli sinu virk svæöi. b) Gufuaflsstöövar eru þvl ein- ungis staösettar á virkum svæö- um. c) Engar áþreifanlegar sann- anir eru fyrir þvl aö mannvirki viö Kröfluvirkjun hafi skemmst I undangengnum umbrotum. d) Málefni og umræöur um Kröfluvirkjun hafa oftast veriö rædd meö hálfan hugann upptek- inn af þv^aö hér sé allt aö fara undir hraun, enda hafa fjölmiðlar og ýmsir gert I því aö halda um- brotaumræöum á lofti. e) Bjarnarflag er sýnilega meira umbrotasvæöi en Leirbotn- ar, en þar hefur veriö boruö ný hola I sumar, auk þess sem tvær holur hafa veriö hreinsaöar. Þá var gefiö vilyröi fyrir borun ann- arrar holu i haust úr oliusparnað- arpakkanum. (Er þaö annars oliusparnaöur aö bora eftir gufu fyrir Klsiliöjuna?) Varöandi öll þessi umbrotamál er gott aö vera vitur eftir á og geta sagt: „Sjáiö þiö, sagöi ég ekki?” Enda höfum viö hér á svæöinu heyrt allar hugsanlegar útgáfur af jarðumbrotum: Hraun getur flætt neðanjarðar frá Leir- hnjúk norður i Gjástykki, suöur I Bjarnarflag og etv. lengra. Hraun getur komiö upp hvar sem er allt frá sunnan viö Hverfjall og norö- ur i öxarfjörö og fyllt alla dali og gil. Þaö getur komiö sprengigos „Málefni og umræöur um Kröfluvirkjun hafa oftast veriö rædd meö hálfan hugann upptekinn af þvl, aö hér sé allt aö fara undir hraun, enda hafa f jölmiðlar og ýmsir gert I þvl aö halda umbrotaumræöum á lofti”, segir Gunnar Ingi. Ef farið væri eftir áætlun um boranir viö Kröflu, þ.e. 2 hoiur 1979, 3 holur 1980 og 4 holur 1981, gæti framleiöslugeta Kröfluvirkjunar oröiö 60 Gwst 1980 og 100 Gwst 1981. og fimm metra öskulag falliö á stuttum tima, einhvern timann, einhvers staöar. Sem sagt, þaö er nánast ekkert sem getur ekki gerst.og má meö sanni segja aö sumir hafi baktryggt sig vel. Þrjár stofnanir hafa meö hönd- um ýmis konar rannsóknir á þessu sviöi. Rannsóknirnar eru fyrst og fremst vlsindalegs eölis og kærkomið tækifæri fyrir jarö- vísindamenn. Þaö eina hagnýta, og það ber aö viröa, sem komiö hefur út úr þessu fyrir hinn al- menna borgara, Klsiliöjuna og Kröfluvirkjun, er aö hægt er aö segja meö nokkurri nákvæmni hvenær næstu umbrot veröa. Hef- ur það ekki siöur gildi fyrir fólkiö I Mývatnssveit og Kisiliöjuna, en fyrir Kröfluvirkjun. Auövitaö er þaö ljóst aö hafa veröur þessi umbrot I huga viö mat á stööu mála I sveitinni, en ekkert nýtt er fram komiö nú sem útiloka ætti frekari boranir. Flutningur eftir Byggðalínu. Byggöallnan frá Grundartanga noröur og austur aö Hryggstekk er nú 523 km löng. Orka er tekin út á fimm stööum þ.e. Brenni- mel, Vatnshömrum, Laxárvatni, Akureyri og Hryggstekk. Flutningsgeta linunnar er töluvert háö þvl aö launaflsflæöiö geti veriö sem réttast. Einnig er spennustýring linunnar nauösyn- leg til að tryggja viöunandi rekstrarástand. Kröfluvirkjun er mjög vel staö- sett I kerfinu varðandi þessi at- riöi, og eru allir sérfræöingar um linurekstur sammála um þaö aö rekstur Byggöallnunnar sé allur miklu auöveldari meö Kröflu- virkjun I gangi. Rarik hefur, fyrir ekki mjög löngu siðan gert áætlun um þaö, aö veröi ekki hægt aö reikna meö Kröfluvirkjun I gangi, þurfi aö reisa á næstu tveimur árum um- fangsmikil þéttivirki á Akureyri og I Hryggstekk, sem á verðlagi næsta árs kosta 2,3 miljaröa. Væri rekstur Kröfluvirkjunar tryggöur þarf aö vlsu á næstu ár- um aö setja upp þéttivirki, en þau gætu veriö mun einfaldari og ó- dýrari. Varöandi orkuflutning má þaö llka ljóst vera að kostnaöur viö hann getur veriö töluveröur. Eftir aö Byggðalinan hefur nú veriö I rekstri um nokkurn tima, ættu raunverulegar tölur um töpin aö liggja fyrir hjá Rarik. T.d. hvaö fór mikil orka yfir ákveöiö tlma- bil, noröur frá Vatnshömrum og hvaö kom mikiö inn á Laxárvatni á sama tima? Hvaö er t.d. meðal- talskostnaöur yfir ákveöið tima- bil, að flytja 1 MW frá Geithálsi og aö Hryggstekk? Orkuspá og olíusparnaður Samkvæmt orkuspá orkuspá- nefndar (spá A) vantar um 143 Gwst. áriö 1980 og 275 Gwst 1981. Hér er gert ráö fyrir aö vél 1 I Hrauneyjarfossi komi inn um áramót 1981-82, Vestfiröir tengist kerfinu i byrjun árs 1980 og að Kröfluvirkjun sé ekki I gangi. Ef gert er nú ráö fyrir þvi aö hægt væri aö framleiöa þessa orku meö oliu mundi þaö kosta á verölagi 1980: 143 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 = 9.652 miljaröa 1980 275 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 = 18.562 miljarða 1981 (Ath. 1 Gwst = 1 - 10b kwst.) Ef fariö væri eftir áætlun um boranir viö Kröflu, þ.e. 2 holur 1979, 3 holur 1980 og 4 holur 1981 gæti framleiöslugeta Kröfluvirkj- unar oröiö 60 Gwst 1980 og 100 Gwst. 1981. Nú er orkuskorturinn nær ein- göngu yfir vetrartímann, segj- um 6 mán. og á þvi tlmabili kem- ur framleiösla Kröfluvirkjunar beint fram sem oliusparnaður: Fyrir 1980: 30 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 = 2.025 Mkr. Fyrir 1981: 50 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 = 3.375 Mkr. reiknaö á verölagi næsta árs. A svipaöan hátt má reikna út að ein hola borgi sig á u.þ.b. þremur mánuðum miöaö viö meöalholu sem gefur 6 kg/sek af gufu eða um 3-3,5 MW, sem yfir 3 mánuöi framleiöir 7500 Mwst. og á oliu- veröi nú gefur 375 Mkr. Nú benda etv. einhverjir á aö orkuspáin sé alltof svartsýn og má þaö vel vera. Hún byggir á þvl aö afskipti stjórnvalda birtist ein- göngu á heföbundinn hátt, en ekki meö boöum og bönnum. Samt er ljóst að stjórnvöld geta haft mikil áhrifá raforkunotkunina. Sumir geta auövitaö breytt spánni meö sinum eigin forsendum, en ég spyr: „Höfum viö eitthvaö annaö heilsteyptara en þessa spá”? Ýmsar áætlanir og athuganir hafa verið geröar á stööu Kröflu- virkjunar bæöi einni sér og m.t.t. alls raforkukerfisins. Hér veröur lítillega minnst á þær. Rarik hefur gert fram- kvæmdaáætlun fyrir Kröfluvirkj- un 1980 og 1981. Þar er aö finna rekstraráætlun, sem gengur út frá eftirfarandi tveimur forsend- um varöandi boranir: 2 holur ’79, 3 holur ’80 og 4 holur ’81 eöa engin hola ’79, 2holur ’80 og 3 holur ’81. Skv. fyrri forsendu veröur rekstrarafgangur 1980 53,5 Mkr. og 1981 466,2 Mkr. en skv. seinni veröur rekstrarhalli 1980 182,4 Mkr. og rekstrarafgangur 1981 53,5 Mkr. Þaö skal skýrt tekiö fram aö inni i rekstrarkostnaöinum er ekki reiknaö meö fjármagns- kostnaöi. Ráögjafaverkfræöingar Kröfluvirkjunar hafa gert athug- un á viöbótarkostnaði viö lúkn- ingu virkjunarinnar, þ.e. 60 MW. Meö hinum ýmsu forsendum þ.m.t. aö fjármagnskostnaður sé ekki með, kostar stöðin tilbúin 1984 um 12 miljaröi á verölagi 1980. Þá hefur Verkfræðistofa Helga Sigvaldasonar gert „fjár- hagslegt mat á mismunandi bor - árangri viö Kröflu. Þar eru einnig hinar ýmsu for- sendur t.d. gufumagn úr borholu og endingartima borholu. Þar er tekinn til athugunar mikill hluti raforkukerfisins og þeir mögu- leikar i frekari uppbyggingu kerf- isins sem viröast nú vera einna helst fyrir hendi fram til alda- móta. Meö þetta I huga og að meöal- talshola gefi 6 kg/sek gufu og endist 110 ár má lesa eftirfarandi út úr greinargeröinni: 1. Orkuverö frá Kröfluvirkjun sé 6 kr/kwst. (Ef tekin er óhagstæö- asta og hagstæöasta forsendan er þaö ca. 7,5 kr/kwst og 4,5 kr/- kwst) Þær vatnsaflsvirkjanir sem fyrir hugaö er aö reisa eru með orkuverðiö á bilinu 4-5 kr/- kwst. 2. Ef við viöurkennum þá stað- reynd aö þegar áfallinn kostnaður sé 20 miljaröir, þá er hægt aö finna orkuverö/viðbótarkostnað á bilinu 1-3 kr/kwst. 3. Aframhaldandi boranir viö Kröflu er hagkvæmasti valkost-1 urinn til orkuöflunar fram til! aldamóta, þó ekki sé tekið tillit til hagkvæmni hennar hvaö varöar flutningsgetu Byggöalinunnar eöa öryggi I rekstri. Niðurlag Meö réttu má margt gagnrýna, hvernig staöiö var aö byggingu Kröfluvirkjunar. Stærstu mistök- in eru samt stjórnmálalegs eölis t.d. meö skipum tveggja fram- kvæmdaaöila og aö ekkert mark- visst hefur gerst I gufuöflunar- málum frá þvl 1976. En frá stööunni i dag eru þaö mistök mistakanna aö halda ekki áfram. Engin rök hvorki fjár- málaleg, stjórnunarleg eöa al- menn skynsemi benda til þess. Ég hef hér I þessari samantekt reynt aö draga fram þau atriöi sem mér finnst skipta máli er menn ætla aö reyna aö meta stööu Kröfluvirkjunar i dag. Ég hef ekki tekiö til umfjöllunar hvaöa áhrif það heföi á nýtingu háhita- svæöa landsins veröi Kröfluvirkj- un lokað. Þá hef ég ekki fjallað um fjár- festingar i stærstu borum lands- ins, en heyrst hefur að Jötunn kosti um 1 miljón á dag þegar hann stendur aögerðarlaus I Bjarnarflagi. Þessi samantekt er algjörlega á j mina ábyrgö og einnig þær álykt- anir sem ég hef sett hér fram. Gunnar Ingi Gunnarsson Staöartæknifræöingu r Kröflu virkjunar. O Með réttu má gagnrýna hvemig staðið var að byggingu $ Kröfluvirkjunar. Stærstu mistökin eru samt stjórnmálalegs eðlis, t.d. með skipun tveggja framkvæmdaaðUa og að ekk- ert markvisst hefur gerst i gufuöflunarmálum frá þvi 1976. En frá stöðunni i dag em það mistök mistakanna að halda ekki áfram. Ýmsir menn hafa gagnrýnt ýmislegt eða allt varðandi s y Kröfluvirkjun. Gagnrýni á fullan rétt á sér, sé hún sett fram á skipulegan rökstuddan hátt. Það vill oft vanta, að svo sé, og sumir em bara á móti. Þannig virðist það t.d. vera með þær tvær holur sem bora átti ihaust. Ég hef aldrei fengið það fram af hverju hætt var við þær, og þætti gaman að fá svar við þvi. Frá árinu 1976 hefur ekkert markvisst verið unnið við gufuöflun fyrir virkjunina og engin langtímastefna verið mörkuð. „Krafla” er eitthvað sem allir vilja tala um, en enginn bera ábyrgð á.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.