Þjóðviljinn - 01.03.1980, Qupperneq 5

Laugardagur 1. mars 1980 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 5
er senn dauðadæmd
Frétta-
skýring
Þegar orkusala til ál-
vers í Straumsvík var á
dagskrá var því haldið
fram af mönnum sem
gerðu tilkali til sérfræði-
þekkingar, að innan
skamms yrði raforka frá
kjarnorkuverum svo
ódýr, að vart yrði mögu-
legt að koma vatnsorku í
verð. Þvi skyldu íslend-
ingar flýta sér að grípa
hina svissnesku álgæs
meðan hún gæfist.
Nú er hinsvegar svo komiB, að
fróðir menn lýsa þvi yfir að
kjarnorkan sé dauðadæmd og
ekki valkostur að byggja á. Það
sem sé efst á dagskrá i orku-
málum iðnrikja sé annarsvegar
■ sólarorka og hinsvegar orku-
sparnaður.
Svo segir m.a. Irvin C. Bupp,
hagfræðingur við Harvard Busi-
ness School, sem er höfundur
ýtarlegrar rannsóknar á kjarn-
orkuframleiðslu og höfundur
bókarinnar „Orkuframtlð”
(Energy Future) sem út kom i
fyrra, og hefur um skeið verið
metsölubók i Bandarikjunum.
Bjartsýni áður fyrr
Kjarnorkan, segir I bók þess-
ari, hefur alls ekki staðið við
þau fyrirheit sem mönnum þótti
hún gefa allt fram i byrjun sið-
asta áratugs. Fyrsta atómorku-
stöðin tók til starfa 1957 og á
næstu árum bættust allmargar
við — eða alls um fimmtíu
kjarnaofnar, og það var talað
hátt og snjallt um sigurför
kjarnorkunnar i heiminum. Þvi
var spáð að um 1980 mundi
kjarnorkan taka við oliu að
verulegu leyti sem raforkugjafi.
Arið 1974 boðaði Nixon mikla
áætlun um að þrefalda tölu
kjarnorkurafstöðva á skömm-
um tima — frá 70 átti að taka
stökk upp i um 300 og um árið
2000 var gert ráð fyrir þvi að
þessar stöðvar framleiddu um
helming allrar þeirrar raforku
sem Bandarikin þurfa á aö
halda.
Afpantanir
En spár þessar eru fyrir löngu
orðnar með öllu óraunhæfar. Nú
eru um 70 kjarnaofnar við raf-
orkuframleiðslu i landinu, en 7-8
þarf að loka innan skamms
vegna hættulegrar nálægðar
þeirra við þéttbýliskjarna.
Vafalaust munu nokkrir fleiri
fylgja með vegna þeirra galla á
öryggisbúnaði sem sifellt eru aö
koma fram. Irvin Bupp gerir
samt ráð fyrir þvi, að vegna
þeirra stöðva sem enn eru i
smiðum muni um hundrað
kjarnaofnar i gangi i Banda-
rikjunum um næstu aldamót, og
þeir muni framleiða um 10%
raforkunnar, eða sama hlut og
nú.
En allt bendir til þess, segir
hann, að kjarnorkuævintýrið sé
búið.
Óvinsælt
Stjórnmálamenn og kjarn-
orkuiöjuhöldar, segir Bupp,
hafa vanmetið stórlega hin
efnahagslegu,tæknilegu og póli-
tisku vandamál, sem fylgdu
Almenningsálitið hefur breyst mjög og menn taka ekki mark á
svörum sem þeim sem fylgja þessari mynd: „Enn hafa ekki verið
færðar sönnur á umhverfisbreytingar af völdum geislavirkra
efna..."
Eitt af þeim vandamálum sem menn hafa velt á undan sér er
geislavirkur úrgangur. Og við þeim vanda hafa engin góö svör fund-
ist.
þeirra orkustefnu sem byggði á
kjarnorkunni. Þeir hafa ýtt
vandanum á undan sér i þeirri
von að hann leystist með timan-
um. En af þvi hefur ekki orðið.
Það er ekki búið að leysa þann
vanda hvernig losna á viö
geislavirkan úrgang. Það er
ekki búið að tryggja öryggi i
starfsemi orkuveranna. Sú
hætta, að dreifing kjarnorku-
vera hafi i för með sér aukna
möguleika á að fleiri aðilar
komist yfir kjarnorkuvopn er
hin sama og fyrr.
Hér bætist það við, að al-
menningsálitið hefur meö mjög
virkum hætti snúist gegn kjarn-
orkuvæðingunni. Þegar and-
stæðingum kjarnorku tókst fyrir
nokkrum árum aö snúa deilunni
við og neyða kjarnorkuiðnaðinn
til að færa sönnur á að þessi
orkuframleiðsla væri hættulaus,
þá breyttist margt. Iðnaðurinn
hefur ekki getað veitt þau svör
sem andstæðingar kjarnorkunn-
ar hafa krafist. Og hvorki
stjórnmálamenn né heldur stór-
fyrirtæki treysta sér lengur til
að tefla orðstir sinum og áliti i
hættu með þvi að taka upp
hanskann fyrir jafn illa þokkaöa
framleiðslu og þessa.
Borgar sig illa.
Ofan á allt saman bætist það,
aö sú spá að kjarnorkan yröi svo
ódýr, að „það tekur þvi varla að
rukka inn fyrir hana” hefur
reynst endileysa einber. Fjár-
hagsleg útkoma kjarnorkuver-
anna er erfiö, og sá sérfræöing-
ur sem hér hefur verið visað til,
Irvin C. Bupp, telur að hún eigi
eftir aö verða enn erfiðari.
áb tók saman.
I
I
■
I
i
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
■I
I
■
I
i
■
I
■
I
■
I
■
I
i
■
I
■
Hvassar vígtennur, langir útlimir — og tiltölulega stórt heilabú.
„Litið og Ijótt skrýmsli”
Elsti sameiginlegi for-
faðir manna og apa
Mannf ræðingurinn
Elwyn Simons telur sig
hafa fundið elsta forföður
mannsins sem þekktur er
til þessa.
Hér er um að
ræða mannapategund, sem
lifði fyrir um það bil 30
miljónum ára í Egyptá-
landi, en leifar apa þess-
ara hafa verið graf nar upp
skammt suðvestur af
Kaaitó. Þar er nú auðn, en
fyrir óralöngu voru þar
skógar ágætir.
Api þessi, sem á fræðimáli er
kenndur við Egyptaland
(Aegyptopithecus zeuxis) var
ekki beint aðlaðandi i útliti. „Litið
skrýmsli” segir fyrrgreindur
mannfræðingur. Höfuðið var litið,
útlimir langir, þeir gengu á fjór-
um fótum og voru ekki miklir
bógar — karldýrin vógu fimm og
hálft kiló. Vigtennur höfðu þeir
uggvænlegar.
Það sem bendir til þess að ap -
ar þessir hafi verið flestum öðr-
um kvikindum færari og greind-
ari fyrir 30 miljónum ára er m.a.
það, að heilabú þeirra hefur verið
tiltölulega stórt. Auk þess má
ráða bæði af gerð beinagrindar og
öðru, að þeir hafi lifað i hópum og
haft ýmsa möguleika til tjá-
skipta, bæði með raddbeitingu og
látbragði.
Fyrsta hauskúpan af apa þess-
um hinum egypska fannst árið
1966 og vöknuðu þá þegar grun-
semdir um að þar væri kominn
elsti sameiginlegi forfaðir manna
og apa samtimans. Nú að undan-
förnu hefur mikið verið grafíð i
lög sem geymt gætu leifar af dýr-
um þessum og uppskeran er orðin
það rikuleg, að mannfræðingar
telja sér óhætt að draga af þeim
allþungvægar ályktanir.
Fundur MFIK
með Söru Lidman
t tilefni af 8. mars, alþjóðlegum
baráttudegi kvenna, sem minnst
hefur verið um heim allan I 70 ár
munu Menningar- og friðarsam-
tök islenskra kvenna efna til al-
menns fundar i Félagsstofnun
stiidenta mánudaginn 3. mars, kl.
20.30.
Sænska skáldkonan Sara Lid-
man mun segja frá ferö sinni til
Kampútsiu og Vietnam, en þar
vár hún nýlega, og svara fyrir-
spurnum fundargesta.
Reykvikingum mun Sara Lid-
man að góðu kunn, þar sem hún
kom hingað árið 1966 i boöi MFIK.
Hún flutti þá erindi á vegum sam-
takanna I Austurbæjarbiói, og
komust þar að færri en vildu.
Vakti erindi hennar mikla at-
hygli.
Sara Lidman kemur nú til Is-
lands á vegum Norðulandráðs til
að taka á móti bókmenntaverö-
launum þess.
Það skal tekið fram aö fundur-
inn 3. mars er öllum opinn, jafnt
körlum sem konum, meðan hús-
rúm leyfir.
Leiðrétting
I grein um Jon Rafnsson,
sem birtist I blaöinu i gær
var það ranghermt að sonur
hans Valdimar sé skólastjóri
Iðnskólans á Noröfiröi—þar
átti aö standa : IBnskólans á
lsafirði.
Fjölskyldumessur
og kvöldvökur
Æskulýðsstarf Kirkjunnar
heldur sinn 20. Æskulýðsdag á
morgun, fyrsta sunnudag i mars.
AB þessu sinni er það fjölskyldan
sem þar situr i fyrirrúmi. Þess-
vegna verða fjölskylduguðsþjón
ustur þennan dag i kirkjum
landsins og hefur messuformum
verið dreift i 15 þúsund eintökum
um allt land. Er ætlunin að halda
fjölskylduhátjð i kirkjunni á
Æskulýösdaginn.
Margbreytileg dagskrá
Guösþjónustur verða i flestum
söfnuðum, nema þar sem prestar
þjóna mörgum kirkjum. Þar
verður Æskulýðsdeginum einnig
framhaldið næstu sunnnudaga.
Unglingar stiga gjarnan i stólinn,
sýna helgileiki og kynna nýja
söngva. Viöa eru kvöldvökur á
sunnudagskvöldiö, t.d. á tsafiröi,
þar sem boðið verður upp á „syst-
kinamáltið”. A Seyðisfiröi bjóða
unglingar foreldrum sinum til
samveru. 1 Ytri Njarvikurkirkju
verður fjölbreytt samkoma, einn-
igi Bústaöakirkju.I Grundarfirði
ganga unglingar i hús og selja ný-
útkomna bænabók, Bænirnar
minar.
I nokkrum söfnuðum eru að
hefjast umræðuhópar um fjöl-
skyldumálog er þar stuöningsles-
efni hausthefti Kirkjuritsins 1979,
sem fjallaði einmitt um fjöl-
skylduvernd.