Þjóðviljinn - 17.02.1980, Síða 16

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. febniar 1980.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
— Þetta er eins og snjóbolti
sem veltur niður hllðina og hleð-
ur utan á sig. Ég næ sjaldnast
tökum á honum, hann rúllar
sina leið. Og bætir viö: — Til
guðs lukku hefur þetta gengið
vel, en ég er svo barnalegur að
öttast velgengnina. Ég hræðist
alltaf stóra skellinn.
— O -
Viö sitjum i stofu litla timbur-
htlss þeirra hjóna á Sólvallagöt-
unni. Danskur bjór er á boröum,
umræöan snýst þó um islenska
bókaútgáfu.
— Bókaútgáfa er mikiö
happadrætti, segir Jóhann meö
tónlausri röddu. Viö leggjum
allt undir á hverju ári. Viö ráö-
umst ævinlega i meira en viö er-
um vissir um aö standa undir.
Viö vitum fyrirfram aö viö er-
um aö gefa út bækur sem ekki
geta staöiö undir sér fjárhags-
lega. Þaö eru hins vegar oftast
þær bækur sem ég hef mesta á-
nægju af aö gefa út.
— En samt gefið þiö þær út?
— Oftaster um aö ræöa bækur
sem menn flokka undir svokall-
aöar „góöbókmenntir” sem
ekki standa undir sér. Þaö er
draumur minn aö sameina góöa
bók og sölubók. Þaö tekst stund-
annarra. Þaö eru ekki nema úr-
valsþýöendur sem annast þessa
hliö hjá okkur. Mér sýnist meira
aö segja aö strumparnir falli vel
aö islenskunámsefni i skólum
þar sem skildar eru eftir eyöur
fyrir nemendur aö fylla út i. 011-
um er ljóst aö f staö strumpsins
eiga aö koma önnur orö. Þaö er
ekki eyöandi oröi á þessa fárán-
legu umræöu.
— Jóhann, hvernig hefst sam-
band útgefanda og höfunda?
— Þaö er staöreynd aö yfir-
leitt leita þeir til okkar. Jafn-
framt reyni ég aö vera vakandi
fyrir nýjungum og hef oft sam-
band viö menn sem ég hef oröiö
var viö aö væru meö athyglis-
vert efni. Margt þaö bitastæö-
asta hefur oröiö til meö þeim
hætti. Ég slæ oft á þráöinn til
manna sem ég hef ástæöu til aö
ætla aö hafi gott efni I fórum
sinum.
— Hvað er úrfallið stórt?
— Okkur berst auðvitað
margt og þaö er varla nema
fjöröungur sem endar á prenti.
Viö lesum hins vegar gaum-
gæfilega allt sem okkur berst og
berum saman bækur okkar.
Viljum viö ekki gefa út handrit-
iö, þá skýrum viö ástæöur fyrir
höfundinum.
— Og ástæðurnar?
um. Viö borgum strax, siðan er
áhættan okkar, hvort sem viö
seljum eöa ekki. Ég nefni þrjár
ástæður:
— Skv. rammasamningi sem
i gildi var milli höfunda og út-
gefenda fengu höfundar laun af
sölu. Þaö þýddi aö ekki var hægt
að gera höfundarlaun upp fyrr
en á miöju sumri, júni-júli —
löngu eftir að bókin haföi komið
út. Þetta þýddi mikla rýrnun
fyrir höfund i verðbólgunni.
— Þaö liggur geysimikil
vinna á bak viö nákvæm sölu-
uppgjör vegna þess hve mikið
viö seljum i umboössölu. Það
væri fullt starf að halda
hárnákvæmmt sölubókhald yfir
einstakar bækur. Þess vegna
þykir okkur best aö gera upp
höfundarlaun af framleiddum
eintökum.
— Það hafa gengið misjafnar
sögur af útgefendum, oft talað
um að sölutölur væru falsaðar.
Höfundar eru alltaf á varðbergi.
Með þvi aö gera upp af
framleiddu eintökunum drögum
viö úr likindum á tortryggni.
Við fáum staðfestingar prent-
smiöju og bókbands á
framleiddum eintökum til þess
aö gera upp eftir.
— Ertu hræddur við tor-
tryggni?
— Nei, góöur útgefandi hefur
gott samband viö sina rithöf-
unda.
— Hefur þú það?
— Aður fyrr umgekkst ég rit-
höfunda meir en ég geri nú. En
ég vil meina aö ég hafi enn gott
samband viö rithöfunda, en ég
verö lika aö hafa mitt privatlif.
Bókaútgáfa á tslandi gerist á
tveimur mánuðum — (i kring-
umjól), en engu aö siöur finnst
mér ekki að viö getum látiö
sjónarmiö bandariskra fjöl-
miðlafræðinga ráöa: Nógu oft
endurtekin sjónvarpsauglýsing
er sterk!
Mér finnst að útgefendur
veröi aö hugsa um framtiöina.
Viö veröum aö hafa reisn —im
helgarviðtalið
Undrabarn islenskrar bókaútgáfu, Jóhann Páll
Valdimarsson, minnir einna helst á lífsvanan ferm-
ingardreng. Þversögn? Littu bara á framhaldið: Nyt-
samur stúdent sem fór af alvöru út í útgáfustarfsemi
árið 1974 eftir að hafa verið viðloðandi bransann (les:
Iðunn) síðan hann man eftir sér. Eftir óróleg æskuár
lagði hann háskólanámið í bókmenntum og ensku á
hilluna, bissnessinn tók yfirhöndina. Sjálfur segir
hann:
Að hanga 1
í snjóboltanum
um og þaö er mln stærsta gleöi,
trúöu þvi. Þaö er ekki svo aö
skilja aö viö skömmumst okkar
fyrir útgáfu okkar aö ööru leyti.
Hún uppfyllir greinilegar þarfir
stórs hluta lesenda og afþrey-
ingin Sem slík á aö sjálfsögöu
rétt á sér.
— Strumparnir?
— Við höfum lagt okkur fram
viö aö gefa út góöar barna- og
unglingabækur og höfum reynd-
ar orö á okkur fyrir þaö.
(„Ekki misnota viötalsformiö”,
stingur biaöamaöur inn I).
— Þaö viröist hafa fariö fyrir
brjóstiö á sumum hve. mikilla
vinsælda þeir nutu strax .1 upp-
hafi. Gagnrýnin hefur einkennst
af algjöru húmorsleysi. Menn
hafa ekki fjallað um teikni-
myndaformiö sem sllkt. Þetta
er jú háþróaö listform, en eins
og I öllum greinum bókmennta
eru gæðin misjöfn. Þaö er aldrei
minnst á hvernig bækurnar eru
teiknaðar. Nei, ég Itreka þaö,
húmorsleysiö er algert. Ef þú
einsetur þér aö rakka niöur á-
kveönar bækur þá er þaö auö-
velt. Þú leitar aö kynþáttafor-
dómum, kvenhatri, heims-
valdastefnu o.s.frv. Meö þessu
hugarfari geturöu krltlseraö
nánast allar bækur sem út eru
gefnar. Útgáfa á teiknimynda-
sögum er aö sjálfsögöu svar út-
gefenda viö samkeppni úr öör-
um áttum, t.d. sjónvarpi og
blööum. Engir birta jafnmikið
af teiknimyndasögum og dag-
blööin. Aldrei hefur veriö amast
viö því. Þaö er ekki fyrr en Iö-
unn byrjar útgáfu á teikni-
myndasögum að þessi krltík
kemur upp. Þetta er einfaldlega
krafa timans I dag: myndmáliö.
Þaö er plp aö krakkar séu aö
tapa niöur tungumálinu á lestri
sllkra bóka. Þaö er min sann-
færing að ýmsir læsu engar
bækur, ef teiknimyndasögurnar
væru ekki til staöar. Viö vönd-
um útgáfu þessara bóka eins og
— Oft er handritiö hreinlega
svo lélegt aö þaö réttlætir ekki
útgáfu. Stundum eru sölumögu-
leikar svo litlir aö viö treystum
okkur ekki til aö gefa þaö út.
Bók veröur aö vera verulega
góö til þess aö viö séum tilbúnir
til þess aö tapa á henni. Þetta er
vest meö erlendar bækur. Þar
er úr nógu aö moöa en sölu-
möguleikar oftast mjög tak-
markaöir.
— Hvaða viðmiðun hefur Is-
lenskur útgefandi?
— Hvaö höföar til íslenskra
lesenda. Sjáöu, þaö er ákveðinn
hópur manna, sem ég umgengst
kannski hvaö mest sem hefur á-
huga. Sá hópur er hins vegar
hvergi nógu stór til þess aö
standa undir útgáfukostnaðin-
um. Léttmetiö viröist vera á-
hættuminnst.
— Hvað meö islenska rithöf-
unda?
Rætt
við
Jóhann
Pál
í Iðunni
— Þaö er mjög kostnaöarsamt
aö gefa út bækur. Ég hef ekki á
reiðum höndum nákvæmar töl-
ur en óhætt ætti að vera aö full-
yröa að meöalbók I 2000 eintök-
um kostar ekki undir sjö miljón-
um. Léttmetiö viröist skila
mestum aurum I kassann og
stendur oft undir öörum bókum.
Ég held að Rithöfundasam-
bandiö ætti aö gera Alistair
MacLean aö heiöursfélaga.
Hann hefur gert okkur ýmislegt
kieift sem ekki heföi verið
mögulegt annars.
— lðunn gefur út svokallaðar
reyfarabókmenntir, skammast
þú þfn ekki fyrir þær?
— Nei þaö er langt i frá. Það
er fjöldi manns sem hefur
brennandi áhuga á þessum bók-
um og þær eiga fullkomlega rétt
á sér. Viö vöndum hins vegar til
útgáfu þeirra ekki siöur en ann-
arra bóka. Þetta er ábyrgðar-
hlutur, bara vegna þess hve
mikið þær eru lesnar. Viö vönd-
um til bæöi þýöingar og frá-
gangs. Þaö er hins vegar upp og
ofan hvort viö lesum nýjar bæk-
ur þeirra höfunda sem viö höf-
um gefið út um margra ára bil.
Við treystum gæöunum. Annars
lesum viö oftast þær bækur
sem til greina koma. Mér
gremst það hins vegar hvaö ég
hef sjálfur lítinn tíma til þess aö
lesa. Þaö vikur fyrir öörum
störfum.
— Hvernig er samband rithöf-
unda og útgefenda?
— Ég reyni aö hafa sem allra
best samband.
Og Jóhann viröist sannfær-
andi:
— Ég sannreyni mig viö viö-
komandi I sambandi viö auglýs-
ingu og útgáfu bókarinnar.
Reyni ekki að brjóta I bága viö
hugmyndir höfundarins. Og
undantekningarlaust hefur það
tekist. Þaö er mikið mál að fá
höfund til aö taka þátt I auglýs-
ingum. Sumir vilja alls ekki
skipta sér af þvi, En sjáöu til,
þegar bók liggur fyrir vakna
spurningar hjá útgefenda eins
og til hvaða elementa á aö
höfða. Hvernig á aö standa aö
þessu?
— Þú meinar að auglýsingin
skipti meira máli en bókin?
. — Nei. En ég hef allt annan
sáttmála við rithöfunda en út-
gáfufélög flest. Aðalatriöiö er að
höfundur segi ekki við þig þegar
upp er staðiö: „Bókin seldist
illa, þiö drápuð hana með
slæmri auglýsingu!”
Og nú get ég ekki stillt mig um
aö hnýta i höfunda: Þeir eru
ótrúlega óraunhæfir i sambandi
við sölu eigin verks. Halda alltaf
að um sölumöguleika sé að
ræða.
— Ertu að ljúga núna?
— Nei, nei elskan min. Rithöf-
undar gera sér yfirleitt feikileg-
ar vonir um sölu, en ég reyni
iöulega aö setja þá inn I dæmiö.
Og skrifaðu nú: Þetta er
erfiöastastundútgefenda: Upp-
gjöriö.
— Uppgjörið?
— Já, þegar bók höfundar hef-
ur ekki selst. Þegar útgefandi
mætir vonbrigðum höfundar.
Og hann skilur ekki hvers vegna
bókin hefur ekki gengiö út.
Þá veröur dagurinn ónýtur,
ég vil bara koma mér heim og
leggjast undir feld.
— Hvernig gerið þið upp við
höfunda?
— Okkar reglur viö uppgjör
eru allt ööru visi en viö aörar
bókaútgáfur. Viö greiöum höf-
undalaun af framleiddum bók-