Þjóðviljinn - 23.03.1980, Blaðsíða 17

Þjóðviljinn - 23.03.1980, Blaðsíða 17
Sunnudagur 23. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17 Um þessar mundir er mikið talað um að íslensk kvikmyndalist sé að fæð- ast. Áhuginn virðist vera mikill á þessari listgrein, og má það m.a. marka af því, að 25 umsóknir höfðu borist um framlag úr Kvikmyndasjóði þegar umsóknarf resturinn rann út fyrir nokkrum dögum. Áhorfendur hafa líka áhuga, einsog best sést á þeirri góðu aðsókn sem tvær nýjar íslenskar kvik- myndir hafa fengið nú að undanförnu. En þaö eru fleiri en viö sem eru byrjendur á þessu sviöi, og kvik- myndalist er aö fæöast viöar en á Islandi. 1 nýjasta hefti sænska timaritsins Chaplin er ýtarlega sagt frá kvikmyndagerö i löndum Afriku. Ýmislegt sem fram kem- ur þar bendir til þess aö afriskir kvikmyndageröarmenn eigi viö harla svipuö vandamál aö striöa og starfsbræöur þeirra hér á landi. Vissulega er mikill munur á menningarlegum og þjóöfélags- legum aöstæöum hér og þar, enda er ekki ætlunin aö fara út i neinn samanburö, Ég læt lesendum eft- ir að dæma um það, hvaö er likt og hvaö ólikt meö kvikmyndagerö i Afriku og á íslandi. Kraftaverk I grein eftir þýska kvikmynda- fræöinginn Gerhard Schoenberner segir, aö afrisk Ingibjörg Haraldsdóttir skrifar um kvikmyndir Ousmane Sembene frá Senegal litur á kvik- myndina sem pólitiskt vopn í ,,Ceddo" eftir Ousmane Sembene segir frá litt þekktum kafla i sögu Afríku. Kvikmyndalist á uppleið kvikmyndagerö hafi veriö aö fæöast undanfarna tvo áratugi, og aö á þessum tima hafi veriö framleiddar i álfunni allri u.þ.b. 200 stuttar kvikmyndir og um 100 af fullri lengd. Flestar löngu myndirnar hafa verið geröar siðan 1970. Þegar tekiö er tillit til þeirra aöstæöna sem kvikmyndastjór- arnir búa viö verður að lita á hverja fullgeröa mynd sem kraftaverk. Fjárhagslegar, tæknilegar og skipulagslegar forsendur vantar. Framleiöslu- fyrirtæki, rekstrarfé, tækniút- búnaö og nothæft dreifingarkerfi sömuleiöis. Þessvegna er kvik- myndagerö persónulegt áhættu- spil fyrir hugrakka einstaklings- hyggjumenn sem hafa fengiö kvikmyndabakteriuna. Flestir afriskir kvikmynda- stjórar neyðast til aö veröa sér sjálfir úti um lán áöur en þeir geta byrjaö á kvikmynd. Þeir veröa siöan aö fara til Evrópu til aö ganga frá myndinni, vegna þess aö i flestum löndum Afriku er ekki fyrir hendi nauösynleg tækniaðstaða. Á háu plani Þegar þetta er haft I huga finnst manni það lika vera kraftaverk, hversu margar af þessum mynd- um eru á háu plani, bæöi tækni- lega og listrænt, og hafa hlotiö viöurkenningu og verölaun á alþjóölegum kvikmyndahátiöum. Afriskir áhorfendur kunna vel aö meta innlendar kvikmyndir, sem samsvara þeirra lifsviöhorfum og tilfinningum. En það er aöeins lit- ill minnihluti almennins, sem fær aö sjá þessar myndir. Kvik- myndahús eru yfirleitt hvergi nema i stærstu borgunum, og þar ráða mestu tvö stór, erlend dreif- ingarfyrirtæki, sem sýna svotil eingöngu ódýrustu fjöldafram- leiöslumyndirnar frá Hollywood, Hongkong og Italiu (spagetti- vestrana svokölluðu). Ariskir kvikmyndageröarmenn fá sjaldnast upp i kostnaöinn af myndum sinum, og þar aö auki er pólitlskt kvikmyndaeftirlit mjög strangt I flestum Afríku- löndum. Þetta hefur leitt til þess, aö margir hinna afrisku kvik- myndastjóra eru þekktari i Evrópu en i sinum eigin löndum. Mahama Johnson Traoré: „Kvik- myndir okkar veröa aö vera alþýölegar”. Innihald og form Þaö er einkum tvennt, sem ein- kennir þær afrisku kvikmyndir, sem mesta viöurkenningu hafa hlotiö. I fyrsta lagi þjóöfélagslegt innihald þeirra, og I ööru lagi list- rænt form. Þetta eru myndir sem vitna um pólitiska vitund og ábyrgöartilfinningu þeirra sem skapa þær. Efnið er oftast sótt i daglegt lif fólksins i löndunum eöa I sögu álfunnar. Til skamms tima hafa hvitir menn og nýlend- uherrar veriö einir um aö túlka sögu Afriku, og einsog viö var aö búast hefur sú túlkun oftar en ekki veriö rangtúlkun og miöast við hagsmuni nýlenduveldanna. Slik sjónarmiö eru afriskum kvikmyndastjórum framandi. Þeir túlka söguna og hvers- dagsleikann út frá sjónarhorni fólksins, sem hefur mátt þola yf- irgang og skepnuskap hinna hvitu herra um aldaraðir. Form þessara mynda er llka mjög fjarlægt þvi sem gerist i kvikmyndaiönaöi Vesturlanda. Frásagnarmátinn er rólegur, ná- kvæmur og myndrænn, laus viö þá hroðvirkni og taugaveiklun sem einkennir fjöldaframleiöslu stóru fyrirtækjanna. Afriskir kvikmyndastjórar hafa lært af starfsbræðrum sinum i þróuöu löndunum, en þeir stæla þá ekki. Þeirhafa náö valdi á tækninni, og þarmeö fengiö tækifæri til aö þróa sinn eigin stil, persónulegan og sannan. Lcerdómsrík list 1 grein Schoenberners er sagt frá nokkrum helstu kvikmynda- stjórum Afriku. Frægastur þeirra allra er Ousmane Sembene frá Sfenegal,’ sem eiiinig er þekktur •rithöfundur. Hann snéri sér aö kvikmyö4ftgerö þegar hann geröi Sér. kvikmynd nær til en bók, og hún ðpbr'gHBHil? þeirra sem kunna hvorki að lesa né skrifa. Kvikmyndir Sembene eru lær- dómsrikar og listrænar i senn. Þjóöfélagsgagnrýni þeirra er sett fram á þann hátt aö hún kemst vel til skila hjá þeim sem hún er fyrstog fremst ætluö: almenningi i Senegal. Myndir Sembene eru einmitt lýsandi dæmi um lista- verk, sem byggja á þjóölegum grunni og höföa til þjóöarinnar, en veröa alþjóölegar vegna þess aö listræn gæöi þeirra hefja þær upp og út fyrir þröngan, þjóöleg- an ramma. Fyrsta kvikmynd Sembene, ,,La noire de...” (1966) var jafn- framt fyrsta leikna myndin, sem gerö var i svörtu Afriku. 1 henni sagöi frá afriskri stúlku, sem geröist þjónustustúlka i Evrópu. Þar liföi hún einangruð I fram- andi umhverfi, þar sem ekki var litið á hana sem manneskju. Myndinni lauk meö sjálfsmoröi stúlkunnar. „Póstávisunin” (La Mandat, 1968) segir frá baráttu atvinnu- leysingja i úthverfi Dakar viö spillta skriffinna á staönum til aö fá útleysta litla peningaupphæö, sem frændi hans hefur sent honum frá Paris. Sembene hefur gert fleiri myndir þar sem hann beinir nöpru háöi að spilltri yfir- stéttlands sins og gagnrýnir jafn- framt undirlægjuhátt alþýö- unnar. I myndinni „Ceddo” (1977) fjallar Sembene um litt þekktan kafla i sögu Afriku, þegar Islam- trúnni var þröngvaö upp á ibúa álfunnar með valdi. Þar koma lika viö sögu hvitir þrælasalar, sem einnig eru vopnasalar. Arftakar Sembene er meö réttu álitinn vera frumherji senegalskrar kvikmyndalistar, og hann hefur þegar eignast nokkra arftaka, sem vakið hafa verðskuldaöa at- hygli. Einn þeirra er Mahama Johnson Traoré, sem m.a. hefur gert senegalska útgáfu af Eftir- litsmanninum eftir Gogol („Lambaaye”, 1972). t annarri mynd gerir hann sér litið fyrir og ræöst á tslamiö sjálft. Þar segir frá ungum strák sem er sendur á skóla þar sem nemendurnir eru baröir og sveltir og læra ekki annaö en islamskt guðsorö. Hér er ekki pláss til aö telja upp alla þá kvikmyndastjóra sem Schoiienberner nefnir i grein sinni, en þeir eru frá löndum einsog Maritániu, Nigeriu, Karerún, Mali, Eþiópiu ofl. t lokin segir hann frá heimilda- myndum, sem geröar hafa verið i Suöur-Afriku á undanförnum ár- um og lýsa ástandinu þar, i landi aöskilnaðarstefnunnar illræmdu. Nær undantekningarlaust hafa þessar myndir verið geröar á ólöglegan hátt og þeim siöan smyglað úr landi. Lokaorð Hér hefur veriö stiklaö á stóru i þessari löngu yfirlitsgrein um af- riska kvikmyndagerð. Mér finnst viö hæfi aö klykkja út meö tilvitn- un i senegalska kvikmyndastjór- ann Mahama Johnson Traoré. Þessi orö finnst mér eiga fullt er- indi til islenskra kvikmynda- geröarmanna: „Kvikmyndir okkar veröa aö vera alþýðlegar, en þær mega hvorki vera grófar né gerðar ein- göngu I gróöaskyni. Þaö þýðir, að þær veröa að tala sama mál og fólkið og endurspegla þaö sem fólkiö hefur fyrir stafni, til þess aö þaö geti þekkt sig I kvikmynd- unum. Til þess aö ná þessu marki þurfa afriskir kvikmyndageröar- menn aö þróa afriskt mynd - mál”. -------L jfc LAUS STAÐA M YFIRLÆKNIS Laus er til umsóknar staða yfirlæknis við - heyrnar- og talmeinastöð íslxnds. Sam- kvæmt 1. gr. laga nr. 74/1978 um heyrnar- og talmeinastöð íslands skal yfirlæknir vera sérmenntaður i heyrnarfræði. Umsóknir ásamt upplýsingum um læknis- menntun og störf sendist ráðuneytinu fyrir 21. april 1980. Staðan veitist frá 1. júli 1980 að telja. Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið 21. marz 1980 Skrifstofustarf Sakadómur Reykjavikur auglýsir laust skrifstofustarf. Leikni i vélritun og góð rithönd áskilin. Umsóknir sendist fyrir 10. april n.k. til Sakadóms Reykjavikur, Borgartúni 7, Reykjavik.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.