Þjóðviljinn - 17.02.1980, Page 15

Sunnudagur 17. febrúar 1980. ÞJÓDVILJINN — SÍÐA 15
LAUN:
Konum gefin lyf, en
karlar sendir í rannsókn
Rœtt við Þuríði Jónsdóttur félagsráðgjafa
Byrjunar- og
framtíöarlaun
16. fl. BSRB
kr. 425.661.-
„Ég vil fullyrða ad hverri þeirri
konu sem ekki gengur inn í þad
hlutverk sem þjódfélagið
ætlar henni er refsað á einn
eða annan hátt”
,,Drykkjusjúk kona er gjarnan
talin sidlaus, spillt og
óedlileg en karlmadur haldinn
sömu ástridu er fremur álitinn
aðeins veikgeðja og viljalaus”
„M ér er stórlega til efs að staða
kvenna hafi batnað
hætishót umliðinn áratug”
I dag veröur kynnt
starf félagsráðgjafa og
gerir það Þuriður Jóns-
dóttir, félagsráðg jaf i
sem vinnur á áfengis-
deildum Kleppsspítala.
— Ég læröi i Halifax i Kanada
og kom heim sl. haust, segir
Þuriður. Námið tekur fjögur ár
og þvi lýkur meö svokallaðri
B.S.W. námsgráðu, sem er hon-
our gráða.enda er námið lengra
en venjulegt B.S. nám. Siðan
má sérhæfa sig á einhverju
ákveðnu sviði innan greinar-
innar. Ég var alla tið ákveðin i
að starfa með og reyna að
hjálpa fólki sem háð væri vimu-
gjöfum svo að allt verklegt nám
mitt er á þvi sviði. Sérstaklega
hef ég áhuga á að vinna með
konum sem háðar eru áfengi
eða öðrum vimugjöfum.
Karlasjúkdómur
— Hvers vegna fremur kon-
um er körlum?
— Áfengissýki hefur hingað
til verið skipað i flokk með
karlasjúkdómum svo sem
hjartasjúkdómum og magasári.
Þess vegna hafa flestar rann-
sóknir á áfengissýki og meöferð
áfengissjúkra beinst að karl-
mönnum. Drykkjusýki kvenna
er stöðugt að aukast, og mun
meira en drykkjusýki karla.
Vitaskuld eru margar ástæður
fyrir misnotkun áfengis og
annarra vimugjafa hinar sömu
hjá báðum kynjum, en oft eru
þær þó aðrar hjá konum en körl-
um. Auk þess er æðialgengt að
áfengissýki kvenna sé
sjúkdómsgreind sem tauga-
veiklun eða geðrænt vandamál
og drykkjukonur þvi taldar
tauga- eða geðsjúklingar. Það
er áætlað að um 90% áfengis-
sjúkra kvenna fái enga meðferð
við drykkjusýki sinni.
— Þar sem ég er félagsráð-
gjafi hef ég að sjálfsögðu mest-
an áhuga á þeim félagslegu
ástæðum sem liggja að baki
áfengisofneyslu. Ég trúi þvi
statt og stöðugt og styðst þar við
ýmsar rannsóknir, að konum
jafnt sem öðrum þjóöfélagshóp-
um sem eru vanmetnir, litils-
virtir og skortir vald yfir eigin
lifi, sé sérstaklega hætt við
þunglyndi og öörum geðrænum
sjúkdómum. Þjóðfélagið — og
ekki bara hið islenska heldur
langflest sem eitthvað er vitað
um — hafa ætið dæmt áfengis-
sjúkar konur ákaflega hart.
Forn-Rómverjum þótti t.d.
sjálfsagt að lifláta þær á sama
hátt og hórsekar konur. En þó
að við förum ekki svona langt
aftur i timann er grunnt á for-
dómum og tviskinnungi gagn-
vart konum i þessum efnum.
Drykkjusjúk kona er gjarna
talin siðlaus, spillt og óeðlileg,
en karlmaður haldinn sömu
ástriðu er fremur álitinn aðeins
veikgeöja og viljalaus. Hérna er
tvöfalda siðgæöið bráölifandi,
það sem viðgengst og þykir
fyllilega afsakanlegt fyrir karl-
mann er ósæmandi fyrir konu.
JJtivinna ekki hið
sama og kvenfrelsi
Er þetta ekki of djúpt i árinni
tekið, hefur staða kvenna ekki
breyst mikið til hins betra á sið-
ustu árum? Hvað segirðu t.d.
um allar þær konur sem komn-
ar eru út á vinnumarkaðinn?
Eru þær ekki jafnokar karla og
þokkalega sjálfstæðar og frjáls-
ar?
— Konur sem farnar eru að
vinna i einhverjum mæli utan
heimilisins munu trúlega hafa
meiri fjárráð en áður var. Þær
þurfa sennilega ekki lengur að
biðja eiginmanninn um aura
fyrir sokkum. En þaö segir ekki
einu sinni hálfa sögu hvað þá
meira. Mér er stórlega til efs að
staða kvenna hafi batnaö hætis-
hót umliðinn áratug. Þrátt fyr-
ir vinnuframlag sitt á almenn-
um vinnumarkaöi eru konur enn
hið óæðra kyn — þ.e.a.s. óæðri
hvaö varðar gildi og veröleika
— og þess vegna öðlast þær enn-
þá sjálfsmat sitt og verðgildi i
gegnum sambönd viö annan
einstakling, oftast eiginmann
eða föður. A meðan störf,
áhugamál og einkenni karl-
manna eru hafin upp til skýj-
anna er gert litiö úr störfum,
áhugamálum og einkennum
kvenna.
— Þessi viðhorf, ásamt ótal
kvöðum sem á konur eru lagðar
og takmörkunum á að velja og
hafna og ráöa þannig lifi sinu
sjálfar, verða mörgum konum
ákaflega þungbær. Og ég full-
yrði að hverri þeirri konu, sem
ekki gengur inn i það hlutverk
sem þjóðfélagið ætlar henni er
refsað & einn eða annan hátt.
Einstæöar mæður, ógiftar konur
eða konur sem ákveöa að eiga
ekki börn eru litnar hornauga af
þjóöfélaginu.
— Nú. kann einhverjum að
finnast ég slá fram of miklum
fullyrðingum án þess að rök-
styðja þær nægilega. En það er
ekki aðeins að ég hafi komist að
raun um bága stöðu kvenna með
námi minu og starfi,heldur er til
fjöldi kannana og rannsókna
sem sýna að ég er ekki að fara
með fleipur. Ég gæti nefnt
margar, en skal aðeins nefna
eina, sem gerð var fyrir tveim-
ur árum i Ontario í Kanada.
Fólk var beðið að lýsa einkenn-
um heilbrigðs karlmanns, heil-
brigðrar konu og heilbrigðs ein-
staklings. Otkoman varð þessi:
Einkenni heilbrigðs karlmanns
eru ákveðni og festa, sjálfstæði
og rökhyggja. Einkenni heil-
brigörar konu eru eftirgefni og
undanlátssemi, óraunsæi,
skortur á rökhyggju og tilfinn-
ingasemi. Einkenni heilbrigðs
einstaklings eru hin sömu og
einkenna heilbrigðan karlmann.
Bara taugaveiklun
— Þú sagðir áðan að áfengis-
neysla kvenna hefði aukist
meira en karla, en er drykkja
samt ekki orðin meiri og al-
mennari Ifka meðal karla en var
fyrir svona 10—15 árum?
— Jú, vissulega. Drykkju-
venjur hafa breyst. Nú þykir
nánast nauðsynlegt að bjóða
kunningjum i glas við sem flest
tækifæri og vin i einhverjum
mæli er haft um hönd að stað-
aldriá fjölmörgum heimilum án
þess að um misnotkun þess sé
aö ræöa. En stóri hópurinn sem
bæst hefur i raðir drykkju-
manna eru konur. Þær eru lika
meiri lyfjaneytendur en karlar,
fá fremur en þeir allrahanda ró-
andi lyf.
Hvers vegna?
— Lengi vel var þvi trúað að
konur færu oftar til læknis en
karlar og fengju þess vegna
stærri lyfjaskammta en þeir.
En svo að ég vitni aftur i könnun,
þá var þetta athugaö á vegum
heilbrigöismálaráðuneytisins i
Ontario i Kanada i hitteðfyrra.
Mjög virt og þekkt rannsóknar-
stofnun — The Addiction and
Research Foundation of
Onatario — tók verkið að sér og
niðurstöður urðu þær að af
hverjum 100 sem leituöu læknis
voru 54 konur en 46 karlar.
Þetta er ekki marktækur munur
svo að þar er ekki skýringuna að
finna. Hins vegar kom i ljós að
konur fengu allt öðruvisi af-
greiðslu hjá læknum en karl-
menn. Fyndu þeir t.d. til I baki
eða öxlum voru þeir allajafna
rannsakaðir nánar, en konum
sem kvörtuðu yfir hinu sama
voru gefnar róandi töflur.
Fræðsla og
endurmenntun
— Hvernig getur félagsráð-
gjafi hjálpað áfengissjúklingi?
— Ég liki gjarnan hlutverki
félagsráögjafa við hlutverk
sáttasemjara. Hann reynir aö
sætta tvo aðila, áfengissjúkling-
inn og umhverfi hans.og verða
þá vissulega að koma til ýmsar
tilslakanir af beggja hálfu. Við
vinnum i nánum tengslum við
hjúkrunarfólk á áfengisdeildun-
um og ég lit á okkur sem nauö-
synlegan hlekk milli þriggja
aðila: Stofnunarinnar sém
sjúklingurinn er á, hans sjálfs
og þjóöfélagsins. Það er oflangt
mál aö nefna allar þær leiöir
sem viö reynum að fara til
lækningar áfengissjúkra, en ég
tel að eitt af grundvallaratrið-
unum sé fræösla og oft á tiöum
endurmenntun — og drykkju-
sjúkum konum verður fyrst og
siöast að hjálpa til að lita á sig
sem sjálfstæða og ábyrga ein-
staklinga.
— Er starfsaðstaða hér og
skipulagning starfsins með
svipuðum hætti og þar sem þú
þekkir til erlendis?
— Eins og ég sagði fyrr i
spjalli okkar læröi ég i Kanada
og vann allan timann með nám-
inu. Þar er starf félagsráðgjafa
yfirleitt i miklu fastari skorðum
en hér. Þar eru komnar heföir á
starfið. Hér heima er öðru máli
að gegna. Hérna vantar þessar
hefðir og félagsráðgjafar eru
smám saman að móta þær. Það
tekur sinn tima, ekki slst vegna
þess að kennsla i félagsráðgjöf
er talsvert mismunandi eftir
löndum. Flestir Islendingar
hafa lært á Norðurlöndunum en
einnig nokkrir i N-Ameriku. Nú
erhafin kennsla i þessari grein i
félagsvisindadeild Háskóla Is-
lands en óljóst er enn sem komið
erhvaða réttindi þeir nemendur
munu öðlast að námi loknu.
Félagsráðgjafar
eða læknar
— Þar sem ég vann, er starfið
á áfengisdeildunum skipulagt
öðruvisi en hér heima. Hérna
eru allar deildirnar þrjár, þ.e.
afvötnunardeild, 4 vikna endur-
hæfingardeild og göngudeild,
zr:::::1:................i
reknar af læknum,en i Kanada
er það aðeins afvötnunardeild-
in. Hinar tvær eru reknar af
félagsráögjöfum og sálfræð-
ingum. •
— Njóta félagsráðgjafar við-
lika virðingar og t.d. læknar?
— Nei, og ég held að læknum
sé enginn greiði gerður með
þessari virðingu sem fólk ber
fyrir þeim og vildu margir
gjarnan losna við hana. Starf
okkar ber sjaldnast eins áþreif-
anlegan og skjótan árangur og
læknisstarfið gerir oft, en skiln-
ingur manna á nauösyn þess að
hjálpa fólki, sem á við félagsleg
vandamál aö striða, finnst mér
hafa aukist mikið undanfarið.
Stjórnmálamenn deila t.d. ekki
lengur um það hvort nauðsyn-
legt sé að félagsráðgjafar starfi
við Félagsmálastofnanir.
Erum móti ,kerfmu ’
— þurfum samt
að verja það
— Ég er á þvi að félagsráö-
gjafa ætti að „nýta” — ef ég má
taka svo til orða — meira en
gert er. Það væri t.d. tilvalið
verkefni fyrir þá að vinna með
kennurum grunnskóla i þvi að
þjálfa nemendur i tjáskiptum.
Fjöldamargt fólk burðast alla
ævi með minnimáttarkennd,
feimni eða hlédrægni sem
kannski er áunnin þegar i barn-
æsku. Afleiöingar þessa geta
orðið margvislegar m.a. mis-
notkun lyfja.
— Félagsráðgjafar þurfa
ákaflega oft að hjálpa fólki til að
bjarga sér i „kerfinu” og kunna
á það. Sjaldnast er það neitt
skemmtiverk, allra sist þar sem
oftar en ekki erum við andstæö
þessu sama kerfi, en þurfum
samt að verja það gagnvart
skjólstæöingum okkar.
— Að lokum, hver eru laun
félagsráðgjafa?
— Við tökum laun samkv. 16.
launafl. BSRB og úr þeim flokki
hreyfumst viö ekki. Aöeins þeir
sem veröa yfirfélagsráðgjafar
komast hærra i launum, i 17.
flokk. Launin i 16. flokki eru kr.
425.661,-.
—hs
Starf
og kjör