Þjóðviljinn - 17.02.1980, Blaðsíða 11

Sunnudagur 17. febrúar 1980. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Stúdentar fyrir utan bandariska sendirábið i Teheran, skömmu eftir töku þess.
Laingen um leyfi til að fara út úr
sendiráöinu og reyna að tala við
mótmælendurna. Williams
fannst þetta dauðadæmd hug-
mynd, en stöövaöi ekki öryggis-
offurstann þegar hann gekk niður
hliöarganginn.
Starfsmenn sendiráðsins byrj-
uðu nú að flýja herbergi sin og
söfnuðust saman á efstu hæð og
rikti mikil ringulreið og tauga-
veiklun meðal þeirra. Williams
fékk skipun um að skjóta ekki á
mótmælendur og beita ekki tára-
gasi. Cheppni olli hins vegar þvi
að tvær táragassprengjur
sprungu og jarðhæðin tók aö fyll-
ast táragasi. Landgönguliöarnir
settu á sig gasgrimurnar og settu
sig i varnarstellingar. beir
bjuggust við irönskum varðsveit-
um á vettvang innan tiðar, sem
skakka mundu leikinn. A sama
tima reyndi Williams liöþjálfi
árangurslaust að ná sambandi
við bandariska starfsmenn utan-
rikisþjónustunnar i Teheran.
Hann byrjaði aö gruna að ástand-
ið væri verra en hann hafði áætlað
i upphafi og að örlög starfsmanna
sendiráðsins væru brátt i höndum
stúdentanna.
Gegnum glugga
Allt var ein ringulreið. Ógjörn-
ingur var að fylgjast með þvi sem
gerðist fyrir utan sendiráðið;
múgurinn hafði brotið sjónvarps-
vélarnar sem mynduðu svæðið
fyrir utan sendiráöið.
Williams heyrði mótmælend-
urna rifa niður virnetið frá
einum af gluggum jarðhæðarinn-
ar og vissi að þeir voru i þann
mund að skriða inn. Hann hljóp
niður ásamt þremur landgöngu-
liðum og sá liðþjálfa einn ásamt
landgönguliöa beina byssum sin-
um að hópi iranskra mótmælenda
i hliöarganginum.
Iranirnir voru vopnaðir löng-
um stöfum, en bandarikjamenn-
irnir virtust hafa hemil á þeim
eins og sakir stóðu. Tárin runnu
úr augum mótmælenda, en þykk-
ur táragasmökkur var i gangin-
um. Þeir héldu á stórum spjöld-
um með áletruðu nafni Ajatolla
Kómeini og léreftboröum sem
gáfu til kynna að um friðsamlega
sendiráðstöku væri að ræða.
Williams trúði ekki áletrunun-
um. Hann fór i varnarstööu bak
við skjalaskáp og hinir land-
gönguliðarnir fóru að dæmi hans
og tóku sér stöðu ofar i stiganum.
Einn þeirra sagði Williams að
hann hefði séö öryggisoffurstann
fyrir utan i mannhafinu, með
hendurnar bundnar á bak aftur
og bundið fyrir augun.
Föngum hótað lífláti
A meðan þetta gerðist höfðu
landgönguliðarnir, sem náöu
aldrei að komast á vettvang,
komið sér fyrir á efstu hæð leigu-
hússins við hliðina . Þar biðu
þeir, óvopnaðir ásamt eiginkonu
iransks starfsmanns við sendi-
ráðið. Þau heyrðu er stúdentarnir
brutust inn i húsið. Þau gátu ekk-
ert gert.
Williams og landgönguliðarnir
•voru hins vegar i spenntri stöðu i
skrifstofubyggingunni. Þeir
beindu haglabyssum sinum að
mötmælendunum, sem höföu
þrengt sér inn á ganginn á jarð-
hæöinni. Liðþjálfinn sem hafði
stöövað innrásina upphaflega
hljóp nú á milli hæða með skipan-
ir og skilaboö frá æðri starfs-
mönnum á efstu hæð. Skipanirnar
voru i stuttu máli þær að skjóta
ekki og ekki beita táragas-
sprengjum. Williams datt i hug að
skipanirnar hlytu að koma gegn-
um senditæki frá Bruce Laingen.
Aö lokum kom liðþjálfinn niður
og sagði að skipun hefði borist
þess efnis að gefa jaröhæðina á
vald mótmælenda. Landgöngulið-
arnir fikruðu sig hægt aftur á bak
upp tröppurnar. Allt starfsfólk
sendiráösins var nú samankomið
á efstu hæðinni i herberginu þar
sem skjölin, eyðileggingarvélar
fyrir leyniskjöl og sjálft skjala-
hólfið var til staðar.
Williams liðsforingi mundi
skyndilega eftir aukavopnunum
sem geymd voru i kistu I lager-
herberginu á miöhæðinni. Hann
hljóp af staö ásamt landgönguliða
til aö ná i kistuna áður en mót-
mælendurnir kæmust of langt upp
i bygginguna. Kistan var þung og
þar að auki læst. Þeir hófust
handa við að brjóta hana upp.
Þeir voru nú einu Bandarikja-
mennirnir sem eftir voru á miö-
hæöinni.
Félagi Williams fann virtöng og
þeim tókst að fá upp kistulokiö
með sameiginlegum kröftum. I
kistunni voru tiu rifflar af sömu
gerð og bandariski flugherinn
notar, létt vopn, 22 kalibera, og
margar 38 kalibera skammbyssur
Hermennirnir gripu eins mörg
vopn og þeir réðu viö að bera og
þutu af stað upp tröppurnar i
þann mund sem mótmælendurnir
birtust æpandi og öskrandi.
A efstu hæð stóö brynhurðin i
hálfa gátt og hermennirnir tveir
bókstaflega duttu inn i herbergið
með fangið fullt af vopnum.
Sendiráðsstarfsmennirnir voru i
óða önn að eyðileggja og brenna
leyniskjöl og dulmálslykla.
Bréfabunkum var kastað i
pappirskvörnina og dulmálstölv-
an var brotin. Nokkrir starfs-
menn reyndu að ná sambandi við
irönsk yfirvöld eða kölluðu gegn-
um hátalara til mótmælendanna
fyrir utan og báöu þá um að stilla
sig. Dyrunum var lokað og hitinn
geröist óbærilegur i herberginu.
Brátt tók einnig reykurinn frá
báli mótmælenda á ganginum
fyrir utan aö liöast undir huröina.
Stúdentarnir höfðu náö sam-
bandi við starfsmenn utanrikis-
þjónustunnar og sögðu berum
oröum að þeir myndu drepa
Bandarikjamennina sem þeir
höföu ihaldi ef brynhurðin á efstu
hæö yröi ekki opnuö tafarlaust.
Landgönguliðarnir fengu skip-
un um að gefast upp. En áður en
hurðin var opnuö köstuöu þeir öll-
um vopnunum inn i skjalahólfið
ásamt afgangnum af leyniskjöl-
unum. Þrir sendiráðsstarfsmenn
læstu sig einnig inn i hólfinu til aö
halda eyðileggingu skjalanna
áfram. Þeir gátu fylgst með þvi
sem gerðist fyrir utan á sjón-
varpsskermi i hólfinu.
Lögreglan virt
að vettugi
Landgönguliöarnir opnuöu
brynhurðina. Þeir grilltu i mót-
mælendur á reykmettuðum gang-
inum og sáu að þeir héldu föngn-
um Bandarikjamönnum fyrir
framan sig likt og lifandi skjöld-
um.
A sömu stundu brutust stúdent-
arnir inn i efstu hæð leiguhússins
við hlið sendiráðsins, þar sem
Quarles liðþjálfi og þrir land-
gönguliðar höfðu komið sér fyrir.
Maður á þrítugsaldri beindi að
þeim skammbyssu og hrópaði:
„Upp meö hendur!”.Hann leitaði
og á Quarles liðþjálfa og glotti
þegar hann fann skothelda vestið
sem liðþjálfinn bar.
— Agætisgripur, sagði hann
stuttlega.Siðan reif hann veskið af
irönsku konunni, leitaði i þvi, lét
hana fá það aftur og rak fangana
á undan sér niður á götu.
Flestir stúdentanna voru vopn-
aðir löngum stöfum en nokkrir
báru skotvopn. Liðþjálfans var
gætt sérstaklega, enda höfðinu
hærri en flestir mótmælendur.
Nokkrir Iranskir lögreglumenn
birtust i tröppunni. Mikil orða-
senna hófst milli þeirra og stú-
dentanna, og þótt Quarles skildi
ekki persnesku grunaði hann að
þeir deildu um hvort halda bæri
Bandarikjamönnunum sem gisl-
um eða ekki. Einn lögreglumann-
anna greip hendur liðþjálfans
sem hann hélt yfir höfði sér sem
merkium uppgjöf og þrýsti þeim
niður sem tákn þess að hann væri
ekki lengur fangi. En fyrirliði stú-
dentanna hratt höndum liðþjálf-
ans upp aftur og mótmælendurnir
ráku Bandarikjamennina f jóra og
irönsku konuna á undan sér út á
götuna og ruddu þeim leiö gegn-
um æpandi múginn.
„Opnið eða við
skerum á háls!”
A efstu hæð sendiráðsbygg-
ingarinnar voru landgönguliðarn-
ir dregnir einn á fætur öðrum út
úr herberginu og leitað á þeim.
Samtimis ruddust stúdentarnir
inn i herbergið og hófu að leita á
sendiráðsstarfsmönnum og binda
hendur þeirra. Einnig var bundið
fyrir augu þeirra allra. En brátt
uppgötvuðu franirnir að það voru
Bandarikjamenn læstir inni I
skjalahólfinu. Einn mótmælend-
anna greip sendiráðsstarfsmann
og dró hann að sjónvarpsvélinni
sem sendi myndir inn i hólfið.
Hann dró upp hnif og setti hann á
barka Bandaríkjamannsins.
Mönnunum i hólfinu var skipaö aö
opna tafarlaust, annars yrði fé-
lagi þeirra skorinn á háls.
Hurö hólfsins opnaðist. franirn-
ir urðu óðir af bræði, þegar þeir
sáu að mesti hluti leyniskjalanna
var eyöilagöur. Fyrsti sendiráös-
starfsmaðurinn sem staulaöist út
úr hólfinu var sleginn umsvifa-
laust niður. Hinir tveir voru barð-
ir og siöan bundnir og klút brugð-
iö fyrir augu þeirra.
Williams liðþjálfi streittist i
fyrstu á móti þvi að láta binda
fyrir augun, en varð að láta i
minni pokann og var dreginn nið-
ur tröppurnar ásamt hinum föng-
unum. Bandarikjamennirnir voru
dregnir út á svæöiö fyrir framan
sendiráðið og þeir heyröu hrópin
og slagorðin frá fólksfjöldanum:
„Allah akbar” (Guð er mikill) og
„Lifi Kómeini”. Smám saman
var þeim mjakaö að bústað
bandariska sendiherrans við hlið
skrifstofubyggingarinnar. Þar
var Williams og hinum föngunum
komið fyrir i herbergi og þeir
bundnir niður i stóla.
Hjálpin
sem aldrei barst
Eftir dágóða stund voru dulurn-
ar teknar frá augum fanganna en
ekki frá augum Williams. Hann
mótmælti og tókst að lokum að
losna við klútinn með þvi aö
hnykkja höföinu fram og til baka.
Hann var þá dreginn einn inn i
herbergi við hliðina á og settur
vörður, vopnaður bandariskri
haglabyssu, til að gæta hans.
Irani settist þar aö auki við hlið-
ina á Williams og ógnaði honum
með hnúajárnum.
Quarles liöþjálfa og félögum
hans var ýtt yfir götuna og i átt að
sendiráðssvæðinu. Liðþjálfinn
var svo langur að iranimir
þurftu að hrinda honum á hnén til
að binda fyrir augu hans. Hann
tók eftir þvi að maðurinn,sem
virtist vera leiðtogi stúdentanna,
sýndi félögum sinum hvernig
ljósmynda ætti alla fangana. Far-
iö var með Quarles inn i eitt ein-
býlishúsanna á sendiráðssvæð-
inu, honum hrint niöur i stól og
hendur hans bundnar það ræki-
lega meö nælonreipi að blóðrásin
stöðvaðist. Liðþjálfinn gat greint
fangana sem komið var með inn i
herbergið, klúturinn fyrir augum
hans var þaö þunnur. Enginn
Bandarikjamannanna fékk leyfi
aö mæla orö frá munni. Liðþjálf-
inn fékk hinsvegar sigarettu þeg-
ar hann baö um eina og sfðar var
honum gefin samloka að borða.
Hann sat bundinn I stól i sjö
tima, og hendur hans voru orönar
algerlega dofnar. Hann beið eftir
að iranskar hersveitir kæmu á
vettvang og frelsuöu hann og hina
Bandarikjamennina. En þvi
lengur sem hann beiö þvi minni
varð von hans um að irönsk yfir-
völd gripu I taumana.
(Þýð. -im. Byggt á Dagens
Nyheter).
erlendar
bækur
A History of Britain
Medieval and Tudor Britain.
Valerie E. Chancelior. — The
Making of a Nation 1603-1789. A.J.
Patrick. Penguin Education.
Penguin Books 1979.
Penguin útgáfan hefur gefið út
fimm bindi breskrar sögu ætluð
þeim sem litt hafa kynnt sér þau
fræði. Bækur þessar má nota til
kennslu og eru m.a. til þess
ætlaðar, einnig til lestrar þeim
öðrum sem vilja kynna sér þetta
efni. Þessi tvö bindi spanna tima-
bilið frá dögum engil-saxa fram
aö frönsku stjörnarbyltingunni.
Bæði þessi bindi eru lipurlega
skrifuð, myndefni er prýðilega
valiðog ilok hverskafla erbent á
nokkur ítarefni, heppileg rit til
lestrar og lykilártöl.
Höfundar nota báðir samtima-
heimildir og einnig samti'ma
myndefni þegar það er fyrir
hendi. Útlistun þeirra á heimild-
um er knöpp og skilmerkileg.
Þeir tengja breska sögu sögu
Evrópu á sama ti'ma og frásögnin
hefur þvi' meiri vidd en tiðkast
svo oft i lélegum kennslubókum i
sögu landa og þjóða.
The Crisis of
Psychoanalysis.
Essays on Freud, Marx and
Social Psychology. Eric Fromm.
Penguin Books 1978.
Þetta greinasafn er frá árunum
1939 til 1969 og snertir fyrst og
fremst aðferðir Freuds og læri-
sveina hans. Fromm telur að
kenningar Freuds hafi ekki
þróast með breyttum viðmiðun-
um, sem koma upp af vaxandi
þekkingu manna á ýmsum grein-
um liffræði, læknisfræði og sál-
fræði og að bókstafstrúin á kenn-
ingar frumkvöðulsins Freuds hafi
orðið nokkur hemill á framvindu
kenninga hans við nýjar og
breyttar aðstæður.
The Man Without Quali-
ties I-III.
Robert Musil. Translatcd from
the German and with a foreword
by Eithne Wilkins and Ernst
Kaiser. Secker & Warburg 1979.
Bókin kom út á ensku hjá
Secker & Warburg 1953 i þremur
bindum eins og nú; fjórða bindið
verðurgefið útsiðar. Fyrsta bindi
bókarinnar á þýsku, Der Mann
ohne Eigenschaften, kom Ut 1930,
annað bindið 1932, þriðja bindið,
ólokiö, kom út i Sviss 1943 og með
þeirri útgáfu birtust frumdrættir
að lokabindinu. Siðan kom allt
þetta verk i heildarútgáfu höf-
undar 1978.
Robert Musil fæddist i Klagen-
furt 1880, hann var af austurrisk-
um og að nokkru leyti af
tékkneskum ættum. Foreldrar
hans voru Alfred Edler von Musil
og Hermine née Bergauer. Sonur-
inn notaði aldrei titilinn.
Musil var ætlaður starfi i hern-
um og lagði stund á verkfræði, en
það nám fullnægði honum engan
veginn og tók að stunda
heimspeki og sálfræði við
Berlinarháskóla. A þeim árum
hóf hannritstörfog virðist hafa á-
kveðið að helga sig þeim starfa.
Hann tók þátt I styrjöldinni með
austurri'sk-ungverska hernum
1914-18 og eftir styrjöldina hóf
hann samantekt þessarar bókar,
sem ýmsir vilja telja merkustu
skáldsögu 20. aldar. Hún var lengi
kunn fáum, bæði i þýska heimin-
um og annars staðar. Musil var
sjálfur ákaflega frábitinn auglýs-
ingamennsku og bókin þótti
mörgum full erfið aflestrar, sem
er reyndar fjarri sanni. Höf-
undurinn fjallar um niðurkoðnun
austurriska-ungverska keisara-
dæmisins, sem höfundur tjáir
m.a. i aðalpersónu sögunnar, sem
manninn án eiginleika, mann
sem gæti orðið, en varð aldrei.
Fjölmargar aðrar persónur
koma hér við sögu og tekst
höfundi aö draga upp mynd af
heimsmynd og heimi, sem á ekki
lifshvötina, heimi gildisleysis og
glataðra verðmæta.
Mótmælendur ruddust inn 1 skrifstofubygginguna tu hægn a mynainm
og þar söfnúðust starfsmenn sendiráðsins fyrir á efstu hæö. Slöar var
farið meö þá sem fanga i lágreista húsiö til vinstri.