Þjóðviljinn - 11.08.1979, Page 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 11. ágúst 1979
Laugardagur 11. ágdst 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Áætlanir.
GUNNAR INGI GUNNARSSON:
Framkvæmda-
og rekstrarmál.
Rikisstjórnin ákvað á slnum
tima byggingu Kröfluvirkjunar
og fól þaö Kröflunefnd og Orku-
stofnun, auk þess sem Rarik sá
um lagningu háspennullnunnar til
Akureyrar. Aö minu mati var
þessi ákvöröun röng og heföi átt
aö fela einum aðila stjórnun
framkvæmda á svæöinu. Þarna
voru tveir aöilar aö byggja orku-
ver, annar stöðvarhós og vél-
búnaö og hinn gufuveitu og bor-
holur, sitt f hvoru lagi þó þetta
séu óaðskiljanlegir hluti I gufu-
orkuveri.
Enda kom þaö á daglnn aö
Kröflunefnd gat staöiö nokkurn
veginn við sina áætlun, enda fékk
hún þaö f jármagn, sem hún taldi
sig þurfa, en Orkustofnun gat
ekki staöiö viö sina áætlun m.a.
vegna þess aö strax áriö 1975
fékk hún ekki nema hluta af þvl
fjármagni sem hún taldi sig
þurfa. Af þessu má sjá aö strax
frá upphafi var gufuöflunarmál-
um ekki sinnt sem skyldi.
Ariö 1974 voru boraöar tvær
rannsóknarholur (þ.e. holur 1 og
2) viö Kröflu, og áriö 1975 voru
boraöar holur nr. 3, 4 og 5, en á-
ætlun OS geröi ráð fyrir fimm
holum þaö ár.
Slöan geröist þaö áriö 1976 aö
vegna hættu á orkuskorti á
Norðurlandi, aö þá eru sendir I
Kröflu tveir stærstu borar lands-
ins, reyndar þegar áliöiö var
sumars, m.a. vegna þess aö Jöt-
unn taföist I Eyjafiröi. Boraöar
voru sex holur i einni lotu og má
segja að I of mikið hafi veriö
ráöist á skömmum tima.
Ljóst er aö meö slikum fram-
kvæmdahraöa á borunum er ekki
hægt að nýta reynslu og upp-
lýsingar frá borholu til borholu,
eöa frá svæöi til svæöis; þvi varö
árangur borana minni en skyldi.
Um áramótin 1976—77 var búið
aö bora niu vinnsluholur á svæö-
inu, auk rannsóknarholanna
tveggja.
Holur nr. 6,7,9 og 11 hafa veriö
notaöar til raforkuvinnsku, auk
svo seinna holu 12, en ekki hefur
alla vega ennþá verið hægt aö
nýta holur nr. 3,4,5,8 og 12, m.a.
vegna eftirtalinna atriöa:
Hola nr. 3.
Gat kom á fóöringu á 70 m dýpi
og var holan kæfö og fyllt meö
möi.Taliö er mögulegt aö gera
viö holuna.
Hola nr. 4.
Breyttist I „sjálfskaparvlti”.
Talið er aö ástæöur hafi veriö
lélegur tækjabúnaöur, óstööug
vatnsdæling aö bor og ranglega
brugöist viö.
Hola nr. 5.
Vegna atburöanna viö holu 4
var ekki hætt á þaö aö bora nr.
5 i fulla dýpt, fyrr en nýir
öryggislokar væru komnir.
Þegar svo átti aö dýpka holuna
næsta ár var kominn sveigur á
fóöurrör, þannig aö borstangir
komust ekki niöur. Holan er nú
notuö til aö mæla vatnsborös-
stööuna I jöröinni og gæti gefiö
nytsamlegar upplýsingar um
þaö.
Hola nr. 8.
Er hrein efri kerfis hola og þvl
of köld til nýtingar. Holan er
nýtanleg til ýmiss konar
mælinga, auk þess sem hún
gæti veriö gagnleg sem vatns-
gjafi vegna borframkvæmda.
Allir sérfæröingar eru sammála um aö rekstur byggöallnu sé allur miklu auöveldari meö Kröfluvirkj un I gangi. Þessi yfirlitsmynd sýnir stöövar-
svæöiö á góöviörisdegi.
Mlstök mistakanna
að halda ekki áfram við Kröflu. Engin rök hvorki fjármálaleg,
stjómunarleg, né almenn skynsemi benda til þess
KRÖFLUVIRKJUN.
I eftirfarandi samantekt vil ég reyna að draga fram
þau atriði/ sem ég tel máli skipta við umræður um
Kröfluvirkjun.
Fyrst verður vikið að ýmsum framkvæmda- og
rekstrarmálum, þá um gagnrýni og umbrotamál.
Síðan um raforkuflutning eftir Byggðalínu, orkuspá,
oliusparnað og áætlanir.
Hola nr. 10.
Útfellingar viröast loka holunni
á skömmum tima en hún er
tveggja kerfis hola.
Þetta er I raun eina holan þar
sem ekki einhver augljós atriöi
koma i veg fyrir aö hún sé not-
hæf. Allar aðrar holur hafa
slnar „eölilegu” orsakir.
út frá áöursögöu getur hver og
einn metiö borárangur viö Kröflu.
Ég tel aö skýringa sé aö leita m .a.
I miklum framkvæmdahraöa áriö
1976.
Þá er þaö viöurkennt aö háhita-
svæði geta veriö mjög frábrugöin
hvert ööru og má segja aö ekkert
svæöi á íslandi (etv. I öllum
heiminum) sé eins og Kröflu-
svæöiö meö sln tvö kerfi, mikla
dýpt og mikinn hita. Þetta vissu
menn ekki um fyrir og vegna
mikils framkvæmdahraöa nýttist
ekki reynslan.
Hins vegar eru menn inni á
þessu nú og þvl meö miklu meiri
þekkingu til áframhaldandi bor-
ana.
Ég tel aö eölilegur borfram-
kvæmdahraöi sé 3—4 holur á ári,
en þaö fer einnig saman meö
hæfilegri sumarnýtingu eins bors.
Ollum má vera þaö ljóst aö gufa
fæst ekki án borana og þótt yfir-
borðsrannsóknir séu mikilvægur
þáttur I jaröhitaleit, þá breyta
þær engu um staösetningu næstu
tveggja borhola, sem viö töldum
aö bora ætti nú I haust. Þvi er ekki
hægtaö fresta borframkvæmdum
á þeirri forsendu.
A hverju einasta hausti hafa
veriö geröar áætlanir fyrir fram-
kvæmdir næsta árs og lagöar fyr-
ir ríkisstjórnina til ákvöröunar.
Fáar ákvaröanir hafa komið og
flestar þegar langt er liöiö á sum-
ar.
Frá árinu 1976 hefur þvl ekkert
markvisst veriö unniö viö gufu-
öflun fyrir virkjunina og engin
langtimastefna veriö mörkuö.
„Krafla” er eitthvaö sem allir
vilja tala um en enginn bera
ábyrgö á.
Reksturinn 1978 varö mögu-
legur eftir aö hægt var aö herja út
dýpkun á holu nr. 9 og reksturinn
1979 varö mögulegur eftir borun á
holu nr. 12, eftir viögerö á holu
11.
I bæöi skiptin, þ.e. árin ’78 og
’79 eru þaö síöbúnar ákvaröanir
áranna á undan sem bjarga 6—8
MW rekstri hálft áriö ’78 og óvlst
hvaö lengi núna.
Meö sllkum hringlandahætti og
ákvaröanaleysi tel ég aö eigi ekki
aö stjórna fyrirtæki og meö
þessum vinnubrögöum beri rikis-
stjórnin alla ábyrgö á hvernig
málum er nú komiö viö Kröflu-
virkjun.
Gagnrýni.
Ýmsir menn hafa gagnrýnt
ýmislegt eöa allt varöandi
Kröfluvirkjun. Gagnrýni á fullan
rétt á sér, sé hún sett fram á
skipulegan rökstuddan hátt. Þaö
vill oft vanta aö svo sé og sumir
eru bara á móti.
Þannig virðist þaö t.d. vera
meö þær tvær holur sem bora átti
I haust. Ég hef aldrei fengiö þaö
fram, af hverju hætt var viö þær
og þætti gaman aö fá svar viö þvi.
Var þaöetv. vegna þess aö fjár-
lög rikisins voru aö fara úr bönd-
unum? Eöa er það eitthvert
gamalt mein frá þvl aö Kröflu-
nefnd sá um byggingu stöövar-
húss? Og hvaö geröi hún svona
vitlaust þá? Ekki sá hún um bor-
framkvæmdir.
Eöa er þaö Orkustofnun sem
staðiö hefur sig illa hér, og þá ná-
kvæmlega á hvaöa hátt?
Eöa er þaö núverandi yfirstjórn
(Rarik), sem er ómöguleg, og
gildir þaö þá einungis I málefnum
Kröfluvirkjunar?
Nei, ég tel aö þó þaö hafi ein-
hver vandamál veriö á tlmum KN
og OS séu þau úr sögunni núna og
þau vandamál eru léttvæg miöaö
viö vandamáliö sem skapast af
stefnu- og ákvaröanaleysi rlkis-
stjórnarinnar.
Umbrotamál.
1 beinu framhaldi af áðursögöu,
koma umræöurnar um jaröum-
bortin viö Leirhnjúk. Þar er um
færri áþreifanlegar stæröir aö
ræöa og þvl er mönnum frjálsara
„aö hafa bara skoöun”.
Eftirfarandi atriöi ættu menn
þó aö hafa I huga er þeir hindra
frekari gufuöflunarframkvæmdir
viö Kröfluvirkjun á slikum for-
sendum:
a) Háhitasvæöi eru flest i eöli
sinu virk svæöi.
b) Gufuaflsstöövar eru þvl ein-
ungis staösettar á virkum svæö-
um.
c) Engar áþreifanlegar sann-
anir eru fyrir þvl aö mannvirki
viö Kröfluvirkjun hafi skemmst I
undangengnum umbrotum.
d) Málefni og umræöur um
Kröfluvirkjun hafa oftast veriö
rædd meö hálfan hugann upptek-
inn af þv^aö hér sé allt aö fara
undir hraun, enda hafa fjölmiðlar
og ýmsir gert I því aö halda um-
brotaumræöum á lofti.
e) Bjarnarflag er sýnilega
meira umbrotasvæöi en Leirbotn-
ar, en þar hefur veriö boruö ný
hola I sumar, auk þess sem tvær
holur hafa veriö hreinsaöar. Þá
var gefiö vilyröi fyrir borun ann-
arrar holu i haust úr oliusparnað-
arpakkanum. (Er þaö annars
oliusparnaöur aö bora eftir gufu
fyrir Klsiliöjuna?)
Varöandi öll þessi umbrotamál
er gott aö vera vitur eftir á og
geta sagt: „Sjáiö þiö, sagöi ég
ekki?” Enda höfum viö hér á
svæöinu heyrt allar hugsanlegar
útgáfur af jarðumbrotum: Hraun
getur flætt neðanjarðar frá Leir-
hnjúk norður i Gjástykki, suöur I
Bjarnarflag og etv. lengra. Hraun
getur komiö upp hvar sem er allt
frá sunnan viö Hverfjall og norö-
ur i öxarfjörö og fyllt alla dali og
gil. Þaö getur komiö sprengigos

„Málefni og umræöur um Kröfluvirkjun hafa oftast veriö rædd meö hálfan hugann
upptekinn af þvl, aö hér sé allt aö fara undir hraun, enda hafa f jölmiðlar og ýmsir
gert I þvl aö halda umbrotaumræöum á lofti”, segir Gunnar Ingi.
Ef farið væri eftir áætlun um boranir viö Kröflu, þ.e. 2 hoiur 1979, 3 holur 1980 og
4 holur 1981, gæti framleiöslugeta Kröfluvirkjunar oröiö 60 Gwst 1980 og 100 Gwst
1981.
og fimm metra öskulag falliö á
stuttum tima, einhvern timann,
einhvers staöar. Sem sagt, þaö er
nánast ekkert sem getur ekki
gerst.og má meö sanni segja aö
sumir hafi baktryggt sig vel.
Þrjár stofnanir hafa meö hönd-
um ýmis konar rannsóknir á
þessu sviöi. Rannsóknirnar eru
fyrst og fremst vlsindalegs eölis
og kærkomið tækifæri fyrir jarö-
vísindamenn. Þaö eina hagnýta,
og það ber aö viröa, sem komiö
hefur út úr þessu fyrir hinn al-
menna borgara, Klsiliöjuna og
Kröfluvirkjun, er aö hægt er aö
segja meö nokkurri nákvæmni
hvenær næstu umbrot veröa. Hef-
ur það ekki siöur gildi fyrir fólkiö
I Mývatnssveit og Kisiliöjuna, en
fyrir Kröfluvirkjun.
Auövitaö er þaö ljóst aö hafa
veröur þessi umbrot I huga viö
mat á stööu mála I sveitinni, en
ekkert nýtt er fram komiö nú sem
útiloka ætti frekari boranir.
Flutningur eftir
Byggðalínu.
Byggöallnan frá Grundartanga
noröur og austur aö Hryggstekk
er nú 523 km löng. Orka er tekin
út á fimm stööum þ.e. Brenni-
mel, Vatnshömrum, Laxárvatni,
Akureyri og Hryggstekk.
Flutningsgeta linunnar er
töluvert háö þvl aö launaflsflæöiö
geti veriö sem réttast. Einnig er
spennustýring linunnar nauösyn-
leg til að tryggja viöunandi
rekstrarástand.
Kröfluvirkjun er mjög vel staö-
sett I kerfinu varðandi þessi at-
riöi, og eru allir sérfræöingar um
linurekstur sammála um þaö aö
rekstur Byggöallnunnar sé allur
miklu auöveldari meö Kröflu-
virkjun I gangi.
Rarik hefur, fyrir ekki mjög
löngu siðan gert áætlun um þaö,
aö veröi ekki hægt aö reikna meö
Kröfluvirkjun I gangi, þurfi aö
reisa á næstu tveimur árum um-
fangsmikil þéttivirki á Akureyri
og I Hryggstekk, sem á verðlagi
næsta árs kosta 2,3 miljaröa.
Væri rekstur Kröfluvirkjunar
tryggöur þarf aö vlsu á næstu ár-
um aö setja upp þéttivirki, en þau
gætu veriö mun einfaldari og ó-
dýrari.
Varöandi orkuflutning má þaö
llka ljóst vera að kostnaöur viö
hann getur veriö töluveröur. Eftir
aö Byggðalinan hefur nú veriö I
rekstri um nokkurn tima, ættu
raunverulegar tölur um töpin aö
liggja fyrir hjá Rarik. T.d. hvaö
fór mikil orka yfir ákveöiö tlma-
bil, noröur frá Vatnshömrum og
hvaö kom mikiö inn á Laxárvatni
á sama tima? Hvaö er t.d. meðal-
talskostnaöur yfir ákveöið tima-
bil, að flytja 1 MW frá Geithálsi
og aö Hryggstekk?
Orkuspá og
olíusparnaður
Samkvæmt orkuspá orkuspá-
nefndar (spá A) vantar um 143
Gwst. áriö 1980 og 275 Gwst 1981.
Hér er gert ráö fyrir aö vél 1 I
Hrauneyjarfossi komi inn um
áramót 1981-82, Vestfiröir tengist
kerfinu i byrjun árs 1980 og að
Kröfluvirkjun sé ekki I gangi.
Ef gert er nú ráö fyrir þvi aö
hægt væri aö framleiöa þessa
orku meö oliu mundi þaö kosta á
verölagi 1980:
143 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 =
9.652 miljaröa 1980
275 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 =
18.562 miljarða 1981
(Ath. 1 Gwst = 1 - 10b kwst.)
Ef fariö væri eftir áætlun um
boranir viö Kröflu, þ.e. 2 holur
1979, 3 holur 1980 og 4 holur 1981
gæti framleiöslugeta Kröfluvirkj-
unar oröiö 60 Gwst 1980 og 100
Gwst. 1981.
Nú er orkuskorturinn nær ein-
göngu yfir vetrartímann, segj-
um 6 mán. og á þvi tlmabili kem-
ur framleiösla Kröfluvirkjunar
beint fram sem oliusparnaður:
Fyrir 1980:
30 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 =
2.025 Mkr.
Fyrir 1981:
50 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 =
3.375 Mkr.
reiknaö á verölagi næsta árs.
A svipaöan hátt má reikna út að
ein hola borgi sig á u.þ.b. þremur
mánuðum miöaö viö meöalholu
sem gefur 6 kg/sek af gufu eða
um 3-3,5 MW, sem yfir 3 mánuöi
framleiöir 7500 Mwst. og á oliu-
veröi nú gefur 375 Mkr.
Nú benda etv. einhverjir á aö
orkuspáin sé alltof svartsýn og
má þaö vel vera. Hún byggir á þvl
aö afskipti stjórnvalda birtist ein-
göngu á heföbundinn hátt, en ekki
meö boöum og bönnum. Samt er
ljóst að stjórnvöld geta haft mikil
áhrifá raforkunotkunina. Sumir
geta auövitaö breytt spánni meö
sinum eigin forsendum, en ég
spyr: „Höfum viö eitthvaö annaö
heilsteyptara en þessa spá”?
Ýmsar áætlanir og athuganir
hafa verið geröar á stööu Kröflu-
virkjunar bæöi einni sér og m.t.t.
alls raforkukerfisins.
Hér veröur lítillega minnst á
þær. Rarik hefur gert fram-
kvæmdaáætlun fyrir Kröfluvirkj-
un 1980 og 1981. Þar er aö finna
rekstraráætlun, sem gengur út
frá eftirfarandi tveimur forsend-
um varöandi boranir: 2 holur ’79,
3 holur ’80 og 4 holur ’81 eöa engin
hola ’79, 2holur ’80 og 3 holur ’81.
Skv. fyrri forsendu veröur
rekstrarafgangur 1980 53,5 Mkr.
og 1981 466,2 Mkr. en skv. seinni
veröur rekstrarhalli 1980 182,4
Mkr. og rekstrarafgangur 1981
53,5 Mkr.
Þaö skal skýrt tekiö fram aö
inni i rekstrarkostnaöinum er
ekki reiknaö meö fjármagns-
kostnaöi.
Ráögjafaverkfræöingar
Kröfluvirkjunar hafa gert athug-
un á viöbótarkostnaði viö lúkn-
ingu virkjunarinnar, þ.e. 60 MW.
Meö hinum ýmsu forsendum
þ.m.t. aö fjármagnskostnaður sé
ekki með, kostar stöðin tilbúin
1984 um 12 miljaröi á verölagi
1980. Þá hefur Verkfræðistofa
Helga Sigvaldasonar gert „fjár-
hagslegt mat á mismunandi bor -
árangri viö Kröflu.
Þar eru einnig hinar ýmsu for-
sendur t.d. gufumagn úr borholu
og endingartima borholu. Þar er
tekinn til athugunar mikill hluti
raforkukerfisins og þeir mögu-
leikar i frekari uppbyggingu kerf-
isins sem viröast nú vera einna
helst fyrir hendi fram til alda-
móta.
Meö þetta I huga og að meöal-
talshola gefi 6 kg/sek gufu og
endist 110 ár má lesa eftirfarandi
út úr greinargeröinni:
1. Orkuverö frá Kröfluvirkjun sé
6 kr/kwst. (Ef tekin er óhagstæö-
asta og hagstæöasta forsendan er
þaö ca. 7,5 kr/kwst og 4,5 kr/-
kwst) Þær vatnsaflsvirkjanir
sem fyrir hugaö er aö reisa eru
með orkuverðiö á bilinu 4-5 kr/-
kwst.
2. Ef við viöurkennum þá stað-
reynd aö þegar áfallinn kostnaður
sé 20 miljaröir, þá er hægt aö
finna orkuverö/viðbótarkostnað á
bilinu 1-3 kr/kwst.
3. Aframhaldandi boranir viö
Kröflu er hagkvæmasti valkost-1
urinn til orkuöflunar fram til!
aldamóta, þó ekki sé tekið tillit til
hagkvæmni hennar hvaö varöar
flutningsgetu Byggöalinunnar
eöa öryggi I rekstri.
Niðurlag
Meö réttu má margt gagnrýna,
hvernig staöiö var aö byggingu
Kröfluvirkjunar. Stærstu mistök-
in eru samt stjórnmálalegs eölis
t.d. meö skipum tveggja fram-
kvæmdaaöila og aö ekkert mark-
visst hefur gerst I gufuöflunar-
málum frá þvl 1976.
En frá stööunni i dag eru þaö
mistök mistakanna aö halda ekki
áfram. Engin rök hvorki fjár-
málaleg, stjórnunarleg eöa al-
menn skynsemi benda til þess.
Ég hef hér I þessari samantekt
reynt aö draga fram þau atriöi
sem mér finnst skipta máli er
menn ætla aö reyna aö meta stööu
Kröfluvirkjunar i dag. Ég hef
ekki tekiö til umfjöllunar hvaöa
áhrif það heföi á nýtingu háhita-
svæöa landsins veröi Kröfluvirkj-
un lokað.
Þá hef ég ekki fjallað um fjár-
festingar i stærstu borum lands-
ins, en heyrst hefur að Jötunn
kosti um 1 miljón á dag þegar
hann stendur aögerðarlaus I
Bjarnarflagi.
Þessi samantekt er algjörlega á j
mina ábyrgö og einnig þær álykt-
anir sem ég hef sett hér fram.
Gunnar Ingi Gunnarsson
Staöartæknifræöingu r
Kröflu virkjunar.
O Með réttu má gagnrýna hvemig staðið var að byggingu $
Kröfluvirkjunar. Stærstu mistökin eru samt stjórnmálalegs
eðlis, t.d. með skipun tveggja framkvæmdaaðUa og að ekk-
ert markvisst hefur gerst i gufuöflunarmálum frá þvi 1976.
En frá stöðunni i dag em það mistök mistakanna að halda
ekki áfram.
Ýmsir menn hafa gagnrýnt ýmislegt eða allt varðandi s y
Kröfluvirkjun. Gagnrýni á fullan rétt á sér, sé hún sett fram
á skipulegan rökstuddan hátt. Það vill oft vanta, að svo sé,
og sumir em bara á móti.
Þannig virðist það t.d. vera með þær tvær holur sem bora
átti ihaust. Ég hef aldrei fengið það fram af hverju hætt var
við þær, og þætti gaman að fá svar við þvi.
Frá árinu 1976 hefur ekkert markvisst verið unnið við
gufuöflun fyrir virkjunina og engin langtímastefna verið
mörkuð. „Krafla” er eitthvað sem allir vilja tala um, en
enginn bera ábyrgð á.