Þjóðviljinn - 18.01.1980, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. janúar 1980.
MOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandt: Útgáfufélag ÞjóBviljans
Framkvrmdastjóri: Eióur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
FrétUstjórt: Vilborg Har&ardóttir
Umajónarmaóur Sunnudagsblaós: Ingólfur Margeirsson
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphéóinsson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigúrdór Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Jón Asgeir Sigurösson
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Jón Ólafsson
útlit og hönnun: Cíuöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiita- og prófárkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Einar Guöjónsson, Guömundur Steinsson, Kristin Péturs-
dóttir.
Sfmavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir'.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6. Reykjavfk.slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Að vera í stjórn
— eða vera ekki
• Nú hefur það gerst í annað sinn á skömmum tíma, að
Alþýðubandalagsmanni er falið umboð til að mynda
ríkisstjórn. Og þóttbæði 1978 og svo núna séu hafðir uppi
svardagar, um að aldrei skuli það leyft að slíkur maður
verði forsætisráðherra, þá eru þessi tíðindi í sjálfu sér
merkileg. Þau minna á það, að þrátt fyrir ýmislega aft-
urkippi hefur sú útilokunarstefna gagnvart sósíalistum
sem Bandaríkin og vinir þeirra töldu brýnt að fylgja á
árum kalds stríðs verið á undanhaldi. Þau vekja líka upp
ýmsar spurningar sem snúa að Alþýðubandalaginu
sjálfu, stöðu þess í islensku samfélagi.
• Þegar stjórnarmyndunarviðræður standa yfir láta
jaf nan ýmsar þær raddir til sín heyra, sem haf a hátt um
það, að Alþýðubandalagið sé ekki samstarf shæft, vegna
þess að f lokkurinn geti ekki gert það upp við sig, hvort
hann sé með eða á móti þjóðfélaginu og skipan þess. Síð-
an er hnykkt á með því að halda því fram, að innan
flokksins sé jafnan drjúgur hópur manna sem alls ekki
vilji í samsteypustjórn fara.
• Hér eru framin vélabrögð með hugtök. Það er m jög al-
geng iðja hægrisinna að láta svo i málflutningi sem ,,at-
vinnulífið" sé sama og kapítalismi, einkafjármagns-
forræði í efnahagslífi,og þá að „þjóðfélagið" sé einmitt
það þjóðfélag, sú eignaskipan, sú efnahagsskipan sem
við lýði er — og ekkert annað. Með þessum brögðum er
vitanlega auðvelt að segja að sósíalistar séu andvígir
„atvinnuvegunum" eða þá „þjóðfélaginu". En það ætti
líka að vera hverjum manni Ijóst sem skoðar málið ögn
nánar, að hér er farið með fals og hártoganir. Auðvitað
eru sósíalistar, sem vilja rísa undir nafni, andvígir
þeirri skipan efnahagsmáia sem við búum við, auðvitað
vilja þeir beita áhrif um sínum til að breyta þeirri skipan
i átt til aukinnar sameignar, samvinnu, samhjálpar að
því er varðar rekstur f ramleiðslutækja og aðra nytsama
starfsemi. Sá áhugi þeirra, sú viðleitni, kemur að sjálf-
sögðu hvorki í veg fyrir að þeir fylgi lýðræðislegum
stjórnarháttum né heldur vilji leggja sitt fram til upp-
byggingar atvinnuvega og þar með atvinnumöguleika
fyrir alþýðu manna.
• Hitt er svo annað mál, að f lokkur sem vill meiriháttar
breytingar á gerð þjóðf élagsins er í nokkurri klemmu að
því er varðar samsteypustjórnir. Hann gengur til sam-
starfs við önnur pólitísk öfl, sem a.m.k. nú um stundir
hafa engan áhuga á tilraunastarfsemi í þjóðfélagsmál-
um og hugsa ekki út fyrir þann ramma sem ef nahagslíf i
og efnahagslegum ráðstöfunum eru nú settar. Þessi
sömu öfl gera litlar sem engar athugasemdir við sjálfar
þær forsendur sem efnahagsdæmin eru reiknuð út frá.
Vinstriflokkur er tilneyddur til að taka þátt í að reikna
slik dæmi — því ekki er boðið upp á aðra kosti. En ef
hann ætlar sér annað og stærra hlutverk en hefðbundið
sósialdemókratí þá þarf hann í leiðinni að taka mið af
langtímamarkmiðum, af sérstöðu sinni, af því, að það
eru reyndar ekki sósíalistar sem hafa skapað það sam-
félag sem nú er í kreppu.
f sjálfri þessari stöðu eru merkileg ágreiningsefni
fólgin, sem hollt er að horfast í augu við. Þeir sem neita
að taka þátt í því, með fáanlegum bandamönnum, að
leysa brýnan vanda sem brennur á öllu alþýðufólki, þeir
eiga það á hættu að einangrast í sjálfumglöðum stofu-
sósíalisma. En þeir sem týna öllum áttum í hversdags-
leika málamiðlananna eiga á hættu örlög hægrikratism-
ans. Hér er um að ræða vanda sem er sameiginlegur öll-
um vinstrihreyfingum Evrópu: að finna skynsamlegt
jafnvægi milli lausna á dægurverkefnum og róttækra
hugsjóna. Virkog málefnaleg umræða um þá hluti er eitt
af því sem Alþýðubandalagið fær ekki skorast undan —
hvernig sem þær stjórnarmyndunarviðræður enda sem
nú fara fram.
—áb
klippt-
r
Akvörðun
um veiöarnar
Eins og Morgunblaöiö vikur
aö i forystugrein á miövikudag
er nú löngu oröiö timabært aö
taka um þaö pólitíska ákvöröun
aö hvaöa marki I þorskveiöum
eigiaöstefnaá þessu ári, og viö
hvaöa mark eigi aö miöa
heildarafla landsmanna. Þessi
ákvöröunaratriöi eru sérstak-
lega mikilvæg vegna þess aö nú
er aö hefjast allsherjar uppgjör
I kaupgjalds- og kjaramálum.
Fiskifræöingar hafa þegar
lagt fram slnar spár og ráölegg-
ingar um æskilegan hámarks-
afla, og efnahagssérfræöingar
hafa ekki haft annaö út frá aö
ganga I spám sínum um þróun
efnahagsmála og sérstaklega
þjóöartekna á mann. Þar er
miöaö viö strangari stjórnun
Þátttakendur:
Már Elísson. fiskimílasljóri.
sviöum veiöanna vegna þess aö
allir fiskistofnar séu I hættu.
Langt er frá aö þetta mat sé
óumdeilt og hefur gætt vaxandi
gagnrýni á þau llkön sem fiski-
frælSngar hafi notaö viö út-
reikninga á veiöiþoli fiskistofna,
þótt þeir haldi þvi raunar fram
aö ekki sé á ööru skárra aö
byggja og niöurstööur þeirra
standist I öllum meginatriöum
sem máli skipta.
Þaö skiptir verulegu máli um
afkomu þjóöarbúsins hvort
þorskveiöiflotinn veröur bund-
inn þriöjung úr árinu eöa meir,
og hvort öörum veiöiskipum
veröur skammtaö svo naumt aö
útgerö þeirra veröur meö bull-
andi tapi. Akvaröanir um kaup
og kjör I landinu hljóta aö taka
miöaf þeim pólitisku ákvöröun-
um sem teknar veröa um
stjórnun fiskveiöanna og æski-
legt aflahámark.
1 tímaritinu Sjávarfréttum
ræöa þeir Jón Jónsson forstjóri
Björn Dagbjartsson, aðstoðarmaður
sjávarúívegsráðherra og forstjóri
Rannsóknarstofnunar fiskiðnað
arins..
fiskveiöanna en veriö hefur og
minni afla yfir linuna. Varö-
andi æskilegan þorskafla er
mælt meö 300 þúsund tonnum,
en þaö er 48 þúsund tonnum
undir þorskveiöinni 1978, og
töluvert minna magn en veiöst
hefur sl. 4 ár. Miöaö viö
versnandi viöskiptakjör og
minnkandi afla spáir Þjóöhags-
stofnun til aö mynda minnkun
þjóöarframleiöslu á mann um 2
1/2% eöa svo, og út frá þeirri
sp>á þykir ekki vænlegt aö róa á
miö kaupmáttarvaröveislu.
Stjórnun eða
skömmtun
Sé hinsvegar gert ráö fyrir i
efnahagsspámsvipuöum aflaog
I fyrra, sem viröist mun raun-
hæfara vegna þessaö aflaniöur-
stööur hafa rika tilhneigingu til
þess aö fara fram úr æskilegu
hámarki fiskifræöinga þá ætti
þjóðarframleiöaslan á þessu ári
aö minnsta kosti aö vera jafn-
mikil og I fyrra, og sé til aö
mynda gert ráö fyrir 10% meiri
þorskafla ættihún aö aukast um
2-3%.
Kjartan JiMiannsson sjávarút-
vegsráöherra hefur haldiö þvl
fram aö nú sé I rauninni ekki um
þaö aö tefla aö efla stjórnun á
fiskveiöum heldur þurfi aö
gripa til skömmtunar á öllum
Hafrannsóknastofnunar, Björn
Dagbjartsson aöstoöarmaöur
sjávarútvegsráöherra og Már
Ellsson fiskimálastjóri um
áttunda áratuginn og fiskveiö-
arnar og eru þeir ekki á eitt
sáttir um hvernig til hefur tekist
um stjórnun veiöanna. Björn
telur hana hafa mistekist og nU
sé ekki annað ráö vænna en aö
taka upp skömmtun. Már bend-
ir á aö skuttogaraöldín hafi
byrjaðþegar íslendinga voruaö
gera þvi skóna aö þeir myndu
taka viö af útlendingum á Is-
landsmiðum og taka 720—750
þúsund lesta bolfiskafla á ári.
Þessi áform hafi ekki veriö
raunhæf miöaö viö þaö sem
siöar kom i ljós um ástandfiski-
stofnanna. Þá haf i ekki verið af t-
ur snúiö og gllman staöiö um
þaö erfiöa verkefni aö koma á '
virkri efnahagslegri og fiski-
fræöilegri stjórnun viö aöstæöur
sem voru allt aörar en menn
ætluöu I upphafi.
Már telur aö stjórnmálamenn
hafi sýnt viöleitni I þessa átt og
án þess aö ætla aö bera blak af
sjávarUtvegsráðherrum segir
Jón:
„Hins vegar er þaö einsdæmi
á Noröur-Atlantshafi aö ein
rlkisstjórn hafi getaö beitt þeim
aöferöum sem viö höfum notaö,
meöskyndilokunum og stækkun
möskva i 155 mm og jafnvel 170
—
mm, eöa þá aö ákveöa svo lág-
marksstærö á fiski sem raun
ber vitni.”
Ekkert
séríslenskt
fyrirbœri
Þá nefnir Jón að fram komi I
skýrshi Hafrannsóknastofnun-
ar aöáriö 1973 hafi veriö iandaö
hér 38 miljónum þriggja ára
þorska, en 1977 aöeins 2.6
miljónir og þriggja ára fiskur I
afla sé nær því Ur sögunni á sl.
ári. Hinsvegar sé aöalmáliö
náttúrlega hve margir fiskar
séu drepnir og það sé pólitfsk
ákvöröun. Jafnframt sé þaö
áhyggjuefni aö þorskurinn sé aö
veröa eins og foönan þanriig aö
hannnái aöeins aö hrygna einu
sinni á æviskeiðinu vegna mik-
illar sóknar.
tJt frá þesu spinnast umræður
um togstreitu milli fram-
kvæmdavalds og pólitisks valds
annarsvegar og svo vlsinda-
manna. Sérstaklega sé tilhneig-
ing til þess að meta fiskifræö-
inga minna en I landhelgisstriö-
unum. Jón Jónsson segír þaö
ekkert sérislenskt fyrirbæri aö
menn þykist vita betur en fiski-
fræöingur, en oftar en ekki
byggist slikt á óskhyggju og
ónógri yfirsýn. Hinsvegar telur
hann aö Islenskir fiskifræöingar
séu I heiöurssæti miöaö viö álit á
starfsbræörum þeirra erlendis
m.a. I Noregi.
Björn Dagbjartsson telur llkt
og Jón að togstreita sem þessi
sé eölileg. Fiskifræðingar séu
ekki einhlltari ráögjafar en aör-
ir I stjórnun landsins. Þeir eigi
að leggja fyrir valkosti og gera
stjórnmálamönnum grein fyrir
hvaöa áhættu þeir taki meö
ákvöröunum sinum. Engin tala m
fiskifræöinga sé svo heilög aö I
ekki megi brjóta hana á ein- J
hvern hátt niöur.
Góð meginregla
Már telur þá togstreitu sem J
gert hafi vart viö sig fyrst og ■
fremst byggjast á þvi að I staö I
þess aö fá stóraukinn afla eftir ■
aö útlendingarnir fóru Ur Z
fiskveiöilögsögunni hafi íslend- I
ingar sjálfir þurft aö sæta si- ■
narönandi aöhaldsaögeröum. I
Þaö kunni hinsvegar aö hafa ■
stigiö fiskifræöingum til höfuðs ■
hve mikiö þeim var hampaö I J
landhelgisdeilunni. Það hafi ■>
einnig komiö fyrirhjá fiskifræö- I
ingum aö þeir hafi gleymt þvl aö ■
þeir séu fyrst og fremst ráögjaf- |
ar en ekki einræöisherrar. ■
' Þá gagnrýnir Már þaö aö I
fiskifræöingar skuli yfirleitt J
ganga Ut frá einni ákveöinni m
tölu í skýrslum sínum um I
ástand þorsksins og hvaö 5
hugsanlega gætigerst Isambandi |
við stofnuuppbygginguna á ■
noldcrum árum. Fleiri valkosti I
þyrfti aö fá fram til þess aö B
velja Ur. Jón Jónsson telur eng- |
in vandkvæöi á þessu og bendir ■
á aö þetta hafi Islenskir fiski- Z
fræöingar gert þótt fyrmefnda I
aöferðin sé tíökuð erlendis. ■
Margt fleira fróölegt kemur |
fram i spjalli þeirra þremenn- ■
inga. Þeir eru sammála um aö I
markmiöiö I fiskveiöunum séaö J
ná langtimameöalafrakstri Ur m
fiskistofnunum meö hæfilegum I
flota, og menn séu ef til vill ekki "
svo ósammála um leiöir, en |
greini á um efri og neöri mörk. ■
Úr þeirri deilu veröur hiö I
pólitlskavaldaö skera meö allri J
áhættu sem því kann aö fylgja og ■
góö meginregla er I þvi sam- I
bandi aö taka hina pólitisku B
ákvöröun um stjórnun og tak- |
mörkun veiöanna I upphafi árs •
en ekki I árslok þegar fiskurinn J
'er komin I neytendaumbúöir, og I
ekki veröur aftur snúiö. -ekh ■
shorið!