Þjóðviljinn - 17.01.1980, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 17. janúar 1980.
Greinaflokkur eftir Björn
Arnórsson hagfræding BSRB
Gera má
Visitala er talnaröð, sem sýnir hlutfallslegar
breytingar miðaö við ákveðinn grunn.
Mögulegt er að gera visitölu um allt milli
himins og jarðar. Ef við hugsum okkur t.d.
kennara, sem vill gera yfirlit yfir mætingar
nemenda, þá gæti niðurstaðan orðið á þennan
veg:
■o
e
•a iv
ÍO £
b c
Mánudagur....................22
Þriðjudagur..................25
Miðvikudagur.................28
Fimmtudagur..................24
Föstudagur...................10
Fyrri dálkurinn sýnir mætingu nemenda,
grunnur er ákveöinn á mánudag = 100 og þá
finnum viö þriöjudag með þvf að deila 22 I 25 og
margfalda með 100, miðvikudag meö þvl að
deila 22 i 28 og margfalda meö 100 o.s.frv., og þá
fáum viö mætingavísitölu nemenda, sem sýnd er
i seinni dálknum. Hún segir okkur að mætingin
var 27% betri á miðvikudegi en á mánudegi, en
9% verri á föstudegi en mánudegi. Ef við hins
vegar viljum finna hve mörgum hundraðshlut-
um (prósentum) mætingin var betri á miöviku-
degi en á þriðjudegi er rangt að segja 127 + 114
= 13%,heldur veröum við að deila 114 i 127 og
fáum þá út, að mætingin var 11,4% betri á mið-
vikudegi en á þriðjudegi.
Visitala með vog
Þetta er hins vegar mjög einföld visitala, en
oft meinar fólk framfærsluvisitölu, þegar það
talar um visitölu.og hún er öllu flóknari. Þar
nægir okkur nefnilega ekki aö mæla breytingar á
einum þætti (t.d. verði), heldur verðum við að
vegaveröin saman eftir mikilvægi þeirra. Bú-
um til dæmi til skýringar:
Við hugsum okkur þjóðfélag þar sem eingöngu
eru 4 vörutegundir, þ.e. kjöt, smjör, fiskur og
reiðhjól. Viö ætlum okkur að gera framfærslu-
vísitölu til að mæla veröbólgu og til að leiörétta
kaupmátt launanna. Hugsum okkur aö verðlags-
breytingarnar yröu sem hér segir:
Ar 1 Ar 2
. 100.000 kr 100.000 kr.
,. 1.200 kr. 1.440 kr.
2.000 kr. 2.400 kr.
500 kr. 600 kr.
103.700 kr. 104.440 kr.
100 100.71
Fiskur kg.
Alls
Visitala
þ.e.a.s. visitalan sýndi okkur, aö veröhækkanir
hefðu orðið 0.71%, þrátt fyrir það að allar helstu
neysluvörur hefðu hækkað um 20%. Þetta er
vegna þess að reiðhjólið hækkaði ekkert, og þaö
kostar svo miklu meira en hinar vörurnar
Ef við hins vegar áætlum að fólk keypti 1/2
reiöhjól á sama tima og það keypti 100 kg af
hverri hinna varanna og einingarverð væri hið
sama og i hinu dæminu, þá liti það svona út:
Ar 1 Ar2
Reiðhjól 1/2 stk........ 50.000kr. 50.000kr.
Sm jör 100 kg...........120.000 kr. 144.000 kr.
KjötlOOkg...............200.000 kr. 240.000kr.
Fiskur 100 kg.............. 50.000 60.000 kr.
Alls 420.000 kr. 494.000 kr.
Visitala 100 117.62 I
Hér höfum við vegiöverðið meö magninu, sem
keypt var, og visitalan sýnir okkur, að verð-
hækkanir hefðu orðiö 17.62% á timabilinu, sem
er öllu nær lagi.
En nú vitum við að fólk kaupir ekki bara ofan-
greindar vörutegundir. Neysluvörusamsetning
hjá hverri f jölskyldu er vitanlega miklu flóknari
en svo, og ekki aðeins það, heldur er neyslusam-
setningin mjög mismunandi, ef við berum sam-
an hverja fjölskyldu fyrir sig.
Hvernig finnum viö þá þessa margumræddu
framfærsluvisitölu? Þeirri spurningu mun ég
leitast við að svara i næsta pistli. Næsta grein:
Neyslurannsóknir og framfærsluvisitala. Fyrsta
grein i þessum greinaflokki birtist i Þjóöviljan-
um þriöjudaginn 15. janúar.

YAO?
->ÁR\
2. GREIN
Enn ein athugasemd vegna
áramótastödu borgarinnar
1 tilefni athugasemda sem birt-
ar hafa veriö I Þjóöviljanum
vegna fréttar um áramótastöðu
borgarsjóös er ritstjóra Ijúft aö
votta aö yfirlýsing Björns Friö-
finnssonar til fjármálaráöherra
sem birst hefur i blaöinu er I alla
staöi rétt.
Fyrirsögn fréttarinnar, sem
valdið hefur hve mestum úlfaþyt,
skrifast alfarið á reikning rit-
stjóra og útlegging i fréttinni um
fegurðina i reikningum borgar-
innar eru mál Þjóöviljans en
styðjast ekki við upplýsingar frá
Birni Friðfinnssyni.
Þaö er þvi i alla staöi rétt að
fullyröingar um að ríkissjóður
hafi snuðað borgina um miljarð
króna fyrir áramót eru ekki frá
Birni Friðfinnssyni komnar né
hugleiðingar um fallega reikn-
inga borgarinnar.
Alitamál er hinsvegar hvort
hafa eigi upplýsingar embættis-
manns og útleggingar blaösins
þeirra vegna I einni og sömu
fréttinni. Er sjálfsagt að biðjast
velviröingar vegna orðaskaks
sem oröið hefur út af þessu máli.
Einar Karl Haraldsson.
NÝ ÍSLENSK KVIKMYND:
Alþingi að
tjaldabakí
verður sýnd
á vinnustofu
¥
Osvalds
Knudsen
Á morgun, fimmtudag, hefjast
sýningar á nýrri, islenskri heim-
ildarkvikmynd, „Alþingi aö
tjaldabaki” eftir Vilhjálm
Knudsen, og veröur hún sýnd á
hverju kvöldi kl. 21.00 i vinnustofu
ósvalds Knudsen, Hellusundi 6a.
Aukamyndir veröa kvikmyndir
Ósvalds, ef óskaö er, en i þvi
eru nú um 40 fullgeröar heim-
ildarmyndir, geröar á árumun
1947-75.
Kvikmyndin „Alþingi að tjalda-
baki” var fyrst sýnd fyrr i vetur
oghétþá „Þrælaeyjan”. En nafn-
ið þótti villandi, og hefur þvi nú
verið breytt. Myndin sýnir
Alþingi og rikisstjórn að störfum
veturinn 1976-77. Sýndir eru m.a.
fundir i rlkisstjórn og öllum þing-
flokkunum, auk umræðna i deild-
um þingsins.
Myndin er 50 minútna löng.
Höfundur texta og þulur er Björn
Þorsteinsson, en tónlistina samdi
Þorkell Sigurbjörnsson. Flautu-
leik annaðist Manuela Wiesler,
aðstoðarkvikmyndun Magnús
Magnússon, tónupptöku Lynn C.
Passíu-
sálmarnir
á nýnorsku
Á þessu hausti hafa Passiu-
sálmar sr. Hallgrims Pe'tursson-
ar komiö út á norsku. tslandsvin-
urinn alkunni og mikilvirki, sr.
Harald Hope, hefur þýtt þá og
gefið út i Oslo (Lunde forlag) i
samvinnu við Hallgrimskirkju i
Reykjavik.
Passiusálmarnir hafa verið
vinsælastir allra bóka á íslandi i
þrjár aldir. Fátt sýnir betur hve
sambandsleysið milli islenzku og
norku þjóðanna varð algert en sú
staðreynd aö Hallgrimur mátti
heitaóþekkturþar eystra fram til
vorradaga. Samtimamaður hans
og norskur stéttarbróðir, Petter
Dass, var reyndar jafnóþekktur
hér. En nú má hann una sinum
hlut. Hann hefur verið kynntur á
Islandi eins virðulega og verða
má, þar sem sjálfur forseti vor
hefur meö stórum ágætum fært
Norðurlands Trómet hans i ís-
lenskan búning.
Þegar Hallgrimur loksins eftir
þrjú hundruö ár kemst fyrir augu
norskra lesenda má hann einnig
vel una sinu föruneyti. Þýðand-
inn, Harald Hope, hefur lengi ver-
ið unnandi hans og aðdáandi. Og
þeir útlendir menn munu fáir,
sem svo hafa unnað Islandi sem
hann. Hann kann islenzku ágæta-
vel og móðurmál sitt, nýnorsku,
hefur hann svo á valdi sinu, að
þar standa aðrir varla framar
honum.
Upphafserindi fyrsta sálms
hljómar svo i þýðingunni:
Upp, upp mi sjel og all min hug
upp hjarta og mi röyst med dug
mitt sinn, mi tunga hjelpe til
og Herrens pina minnast vil.
A nokkrum undanförnum árum
hafa Passiusálmarnir komiö út á
Knudsen og kvikmyndun, klipp-
ingu og stjórn Vilhjálmur
Knudsen.
„Vorið er komið” segir frá vor-
störfum i sveit i upphafi aldar-
innar. Myndin er 25 minútna löng.
„Reykjavik 1955” segir frá upp-
hafi Reykjavikur, þróun og
mannlifi i borginni. Dr. Kristján
Eldjárn samdi textann við báðar
þessar myndir og flytur hann.
Reykjavikurmyndin tekur 27
minútur i sýningu. Myndirnar
hafa báðar mikið heimildargildi,
eins og flestar myndir Ósvalds
Knudsen, en hann var sem kunn-
ugt er einn af frumherjum is-
lenskrar kvikmyndagerðar.
Vilhjálmur Knudsen er nú að
vinna að heimildarkvikmynd um
Flugleiðir og annarri um
Bernhöftstorfuna. Þá hefur hann
nýlokið klippingu myndarinnar
„Kirkja i lifi þjóðar”, sem hann
hefur unnið að i 6 ár á vegum
Kirkjuráðs. Þorkell Sigurbjörns-
son er nú að semja tónlist við þá
mynd, og verður hún væntanlega
sýnd i hinum ýmsu söfnuðum
landsins siðar á þessu ári.
Arið 1975 hófust sýningar á
vinnustofu Knudsens fyrir er-
lenda ferðamenn, og hafa þær náö
miklum vinsældum Þar eru sýnd-
ar enskar útgáfur af nokkrum
myndum ósvalds. Sýningar þess-
ar eru á hverjum laugardegi i
vetur, kl. 19.00. Þar sýnir Vil-
hjálmur einnig kafla úr ófull-
gerðri kvikmynd sinni um þróun-
ina við Kröflu.
-ih
ensku, þýsku, ungversku og
norsku. Hallgrimskirkja hefur
staðið að öllum þessum útgáfum.
Kína hvetur
til kapítal-
ískra aðgerða
Yfirvöld I Kina hvetja nú Ibúa
landsins til aö þéna peninga.
Þettaheföi veriöhin mesta goögá
á timum Maós, en nú viröast
menn getabúist viöhverjusem er
frá Kfnverjum.
Það var nýársútgáfa „Dag-
blaðs alþýðunnar” sem hvatti
Kinverjana að sanka að sér
peningum. Blaðið birti leiöara og
langa grein þess efnisað það væri
skylda alþýðunnar að „græða i
þágu sósíalismans”, einkagróði
mundi byggja undir efnahag
landsins og stuðla að lausn fjár-
hagsvanda stjórnarinnar. Þótt
greinin og leiðarinn hafi verið i
hófsömum tón, er enginn vafi á
þvi, að leiötogar i Kina telja nú að
einkaframtakið aölagist bylting-
unni.