Þjóðviljinn - 08.12.1979, Qupperneq 11

10 SÍÐA— ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 8. desember 1979
Laugardagur 8. desember 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Æ Árni Bergmann skrifar um bókmenntir
békmcnntir
Guð nærðist á
bleksterku kaffi
Einar Kárason: Loftræsting.
(Farir minar holóttar 1)
Örby lgjuútgá fan.
Það heyrist ekki hundsins mál i
þessum gauragangi sem nii riður
yfir. Allra sist er von til þess að
litið ljóðakver, frumraun ungs
manns, nái athygli, og er þó
skemmst frá þvi að segja, að Ein-
ar Kárason tekur til máls um
kynslóð sina og árekstra hennár
viö það og þá, sem fyrr eru, af
meiri myndugleik, og hefur i
safni sinu fleiri úrræöi en við höf-
um séð um tima úr þeirri átt.
Við okkur blasir heimur borg-
arinnar, staðreyndir hennar er sá
efniviður sem unnið er úr. En það
er sótt viðar til fanga: þegar f jall-
að er um þann eilifa draum
skálda að stunda heimssmiðar og
þann eilifa harmleik þeirra aö
deyja inn i sjálfsánægjuna, þá er
Biblian höfð til hliösjónar, fyrsta
mósebók fléttuð inn I textann,
sköpunarsagan. Þegar pólitisk
hretviðri eru á dagskrá, sem
ganga einkum og sér i lagi yfir
byltingarsinna, yfir þá „sem
héldu aö stutt væri eftir” — þá eru
minningar um islenska hrakn-
inga, ófærð, urð og grjót, illviðri
nærtækar til að upplýsa þeirra
ásigkomulag. En þótt hlutir sem
þessir séu stundum fyrirferðar-
miklir, þá er okkur jafnan visaö
til málfars og staðreynda sem eru
af allt öörum toga en það sem
fellur inn i hina sterku hefö
náttúruljóðrænu, sem er enn i dag
aö geta af sér góö verk.
Mannsekjan I „Dagskrárlok”
getur ekki grátið I einsemd sinni,
yfir þeirri „glerplötu” sem hefur
skorið tómið „milli þin og jarðar-
innar” — hún sparkar frá sér og
gleriö brotnar og hrynur „eins og
brotinn sjónvarpsskermur”. Og
fyrir innan er ekkert „nema
nokkrir kaldir virar”.
Sambýli þessara óliku sviða
máls og veruleika miðlar oft
skemmtilega bæði tengigáfu og
svo andrúmslofti menningariegr-
ar ringulreiðar — enda þótt það
beri einnig við að þessi „blanda á
staönum” renni út I sandinn eða
a.m.k. veki upp andmæli — eins
og þegar „vonirnar jarðsetja
dauðann undir fikjutrjánum’
mitt i rammislenskri pólitiskri
hrakningalýsingu kvæöisins
„Fýkur yfir hæöir”.
En annað er ekki siöur eftir-
tektarvert viö þetta litla kver.
Einar Kárason er fyrst og fremst
að segja nei — hann hæðist að
sjálfsdýrkun „snillingsins”, hann
-rifur gluggatjöld hvitahússins i
nýrri útgáfu plslarsögunnar,
hann leyfir róttækum ekki að sofa
á fegraðri mynd um liöin stórtlö-
indi né heldur á sjálfvirkri dýrk-
un vekamannsins („Verka-
Messias”). En gáiö aö þvl, að
þessu neii, sem slöngvaö er fram-
ani þá sem opna kverið^fylgir ekki
sú grimma sjálfshafning sem ein-
att fylgir nýrri kynslóö, nýju
skáldi, þegar krafist er hljóðs.
Nánasta umhverfið, kynslóö
, Einars Kárasonar, gleymist ekki
heldur, henni er ekki hlift, nema
i siður væri, þvi til ágætrarstaöfest-
ingar og um leiö til að sýna gott
dæmi um erindi Einars og aðferð
er kvæðiö Sjálfsgagnrýni i fleir
tölu.sem birt er hér viö hliöina.
Mér er nær að halda aö fáir nýlið-
ar seinni ára hafi jafn vel kunnaö
þessa samtvinnun „gagnrýni og
sjálfsgagnrýni” sem stundum
var um talað i fræðilegum rit-
gerðum. Og það án þess aö öll við-
miðun fari úr böndum. Algengara
er, eins og menn kannast við, aö
ungt skáld fari annaö hvort með
stefiö „illt er það allt og bölvað”
eða voli „ég er mikið mæðugrey”.
Við þennan málatilbúnað er
ekki liklegt að einhver endanleg
svör séu gefin, eða það reynt.
Undir lokin ávarpar höfundur les-
endur og segir: hættu, ekki spyrja
mig:
ég hef alltaf átt erfitt
með að hugsa hlutina til enda,
Þessvegna er ég lfklega að þessu.
Heiðarleg útskýring og ekki
sem verst stefnuskrá eins og
Loftræsting sannar.
AB
S j álf sgagnrýni
í fleirtölu
Kitlandi tilfinning
að telja sig setja svip á bæinn
sem er ömurlega vitlaus og smár
andstæðingar fatatískunnar
fylgjandi andtískunni
klæða sig og klippa samkvæmt henni
alltaf á móti hákúltúrnum
dýrka háþróaða framúrstefnulágmenningu
og hræðast í alþýðusnauðri alþýðufræði
En af því steinsteyptu stórblokkirnar eru svo kaldar
og ómannesk j ulegar
erskriðiðofaní kjallara
í gamla bænum
og uppdráítarsjúk háaloft gömlu bakhúsanna
eru samkomustaðirnir
þarsem gáf ulegt sipp úr kínverskum
grasatebollum
og íhugult snörl úr maíspípum
f yllir andríkt tómarúm
persneska línan á veggjunum
og tónlist útdauðra villimanna
gef ur taktinn f yrir stunur samtalanna
Lesa Rimbaud
sem gaf skít í kúltúrinn
samstæðar klikur
lausayGr Við illsku heimsins
aí'iiV iapgbestir
og gálgahúmorfskari en hinir
ekkert mannlegt óviðkomandi
utan ef nahagslögsögu hópsins
og landhelginnar
kringum tilf inningar meðlimanna
sem hafa áhuga á öllum vandamálum
sem leysa má þeim að kostnaðarlausu
Sótthreinsaðir af eigin vömmum
en stundum desperat
j afþví hinir eru frumlegri
eða meira desperat
fatta ekki skilningsleysi alþýðunnar
meðan hrósið
„vá þú ert snillingur!''
og hvatningarnar
ganga endalausa hringi
kringum borðið á kaff ihúsinu
róta taktfast
í einmanalegum sígarettustubbum
sem gulna í öskubakka
j Gráta svo saman
yf ir lágum launum
vitlausu stelpunnar
sem ber þeim kaff i
i Svo ef inn fari ekki að vitrast þeim í svef ni.
Sýning á myjidum úr sögu verkalýftshteyfingar og atvinnullfs I Eyjum var I Byggðasafninu
Tolli (Þorlákur Kristinsson) treftur upp meft hljómsveit.
Afmœlis-
hátíðin
í Eyjum
Afmælishátið Alþýðuhússins og verkalýðsfélaganna
I Vestmannaeyjum tókst með ágætum og aö sögn
Jóns Kjartanssonar formanns Verkalýðsfélags Vestmanna
eyja var þar regluleg baráttustemning.
Hér á siðunni birtast nokkrar svipmyndir frá hátiðinni
sem Haukur Már Haraldsson blaðafulltrúi ASl tók.
Stella Hauksdóttir heldur uppi fjörinu i kaffihléi á ráft-
stefnunni „Verkafólk I sjávarútvegi”.
Dagmey Einarsdóttir flytur ávarp á
hátlftarfundi en hún sat allra kvenna
lengst I stjórn Snótar.
Leikarar úr Alþýftuleikhúsinu fóru með gamanmál.
Sjómenn og konur þeirra stóftu fyrir spilverki
Snótarkórinn syngur.
Frá dansleiknum. Óskar Vigfússon formaftur Sjómannasambands tsiands fremst tii hægri
Jón Birgir Pétursson er.einn af
kunnari blaðamönnum þessa
lands. Hann starfafti lengi sem
blaftamaftur og slftan fréttastjóri
á VIsi og siftan sem fréttastjóri
Dagblaftsins. A dögunum sendi
Jón svo frá sér skáldsögu, leyni-
lögreglusögu efta „krimma” eins
og Jón kallar þessa tegund af
skáldsögu. Bók Jóns heitir Vitnift
vidtalBdagsins
Eitthvert
lakasta starf
sem til er
sem hvarf. Þaft hefur ekki verift
til sifts hjá Islenskum rit-
höfundum aft skrifa glæpasögur,
leynilögreglusögur, efta hvaft fólk
nefnir þessa tegund bókmennta,
cn nú bregftur svo vift aft tvær
koma út samtimis I haust. Bók
Jóns og bók Gunnars Gunnars-
sonar og þaft vill svo einkennilega
til aft báftir voru blaftamenn á
Visi.
Vift ræddum viö Jón Birgi um
bók hans fyrir stuttu og spurðum
hann fyrst um tilurö bókarinnar
sem er fyrsta skáldsagan sem
Jón skrifar, en hann hefur áöur
skráð tvær ævisögur.
Þetta kom þannig til að ég var
og er i löngu leyfi frá Dagblaðinu
og svona til að stytta mér stundir
settist ég niður I sumar er leið og
skrifaði bókina. Ég hafði að visu
verið með þessa sögu i kollinum
lengi og segja má að hún hafi
verið þar fullsköpuö þegar ég
byrjaði aöskrifa i sumar. Ogsem
reyndur blaöamaöur var ég
nokkuð fljótur að festa hana á
blaö.
Nú er engin hefft hér á landi
fyrir leynilögreglusögum, er þá
ekkierfiftara en ella aft fást við
þessa tegund af skáldskap?
— Vissulega. Það er alveg rétt
aö engin hefð er fyrir þessari
tegund af skáldsögum og það
gerir manni erfiöara fyrir, en á
minum ferli sem fréttamaður hef
égoröið vitni aö mörgu, sem ekki
kemst i hámæli og ég hef notfært
mér það við samsetning þessarar
sögu.
Er þetta þá sannsöguleg bók?
— Ekki beint, hún er skáld-
saga, en ég hygg að margir muni
kannast við sumar persónur og
annaö i sögunni.
Er til undirheimalif á tslandi
Jón?
— Já, hvort það er og mun
meira en flesta grunar, það þori
ég að fullyrða.
En svo við snúum okkur aft
öftru, ætlarftu aft snúa þér aft
skáldskap i framtfftinni?
— Nei, alveg áreiðanlega ekki.
Ég get sagt þér það að þetta er
eitthvert lakasta starf sem til er.
Sjáöu til, bókin er skrifuð sl.
sumar, en ég fæ ekki greitt fyrir
hana fyrr en næsta sumar og i
þeirri óöaverðbólgu sem hér rikir
verður heldur lltið úr þeim
peningum. Ég fæ ekki betur séð
en aö það sé aöeins fyrir hug-
sjónamenn aö skrifa bækur á
íslandi.
Ertu ánægftur meft bókina?
— Nei, ég er aldrei ánægöur
meö neitt sem ég geri. Og nú
þegar ég les bókina, sé ég margt
sem betur hefði mátt fara.
Hvaft var erfiftast vift aö semja
sakamálasögu sem gerist á
tslandi?
— Ef til vill hljómar það ein-
kennilega.enþaöerfiðasta var aö
finnagottnafná bdkinaogégskal
játa aðég gat ekkifundiö þaö, þaö
var fundið á f orlaginu. Og ég sem
er búinif að fást við aö semja
fyrirsagnir I dagblaö I 15 ár, gat
ekki fundið nafn á bókina!!
Er mikill munur á þvi aft skrifa
fréttir og svona bók?
— Já, þar er mikill munur á.
Þegar maöur fer að skrfa bók, fer
manni ósjálfrátt að þykja vænt
um sumar persónurnar, jafnvel
lón Birglr
Pétursson
svo að maöur má gæta sin á að
veröa ekki hlutdrægur, til
skaða fyrir söguna.
Hvernig tilfinning er þaft aft sjá
fyrstu frumsömdu söguna sina I
bók?
—- Mérleið hálf illa þegar bókin
kom út, að vissu leyti þótti mér
vænt um að vera búinn að koma
þessuá bók, en mér er illa við aö
setja verk mln undir mælistiku
manna eins og bókagagnrýnenda,
það er svona eins og að leggja
hausinn undir fallöxi og blða eftir
hvort eitthvað gerist.
Þú sagftir aft þaft væri eitthvert
versta verk sem til væri að skrifa
bækur, veröur þá ekki framhald á
þessu hjá þér?
— Ég hef veriö beðinn um
framhald þ.e.a.s. fleiri sögur um
leynilögreglumanninn Elias, en
ætli það verði ekki biö á þvi. Þaö
er að vlsu hægt að skrifa svona
sögur meöfram brauöstritinu, en
eins og ég sagöi áðan sé ég engan
grundvöll fyrir þvl að vera að
þessu þegar launin eru höfð i
huga.
—S.dór
...það er ekki
nema fyrir hug
sjónamenn að
leggjaþað
á sig að skrifa
bækur