Þjóðviljinn - 17.02.1980, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. febrúar 1980.
Smásaga eftir Ólaf Hauk Símonarson
Lárus Björnsson reddari i
Umbúöasmiöjunni er ekki sér-
lega bliöur á manninn þegar hann
stigur innfyrir þröskuldinn heima
hjá sér. Már aö taka uppá þvi aö
hella i hann áfengi, þurfti svo aö
hlaupa einsog venjulega, meiri
andskotans hlaupin á þeim
manni. Lárus er aö þynnast upp.
Kjötfars I kvöldmat, Lárus hatar
kjötfars, afhverju i andskotanum
alltaf kjötfars, Lóló segir aö þaö
sé ekkert alltaf kjötfars, hún hafi
eiginlega aldrei kjötfars, hann
hafi bara hringt og sagt aö hann
vissi ekki hvort hann kæmi i
kvöldmat, svo hún hafi keypt
kjötfars,þvi þaö sé eitt af þvi fáa
sem krakkarniréti, hún hafi bara
allsekki vitaö aö hann kæmi I
mat.
Lárus lokar sig inná klósetti
meö blööin. Hann er búinn aö lesa
þau öll, en nú fer hann aöra yfir-
ferö. Morgunblaöiö les hann á
morgnana, Dagblaöiö og Visi les
hann I vinnunni, og Helgarpóstinn
peninga — fyrir mat og buxum á
hann Bjössa.
Lárus gýtur augum á konuna
yfir Helgarpóstinn. Segir ekkert.
Byrjar aftur aö lesa Hákarl.
Ég þarf lika aö kaupa skó á
hana Stellu, segir konan, hún er
oröin alveg skólaus.
Ég veit ekki betur en þú hafir
veriö aö kaupa skó á hana fyrir
nokkrum dögum.
Þaö voru stigvél og þaö veistu
vel, segir konan. Hana vantar
skó. Krakkagreyiö á enga kulda-
skó.
Hún getur bara veriö I ullar-
sokkum I stlgvðlunum, segir
Lárus og litur uppúr blaöinu.
Einhver maöur I sjónvarpinu
segir aö listin hljóti aö hafa hlut-
verki aö gegna, annars væri hún
ekki til. En, spyr annar, hefur
ekki allt sem er til einhverju hlut-
verki aö gegna? Jú, vissulega,
segir sá fyrsti, en viö erum aö
ræöa um þau öfl, sem móta til-
vistarskilyröi mannsins, og þar
veröa þau aö fingeröum salla.
Vertu ekki meö þessa vitleysu
Lóló, segir Lárus og horfir nú
sáttfús á konuna, taktu peningana
og láttu ekki svona.
En konan er komin I kápuna.
Huröarskellur, og Lárus Björns-
son reddari situr einn i ibúö sinni
fyrir framan sjónvarpiö. Þaö er
veriö aö ræöa um listina. Hverj-
úm hún þjóni. Listin þjónar
mannkyninu, segir einn þátttak-
anda I hringborösumræöunni.
Listin er þaö sem skilur manninn
frá dýrunum, segir annar. Listin
er tilraun mannsins til iaö sam-
samast Guödómnum, segir sá
þriöji.
Lárus Björnsson er einmana.
Hann finnur einmanaleikann
fleygast inni sig einsog bithvass-
an hnif.
Listin þjónar hinni rikjandi
stétt, segireinhver i sjónvarpinu.
Listin er hafin yfir þaö aö taka af-
stööu til tímabundinna fyrirbæra
einsog stéttaátaka, segir annar,
kaupir hann um leiö og hann
kemur i sjoppuna á föstudögum.
Helvitis maöurinn hann Már aö
fara aö hella I mann áfengi, hugs-
ar Lárus, hlaupa svo burt, þaö er
ekki einsog maöur hafi veriö aö
biöja um snafs. Komdu inná
skrifstofu Lárus minn; flaskan út-
úr skáp, glös uppá borö; hvernig
er hljóöiö I mönnum, heyröu, þú
veist viö erum aö taka inn nýjar
vélar, svona fáöu þér aftur I glas-
iö, sko þaö hefur veriö hannaö
fyrir okkur algjörlega nýtt vinnu-
ferli, drekktu. Já, þú ert inná
þessu, náttúrlega veröur engum
sagt upp af ykkur karlmönnun-
um, hinsvegar, já, þú veist aö til
þess erum viö aö taka inn þessar
nýju vélar aö spara vinnukraft,
gjöröu svo vel, fáöu þér bara; þaö
veröur ekki hjá þvi komist aö
segja einhverjum upp, en þaö
veröur engum karlmanni sagt
upp. Svo haföi helvitis maöurinn
sett tappann I flöskuna og læst
hana inni skáp og byrjaö aö lita á
úriö.
Lárus kveikir á sjónvarpinu.
Fréttir. Ekkert af viti, stjórnar-
kreppa, þessir andskotar vinna
ekki fyrir kaupinu sinu, Sovét-
menn i Afganistan, Lárus stendur
algjörlega á sama, Kambódia,
þeir geta étiö skit, hann gefur
ekki eyri. Svo birtist þulan, þessi
meö glansandi varirnar sem
aldrei hreyfast, kynnir næsta
þátt. Listir og menningarmál,
Lárus nennir ekki einusinni aö
slökkva á svona dellu.
Lárus, segir eiginkonan.
Ha? segir Lárus afundinn.
Mig vantar peninga, segir kon-
an.
Lárus læstur sem hann heyri
ekki.
Lárus, heyriröu ekki hvaö ég er
aö segja? spyr konan. Mig vantar
held ég aö listin sé I fremstu röö,
þvi einmitt listin gerir okkur
kleift aö upplifa sjálf okkur i lif-
andi samhengi viö aöra menn og
náttúruna.
Lárus, afhverju þarftu alltaf aö
láta svona? spyr konan.
Hvernig LÆT ég? spyr Lárus.
Þú veist aö þaö veröur aö kaupa
föt á krakkana, segir konan.
Kauptuþá föt á þau! segir Lár-
us hranalega.
Ég þarf peninga til þess, segir
eiginkonan.
Þaö er einsog ég sé ótæmandi
brunnur!
Ég ansa ekki svona vitleysu
Lárus, segir konan.
Ég er ekki ótæmandi brunnur,
endurtekur Lárus.
Veit ég vel Lárus, veit ég vel,
segir konan.
Já, þaö er einsgott þú vitir þaö,
segir Lárus Björnsson reddari i
Umbúöasmiöjunni h/f.
Einhver skeggapi i sjónvarpinu
segir aö listin sé fyrir listina, list-
in lúti eigin innri lögmálum, óháö
verktækni og atvinnuháttum, þó
svo listin geti þegar henni býöur
svo viö aö horfa tekiö upp þá
tækni og verkkunnáttu sem til er I
þjóöfélaginu á hverjum tima og
fært sér I nyt, en slikt gerist
aöeins þegar listinni þyki þaö
þjóna sinni eigin þróun, sinum
sjálfstæöa vexti. Vaxtarþörf list-
arinnar og vaxtarmöguleikar eru
þá ekki I neinu sambandi viö um-
sköpun framleiösluháttanna?
spyr annar hálfsköllóttur og þyk-
ist greinilega hafa sagt eitthvaö
fyndiö þvi hann glottir. 1 list er
þaö ekki spurning um magn,
heldur gæöi, segir sá fyrsti og
glottir á móti.
Þú skalt þá segja krökkunum
aö þau fái engin föt, segir Lóló.
Ég veit ekki betur en þaö séu
allir skáparfullir af fötum, segir
Lárus Björnsson, eru þau gufuö
upp eöa hvaö?
Afhver ju er aldrei hægt aö ræöa
viö þig einsog mann? spyr konan.
Reyndu þá aö ræöa viö ein-
hvern annan, segir Lárus Björns-
son.
Þaö gæti komiö aö þvi Lárus,
segir konan.
Ég vil hafa friö þegar ég kem
heim til min, segir Lárus og brýt-
ur vandlega saman Helgarpóst-
inn. Ég er oröinn þreyttur á þvi
aö þræla einsog skepna og sjá
aldrei pening.
Ekki sé ég peninga Lárus, segir
konan.
Ég nenni bara ekki aö horfa á
eftir peningunum oni botnlausa
hit, segir Lárus Björnsson.
Hver er þessi botnlausa hit?
spyr konan.
Spuröu sjálfa þig, þú ættir aö
vita i hvaö peningarnir fara.
1 hvaö fara þeir? spyr konan
sjálfa sig. I hvaöa óþarfa fara
þeir? Þeir fara i mat og reikn-
inga. Þú hefur bara ekki hug-
mynd um hvaö hlutirnir kosta
Lárus. Og ef þú hefur eitthvaö
uppá min innkaup og mitt reikn-
ingshald aö klaga þá skaltu bara
koma fram meö þaö!
Já, er þaö ekki, á ég ekki bæöi
aö vinna fyrir peningum og sjá
um heimiliö, segir Lárus Björns-
son. Annars mundi ég treysta
mér til.aö sjá um þetta heimili
meö annarri hendinni, og þaö
mundi varla taka mig nema tvo
tima á dag. Þaö er varla aö þaö sé
drullast úti búö fyrir lokun.
Ég á ekki orö yfir þig! segir
konan.
Þú ert ekki vön aö vera orölaus,
segir Lárus Björnsson.
Konan andvarpár djúpt.
Þetta getur ekki gengiö svona
Lárus, segir hún, ég sætti mig
ekki viö þetta lengur.
Hvaö sættiröu þig ekki viö?
spyr Lárus og örlar á þvi I rödd-
inni aö hann vilji draga I land.
Ég sætti mig ekki viö aö láta
lita á mig einsog druslu, segir
eiginkonan. Ég vil frekar vera ein
meö krakkana, en aö bfla viö
þetta lengur.
Lárus Björnsson dregur upp
tékkhefti.
Hvaö vantar þig mikiö? spyr
hann.
Ég sætti mig ekki viö þetta
lengur Lárus!
Ég var aö spyrja hvaö þú
þyrftir mikiö?
Og þannig á aö útkljá máliö —
meö nokkrum slitnum krónum,
segir konan og finnur aö nú hefur
hún örugglega undirtökin.
Snýst ekki máliö um skitnar
krónur, segir Lárus, þaö
heyröist mér.
Nei, Lárus, segir konan, ekki
lengur.
Viltu peninga eöa viltu ekki
peninga?
Ég vil peninga, segir konan, en
þaö er ekki allt sumt.
Lárus skrifar ávisunina oná
samanbrotnum Helgarpóstinum.
Svitinn á andliti hans glansar i
bláleitu ljósinu frá sjónvarpinu.
Ég læt þig hafa fimmtiu
þúsund, segir hann göfugmann-
lega, þú kaupirþaö sem þig vant-
ar.
Mig vantar ekki neitt, segir
konan.
Taktu viö þessu og vertu ekki
meö nein fiflalæti! segir Lárus og
byrstir sig.
Hefuröu séö óbrjótandi glas
brotna Lárus? spyr konan. Þaö er
hægt aö niöast á þessum glösum
lengi lengi, en aö lokum sundrast
þau einsog önnur glös, og þá
listin fæst um varanleg um-
þenkingarefni: ástina, dauöann
og hafiö.
Afhverju þarf þetta aö fara
svona, segir Lárus Björnsson
upphátt. Afhverju þarf mann-
eskjan alltaf aö láta svona. Hvern
fjandann er hún nú aö æöa? Ég
veit ekki betur en hún hafi fengiö
þá peninga sem hún þarf.
Lárus ris á fætur, grípur
simann.
Já, sæl, segir hann. Lárus já,
heyröu er Lóló hjá þér? Nei, ég
hélt þaö kannski. Heyröu, ef hún
kemur, viltuþá biöja hana um aö
hringja heim. Nei, þaö er ekkert
áriöandi, bara ef hún kemur. Nei,
krakkarnir eru hjá kunningjum
sinum. Já, hún fór út. Þaö var
einhver luröa I henni. Nei, ekkert
alvarlegt. Já, viöförum aökoma i
heimsókn. Þaö er nú ekki satt aö
viö komum aldrei. Viö vorum hjá
ykkur á gamlaárskvöld i fyrra.
Viö förum aö láta sjá okkur. Já,
viltu biöja Lóló aö hringja heim.
Þakka þér fyrir. Vertu blessuö,
já, blessuö.
Lárus leggur á, bölvar tengda-
móöur sinni innilega. Lóló hagar
sér nákvæmlega einsog kerling-
arhelvitiö hagaöi sér viö Finn-
boga þartil hann var fluttur uppá
Vifilsstaöi.
Lárus sest I sjónvarpsstólinn,
sem hann fékk frá systkinum
sinum á fertugsafmælinu I vor.
Lárus er einn I Ibúöinni.
Krakkarnir tolla aldrei heima.
Þeir eru aö ræöa um list I sjón-
varpinu. Listin tjáir einmanaleik
mannsins, segireinn vitringanna,
þvi þegar allt kemur til alls er
maöurinn alltaf einn, aleinn, lok-
aöur inni sinni skel.
Lárus Björnsson reddari dottar
I sjónvarpsstólnum I bláu drauga-
legu ljósinu.