Þjóðviljinn - 25.11.1979, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. nóvember 1979
UOBVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
C'tgcfandi: Otgáfufélag ÞjóBviljans
Kramkvæmdastjóri: Kiftur Bergmann
Kilsljórar: Arni Bergmann. Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Harftardóttir
L msjónarmaftur Sunnudagsblafts: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóftsson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéftinsson
Afgreiftslustjóri: ValjxJr Hlöftversson
Blafta menn : Álfheiftur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guftjón Friftriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Erlendar fréttlr: Jón Asgeir Sigurftsson
iþróttafréttamaftur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón Olafsson
(Jtlit og hönnun: Gufijón Sveinbjörnsson, Sævar Guftbjörnsson
Handtita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Eltas Mar.
Safnvörftur: Eyjólfur Arnason
Augiýslngar: Sigriftur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Guftrún Guftvarftardóttir.
Afgreiftsla: Einar Guftjónsson, Guftmundur Steinsson, Kristln Péturs-
dóttir.
Slmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlftur Kristjdnsdóttir
Bflstjóri: Sigrún Barftardóttir
Húsmóftir: Jóna Sigurftardóttir
Pökkun: Anney B Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guftmundsson.
Ritstjórn, afgreiftsla og auglýsingar: Sfftumúla 6, Reýkjavfk.simi 8 13 33.
Prentun: Blaftaprent hf.
777 hvers var barist?
• Aðeins Alþýðubandalagið hef ur staðið f ast og ákveð-
ið gegn erlendum stórf yrirtækjum í landinu og ásókn út-
lendinga í íslenskar orkulindir. Það hafði forystu í bar-
áttunni gegn álverinu í Straumsvík, greiddi á Alþingi
óskipt atkvæði gegn samningunum um járnblendiverk-
smiðjuna og fletti svo rækilega ofan af stórfelldum
áætlunum um innrás erlendra auðhringa í landið vetur-
inn 1976 til 77 að talsmenn þeirra, jafnvel í Sjálfstæðis-
flokknum, hljóðnuðu um sinn.
• Nú er stóriðjusöngur haf inn á ný og undir hann taka
ekki aðeins Morgunblaðið og Vísir heldur einnig Alþýðu-
flokkurinn að sjálfsögðu og jafnvel forysta Fram-
sóknarflokksins. Hjörleifur Guttormsson rekur þessi
viðhorf í blaðinu í dag í þýðingarmikilli stjórnmálagrein
og segir meðal annars:
• „Afarbrýnt er að almenningur í landinu átti sig á
þeim grundvallarmun sem er í því fólginn að fram-
leiðslufyrirtæki í landinu séu í höndum íslendinga en
ekki útlendra auðfélaga svo ekki sé talað um sjálfa
undirstöðuna, líf rænar auðlindir og orkulindir á íslensku
yf irráðasvæði. Þetta á jaf nt við um alla atvinnuvegi þótt
ásókn auðhringa sé nú mest í orkulindirnar með því að
reisa málmbræðslur í krafti þeirra. Það er dæmalaus
skammsýni og minnimáttarkennd fólgin í því viðhorf i að
viðgetum ekki hagnýtt sjálf ir orku fallvatna og jarðhita
til almennra nota og atvinnurekstrar í landi okkar.
• Til hvers höfum við barist fyrir pólitísku og efna-
hagslegu sjálfstæði, útfærslu landhelginnar og rétti okk-
ar til hafsbotnsins ef við ætlum að gefast upp við að hag-
nýta af eigin rammleik ávinning af þessari baráttu og
þau náttúrugæði sem við nú ráðum yfir? Veiki hlekkur-
inn hjá smáþjóðum og nýf rjálsum rikjum víða um heim
er einmitt efnahagsleg ítök auðhringanna sem bitið
höfðu sig fasta á timum hinnar óheftu nýlendustefnu.
Hérlendis var um langan aldur glímt við útlent kaup-
mannavald og rányrkju og yfirgang útlendinga á fiski-
miðum okkar. Hvorutveggja höfum við nú bægt frá en
þá er bankað upp á og beðið um aðgang að orkulindunum
sem fyrst hafa orðið eftirsóknarverðar á síðustu áratug-
um og hækka nú í verði með hverjum mánuði sem líður.
• Málið snýst um það í hvers þágu orkulindirnar verði
hagnýttar, hversu hratt og hverjir ráði þar ferðinni og
hirði afraksturinn. Við eigum að líta á auðlindir okkar
sem eina samofna heild, hagnýtingu þeirra, verndun og
viðgang sem undirstöðu að farsælli atvinnuþróun og lífs-
kjörum í landinu. Ef við ekki treystum okkur til að valda
því verkefni sem þjóð, en afhendum það útlendingum,
erum við um leið að gefa f rá okkur í reynd það pólitíska
sjálfsforræði sem endurheimt var fyrir fáum áratugum.
• Gegn hinni lítilsigldu atvinnustefnu Sjálfstæðis-
flokksins sem minnir einna helst á hálfnýlendur á bón-
bjargarstigi teflir Alþýðubandalagið sinni íslensku at-
vinnu- og orkustefnu sem liggur fyrir skýrt mörkuð. Al-
þýðubandalagið telur brýnasta verkefnið í orkumálum
að hraða nýtingu innlendra orkugjafa og gera þjóðina
sem fyrst og eftir því sem hagkvæmt verður talið óháða
innf lutningi á orku. Jöfnun á orkuverði er eitt af f remstu
réttlætismálum í landinu/og heilsteypt skipulag orku-
mála er meðal annars leið til þess að tryggja f ramgang
þess máls fyrr en seinna.
• ( atvinnumálum leggur Alþýðubandalagið til alhliða
eflingu innlendra atvinnuvega með víðtækum áætlunum
er taki í senn mið af hagkvæmni, félagslegum viðhorf-
um og skynsamlegri nýtingu auðlinda. öf lug iðnþróun er
gildur hlekkur í þessari stefnu, f jölþætt úrvinnsla úr af-
urðum landbúnaðar og sjávarútvegs og iðnaðar er byggi
á orkulindum okkar, og innlendum hráefnum eftir því
sem er á færi landsmanna sjálfra.
• Á þessum sviðum öllum er af mörgu að taka þannig
að ef fylgt verður þeirri stefnu sem Alþýðubandalagið
hefur markað mun í senn takast að tryggja hér næga at-
vinnuog sómasamleg lífskjör og viðhalda efnahagslegu
sjálfstæði þjóðarinnar" segir Hjörleifur Guttormsson í
niðurlagi greinar sinnar.
— ekh
# úr aimanakínu
A&búnaOi og hollustuháttum á
vinnustö&um hefur veriö gefinn
æ meirigaumurá undanförnum
árum. t Þjóöviljanum mi i haust
hafa veriö fréttir af hver ju mál-
inu eftir ööru sem sýna hversu
hættuleg efni, sem notuö eru i
verksmiöjum, geta veriö. Þó
má ætla aö viö islendingar séu
hálfgeröir sauöir i meöferö
slikra efna og höfum ekki sem
skyldi fylgst meö rannsóknum
sem geröar hafa veriö erlendis
né heldur lagt fé til rannsókna
og eftirlits meö vinnustööum.
Lífshættuleg efni
í verksmiðjum
Fjárþrot Heil-
brigðiseftirlitsins
Raunar má segja aö nær allt
fé sem viö lslendingar leggjum
til heilbrigöisþjónustu fari til aö
sinna fólki, þegar skaöinn er
orðinn þ.e. til sjúkrahúsanna, en
sáralitið til fyrirbyggjandi aö-
geröa sem ættu þó aö geta spar-
aö sjúkrahúsunum stórfé þegar
til lengri tima er litiö.
Heilbrigöiseftirlit rikisins er
litil oe vanmáttue stofnun bó aö
starfsfólk þess sé hæft og allt at
vilja gert. Nú þegar hálfur ann-
ar mánuöur liföi enn af árinu
var stofnunin komin i algjör
fjárþrot og sagöi Hrafn V. Friö-
riksson forstööumaöur hennar I
samtali viö Þjóðviljann aö rök-
réttast væri aö loka henni. Ekki
væri einu sinni fé fyrir hendi til
frimerkjakaupa. Tæpast er
hægt að halda i horfinu meö
nauösynlegasta 'matvælaeftirlit
hvaö þá aö gangast fyrir löngu
timabærum rannsóknum á
vinnustööum þar sem grunur
leikur á eöa vitaö er meö fullri
vissuum lifshættulega mengun.
Margföld hættumörk
Þau mál sem einkum hafa
boriö á góma i Þjóöviljanum aö
undanförnu varöa Kisiliöjuna
viö Mývatn, Sementsverksmiöj-
una og bilaverkstæöi þar sem
notuö eru epoxyefni og önnur
hættuleg efni.
I Kisiliöjunni staöfesti rann-
sókn þaö sem i raun og veru
haföi veriö vitaö i mörg ár aö
rykmengunin er margfalt yfir
hættumörkum og getur valdiö
ólæknandi sjúkdómi er nefnist
silikosis. Þess skal getiö aö
Heilbrigöiseftirlitiö kom hvergi
nærri þegar Kisiliöjan var
byggö og seinagangur og kæru-
leysi ráöamanna hefur verið
meö eindæmum eftir aö vitaö
var um hættuna fyrir nokkrum
árum. Þaö er fyrst núna aö
skriöur er kominn á úrbætur.
Rannsóknir standa nú yfir i
álverinu i Straumsvik á innan-
hússmenguninni þar og er hún á
vegum fyrirtækisins sjálfs.
Heilbrigöiseftirlitiö hefur ekki
bolmagn til aö fylgjast meö
þeim.
Eftir aö fariö var aö nota
kisilryk frá Grundartanga i
Sementsverksmiöjunni á
Akranesi hefur rykmengunin
stóraukist þar og kvarta starfs-
menn um ertingu og óþægindi
frá öndunarvegum en einnig um
húöútbrot og kláöa. Engar
mengunarvarnir eru I verk-
smiöjunni nema grimur.
Margs konar eiturefni eru
notuö á fjölmörgum vinnustöö-
um hérlendis en eftirlit litið og
engar reglugeröir til um notkun
á einstökum efnum i iönaöi og
engin skráningarmiöstöð þar
sem safnað er upplýsingum um
slik efni. Vinnumálaráöherra
Dana hefur farið fram á aö
notkun exposyefna veröi bönnuö
I Danmörku vegna nýrra rann-
sókna sem staöfesta grun um aö
þau geti veriö krabbameins-
myndandi. Þessi efni eru notuð
á tslandi I sprautuverkstæöum
og viöar en engar tölur eru til
um hversu margir hafi oröiö
heilsulausir þeirra vegna.
Ameriskur listi
og islensk dæmi
1 ágústhefti sænska timarits-
ins Arbetarskydd er birtur listi
yfir hættuleg efni sem amerisk-
ir visindamenn hafa rannsakaö
ogerhann um margt fróölegur.
Þungir málmar svo sem
kadmium, blý og kvikasilfur
geta orsakaö fósturskaöa hjá
konum og tveir þeir siöarnefndu
fósturlát. Kadmium getur or-
sakaö krabbamein.
Lifræna upplausnarefniö
Bensen getur bæöi veriö
krabbameinsmyndandi og or-
sakað fósturskaöa hjá konum.
Mörg halogeneruö kolvetni
eru stórhættuleg og má þar
nefna kloropren, dibromklor-
propan, epiklorhydrin, etylendi-
hydrin, PCB, tetrakloretylen,
vinilkloriö og koloxíö. Flest
þessara efna eru krabbameins-
myndandi og geta valdiö ýms-
um öörum skaöa. Sama má
segja um ýmis halogeneruö
eiturgasefni svo sem halothan
Gudjón
Friðriksson
skrifar
og flouthan. Fleira mætti nefna
af þessum lista en það veröur aö
biöa betri tima. Fullvlst má
telja aö mörg þessara efna eru
notuö á Islandi.
Reyndar veit höfundur
þessarar greinar um dæmi af
konu sem vann á rannsóknar-
stofu málningarverksmiöju
nokkurrar á tslandi fyrir nokkr-
um árum og varð barnshafandi.
Er hún var komin alllangt á leiö
var henni bannað af lækni aö
vinna áfram á rannsóknarstof-
unni af eigin heilsufarsástæöum
og þegar barniö fæddist var þaö
seinþroska. Var þaö ra'k’íb 'beínt
til málningarverksmiöjunnar
án þess aö írekara mai væri
gert úr þvf.
Þokast i áttina
1 siöustu samningum kom
verkalýöshreyfingin þvi i gegn
aö gerö yröi vitæk rannsókn á
hollustuháttum og aöbúnaöi á
Islandi. Könnuninni sjálfri mun
vera lokiö en eftir er aö vinna Ur
niöurstööum og draga ályktanir
af henni. Þó hefur þaö heyrst
fleygt aö ástandiö sé mun verra
heldur en menn höföu gert sér
grein fyrir og ekki sist úti á
landi.
Þá lagöi fyrrverandi rikis-
stjórn fram viöamikiö frum-
varp um aöbúnaö, hollustuhætti
og öryggi á vinnustöðum sem
hefur I för meö sér miklar Ur-
bætur i þeim efnum. Frumvarp-
iö hefur ekki enn oröiö aö lög-
um.
Segja má þvi aö nU þokist i
áttina i þessum efnum en geysi-
mikiö starf er þó óunniö. Þar
veltur ekki sist á aö verka-
menn sjálfir og íorustumenn
þeirra knýi á um úrbætur þvi aö
atvinnurekendur munu margir
vilja láta danka i sama farinu.
Um leiö og almennur vilji og
þrýstingur er fyrir hendi mun
rikisvaldiö láta fé rakna til úr-
bóta og atvinnurekendur sjálfir
neyöast til aö bæta ástandið.