Þjóðviljinn - 23.03.1980, Blaðsíða 12

Þjóðviljinn - 23.03.1980, Blaðsíða 12
12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. mars 1980 Sunnudagur 23. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13 Tveir sem m jög komu við sögu verkfallsins 1975: Kolbeinn Guðnason bifvélavirki og Snorri Sigfinnsson trúnaðarmaður bifvélavirkja í smiðjum KA. Myndin var tekin fyrir skömmu (Ljósm.: gel). 60 menn lögðu niður vinnu er Kolbeini Guönasyni var sagt upp geð- þóttauppsögn. Myndin er tekin af Kolbeini meðan á verkfallinu stóð. Oddsbylur á Selfossi vorið 1975 í aprll 1975 varð þriggja vikna verkfaii f kaupfélagssmiðjunum á Selfossi. sem lauk með sigri starfsmanna gegn kaupfélags- stjóranum. Deila þessi vakti þjóðarathygli og stuðningur viö verkfallsmenn barst hvaðanæva aö, m.a. frá stjórn Alþýðusam- bands Islands. Umræður um deil- una bárust alla leiö inn i sali Alþingis. Orsök verkfallsins var uppsögn Kolbeins Guðnasonar bifvélavirkja, og neyddist Oddur Sigurbergsson kaupfélagsstjðri til að taka hann aftur i vinnu. En Oddur hefur greinilega engu gleymt. Nii tæpum 5 árum sfðar sendir hann 6 gamalreyndum starfsmönnum smiöjanna upp- sagnarbréf og þ.ám. Kolbeini. Allir komu þeir viö sögu verk- fallsins 1975 og þykir þvf rétt að rifja þaö upp í ljósi þessarar nýj- ustu þróunar. Kolbeinn sendir bréf t febrúar 1975 ákvaö Oddur Sig- urbergsson kaupfélagsstjóri aö svipta starfsmenn smiöjanna hlunnindum sem þeir höföu haft um langan tima þ.e. að fá að lag- færa eigin bila á verkstæðinu fyr- ir hádegi á laugardögum eins og mun tiðkast á flestum slikum verkstæöum. Þessu var mótmælt af trúnaöarmönnum á vinnustaö meö bréfi til stjórnar KA. Einn af elstu starfsmönnunum sem lengi haföi veriö trúnaöar- maöur bifvélavirkja, Kolbeinn Guönason, sendi auk þess bréf til Odds Sigurbergssonar svohljóö- andi: ,,Ég get ekki látiö hjá liöa aö mótmæla ákvöröun þinni i bréfi dags.27.2.1975 vegna eftirfarandi þó fleira mætti telja upp. Hún er ómakleg aö þvi leyti að ekki er hægt aö halda þvi fram aö starfsmenn hafi brugbist trúnaöi viö þær reglur, sem um þessa vinnu hafa i gildi veriö. I ööru lagi er þessi tilskipan i hæsta máta ómannleg vegna þess aöhún felur ekki á nokkurn hátt i sér sparnaö fyrir stofnunina, en tekur aöeins réttindi af starfs- mönnum, sem eru þeim allmikils viröi, bæöi fjárhagslega og kannske ekki siöur siðferöilega. Selfossi 22.3. 1975 Viröingarfyllst Kolbeinn GuðnasonV Svar kaup- félagsstjórans og verkfall hófst Svar kaupfélagsstjórans viö bréfi Kolbeins var einfalt og skýrt. Þaö var i formi uppsagnar- bréfs. Þegar starfsmenn smiöj- anna fréttu um brottvikningu Kolbeins var þeim nóg boöiö. Bif- vélavirkjar, járnsmiöir, trésmiö- ir, yfirbyggingamenn, rafvirkjar og verkamenn, alls 60 talsins, lögöu niöur vinnu allir sem einn. — Þetta var fimmtudaginn 3. april. Verkfalliö á Selfossi varö strax mikill blaöamatur. 1 viðtölum fór Oddur kaupfélagsstjóri lengi undan f flæmingi meö skýringar á uppsögn Kolbeins. Fyrst sagöi hann aö hann kæröi sigeinfaldlega ekki um hann i vinnu, en I Timan- um 12. aprfl sagöi hann aö Kol- beinn heföi tvisvar óhlýönast verkstjóranum og þar aö auki væru vinnuafköst hans afar slæm. Ummæli Odds hrakin Þessi orö voru þegar rekin ofan i Odd. Sigurður Sighvatsson verk- stjóri lýsti þvi yfir aö Kolbeinn heföi aldrei óhlýönast sér. Þeir heföu einungis einu sinni oröiö ósammála um vinnuaöferö i ein- hverju smáverkefini I lok vinnu- tima, en annaö væri þaö ekki. Þá sagöi verkstjórinn aö Kolbeinn heföi alltaf veriö talinn bráörösk- ur til vinnu, en þeir tfmar Kol- beins sem skrifaðir heföu veriö á verkstæöiö væru vegna verk- efnaskorts en ekki af þvi aö Kol- beinn væri ekki aröbær starfs- kraftur. Þess skal getiö aö Kolbeinn Guönason hóf störf i smiðjum Kaupfélags Amessýslu rúmlega tvitugur og var um þriggja ára tuga skeið trúnaðarmaður bif- vélavirkja á staönum, en haföi nii látið af þvi starfi. Hann var og er aö sjálfsögöu félagi I kaup- félaginu. Stuðnings- yfirlýsingar og kreppa í kaupfélaginu Laugardaginn 5. aprfl var fjöl- mennur fundur I Félagi járniön- aöarmanna og samþykkti hann eftirfarandi ályktun sem var upp- haf mótmælaöldu um allt land: „Félagsfundur i Félagi jám- iönaöarmanna haldinn 5. april 1975 i Domus Medica lýsir fullri samstööu meö starfsmönnum á bifreiöa- og vélaverkstæöi Kaup- félags Arnesinga á Selfossi og Oddur Sigurbergsson kaupfélags- stjóri: Er hann að ná fram siöbúnum hefndum nú 5 árum siðar? ólafur ólafsson kaupfélagsstjóri á Hvolsvelli: Jós svivirðingum yfir verkfallsmenn í jómfrúar- ræðu sinni á Alþingi. óskar þeim sigurs i baráttu þeirra”. 1 blaöaviötali sagöi Oddur kaupfélagsstjóri: „Ekki þörf fyr- ir mig ef starfsmennirnir taka viö stjórninni”. Alvarleg kreppa var nú komin upp i stjörn kaupfélags- insog fjöldi bila var m.a. lokaöur inni á bilaverkstæöinu vegna verkfallsins. Stjórnin að baki stjóranum Hinn 8. april kom stjórn kaup- félagsins saman til aö ræöa verk- falliö. Tók hún þann kost aö styöja kaupfélagsstjórann og viö þaö komst máliö I enn haröari hnút. Samþykkt kaupfélags- stjórnarinnar var eftirfarandi: „Samkvæmt 16. grein sam- þykkta Kaupfélags Arnesinga fel- ur stjórnin framkvæmdastjóra félagsins alla umsjón meö hús- eignum félagsins, áhöldum og öörum f jármunum, sem þaö á eöa hefur til umráða, og ennfremur aöráöastarfsmenn þessogsemja um laun þeirra og önnur kjör. Af þessu leiöir aö hann hefur fulla heimild til þess aö gera hverjar þær ráöstafanir, sem hann telur nauösynlegar til þess aö sjá rekstri félagsins sem best borgiö. Þaö hefur sýnt sig til þessa, aö þær ráöstafanir sem hann hefur gert fyrir félagiö hafa gefist vel, þvi er stjórnin samþykk aögeröum hans i þvi máli sem hér um ræöir”. Fimm verka- lýðsleiðtogar Daginn eftir sendu 5 verkalýös- leiötogar áskorun á verkalýös- félög, samvinnumenn og allan al- menning aö veita verkfallsmönn- um á Selfossi fjárhagslegan og siöferöilegan stuöning. Segir i áskoruninni aö forráömenn kaup- félagsins valdi samvinnuhreyf- ingunni mikium álitshnekki meö þeirri árás á réttindi verkafólks sem felist 1 brottvikningu:Kolbeins Guðnasonar. Verkaiyösleiötog- arnir voru Björgvin Sigurösson forseti Alþýöusambands Suöur- lands, Eövarö Sigurösson forseti Verkamannasambands Islands, Guöjón Jónsson formaöur Félags járniðnaöarmanna, Jón Snorri Þorleifsson formaöur Trésmiöa- féiags Reykjavikur og Magnús Geirsson formaöur Rafiönaöar- sambands Islands. Um svipaö leyti óskuöu verkfallsmenn eftir viöræöum viö Odd Sigurbergsson kaupfélags- stjóra en hann neitaði meö öllu. Þegar Kolbeini Guðnasyni var sagt upp að geðþótta kaupfélagsstjórans og þriggja vikna verkfall varð í smiðjum KÁ — Hefur Oddur engu gleymt? Æ meiri athygli Selfossdeilan tók nú æ meira rúm i dagblööum og föstudaginn 11. april skrifaöi Svavar Gestsson leiöara I Þjóöviljann um máliö. Þar segir m.a.: „I deilunni á Selfossi er ekki einasta veriö aö takast á um brottvikningu starfsmanns og kröfuna um endurráðningu hans; þaö mál er aöeins prófsteinn I miklu stærra máli — þvi hvort einum valdsmanni i samvinnu- hreyfingunni á aö liðast aö beita verkamann valdniöslu og setja meö þeim hætti blett á samvinnu- samtökin”. ASÍ gerir samþykkt En verkfallið dróst á langinn. Stuöningsyfiriysingar bárust frá verkalýösfélögum um allt land og einnig frá öörum félagasamtök- um og einstaklingum. Mikils- veröur fjárstuöningur barst einn- ighvaöanævaaö. Afundi 18. april samþykkti miöstjórn ASl aö leggja fram 100 þúsund krónur til stuönings verkstæöismönnum á Selfossi. Var eftirfarandi frétta- tilkynning send út um máliö: „A fundi miöstjórnar Alþýöu- sambands Islands I dag var til umræöu brotvikning Kolbeins Guönasonar úr störfum hjá Kaupfélagi Arnesinga. Voru miöstjórnarmenn einhuga i fordæmingu sinni á þeim aöför- um aö vikja úr starfi manni meö áratugastarfsferil aö baki i þjón- ustu fyrirtækisins fyrirþað eitt aö gagnrýna meö bréfi breytingar sem einhiöa voru ákvaröaöar at stjórnendum fyrirtækisins. Taldi miöstjórn þetta mikinn álits- hnekki fyrir samvinnuhreyfing- unaj’. LÍS, Samvinnu- bankinn og KRON Þá má nefna aö Landsamband Islenskra samvinnumanna sendi frá sér yfirlýsingu þennan sama dag þar sem m.a. segir aö þaö sé skoöun framkvæmdastjórnar LIS aö uppsögn Kolbeins Guönasonar sé „siöferöileg mistök og vald niösla á starfsmanni, sem unniö hefurhjá samvinnuhreyfingunni I hálfan fjóröa áratug.” A aöal- fundi Samvinnubankans bar einn hluthafi, Gunnar Gunnarsson deildarstjóri, upp tillögu um stuöning viö verkfallsmenn, en henni var visaö frá aö ósk Erlend- ar Einarssonar stjórnarformanns bankans. KRON ákvað aö styöja verkfallsmenn. Uppgjöf kaup- félagsstjórans Þriöjudaginn 22. april gengu þrir fulltrúar verkfallsmanna á fund alþingismanna meö áskorun á Alþingi og rikisstjórn aö hraöa sem mest setningu laga um vinnuvernd er tryggi launafólki atvinnuöryggi og veiti saklausum vemd gegn óréttlæti eins og þvi er varö orsök deilunnar á Selfossi. Þegar hér var komiö sögu,en þá haföi verkfalliö staöiö i 3 vikur, gafst kaupfélagsstjórinn upp. Hann ákvaö aö draga uppsögnina til baka og hófu þá starfsmenn smiöjanna vinnu á nyjan leik. Þingsályktunartillaga Nokkrum dögum seinna eöa 1. mal 1975 var máliö tekiö fyrir á Alþingi. Tveir þingmenn Alþýöu- bandalagsins, þau Soffia Guömundsdóttir og Ragnar Amalds.lögöu fram þingsálykt- unartill%u um aö rikisstjórnin undirbúi lagafrumvarp er tak- marki rétt atvinnurekenda til aö segja upp fastráönu starfsfólki aö eigin geöþótta. Skirskotuðu þau til verkfailsátakanna á Selfossi i greinargerð meö tillögunni. Olafs þáttur r Olafssonar Er tillagan kom til umræöu á Alþingi reis upp Olafur Olafsson kaupfélagsstjóri á Hvolsvelli sem sat þá á þingi sem varamaður Jóns Helgasonar á Seglbúöum, og jós sviviröingum yfir verkfalls- menn á Selfossi og þá ekki sist Kolbein Guönason. Varö þingfor- seti tvivegis undir ræöu hans aö áminna hann um aö gæta hófs I málflutningi eöa ummælum um fólk, sem ekki sæti I sölum Alþingis og gætiekki komiö vörn- um viö. Um verkfalliö sagöi ólafur aö þaö heföi I alla staði veriö ólög- legt en KA oröiö aö láta undan til aö firra vandræðum, — reynt hafi veriö aö taka valdiö af réttum ráöamönnum fyrirtækisins og svo sé alþingi ætlaö aö leggja blessun sina yfir slikt athæfi eftir á. Og enn bætti óafur um betur: „Kæruleysi og slóöaskapur á sér staö hjá starfsfólki, þaö mætir I vinnu illa fyrirkallaö, stundum vegna vinneyslu.” Dæmalaus ósannindi Þessari makalausu ræöu var aö sjálfsögöu svaraö af þeim Ragnari Arnalds og Soffiu Guö- mundsdóttur, flutningsmönnum tillögunnar. Skömmu siöar sendu verkfallsmenn frá sér langa greinargerö þar sem hver einasta staöhæfing Ólafs kaupfélags- stjóra var hrakin m.a. meö vitn- isburði viökomandi verkstjóra. Sagöi þar m.a.: „Viö teljum aö margar þær fullyröingar sem fram komu i jómfrúarræðu Ólafs Ólafssonar á Alþingi flokkist undir hreinan at- vinnuróg I garö Kolbeins Guöna- sonar og okkar allra. Heill starfs- hópur hefur veriö geröur tor- tryggilegur meö dæmalausum ósannindum”. Síðbúin hefnd? Meö þessari greinargerö lægöi öldurnar i bili. Vinna i smiöjum KA fór 1 sinn vanagang. En nú nær 5 árum siðar er Kolbeini og fimm öörum gömlum starfs- mönnum skyndilega sagt upp. Kannski siöbúin hefnd hjá Oddi kaupfélagsstjóra? —GFr. Fjölmargir bilar lokuðust inni 13 vikur. Myndin er tekin á fyrsta degi verkfallsins. Bfla verkstæöi Kaupfélags Arnesinga á Selfossi. erlendar bækur Strichwoerte zur f/Geistigen Situation der Zeit". 1. Band: Nation und Republik. II. Band: Politik und Kultur. Her- ausgegeben von Jiirgen Haber- mas, edition suhrkamp 1000. Suhrkamp Verlag 1979. A þessu ári verður Suhrkamp forlagið þrjátiu ára. Þetta er meöal merkustu forlaga i Vestur- Þýskalandi, auk fjölda rita og vasabrotsflokks, hefur forlagiö gefiö út fjölda merkra bóka i kiljuformi undir heitinu „edition suhrkamp” og með ofanskráöu riti telja þau nú eitt þúsund bindi. Fyrir tæpum fimmtiu árum kom út bók I Þýskalandi, sem nefndist „Die geistige Situation der Zeit” eftir kunnan heimspek- ing, Karl Jaspers. Rit þetta kom út i Göschen safninu og var númer 1000, kom út áriö 1931. Rit- iö vakti þegar miklá athygli og var lengi vel og er reyndar ennþá nokkurs konar Zeitgeist lýsing þeirra tima. Jaspers ritaöi bókina I lok þess menningarlega blóma skeiðs á Þýskalandi sem oft er kennt viö Weimar-lýöveldiö, en ári eftir aö bók Jaspers kom út varö menningarlegt hrun á Þýskalandi meö valdatöku nas- ista. Undirbúningur aö útgáfu þessa þúsundasta bindis „edition suhrkamp” hófst 1978 aö undir- lagi forstöðumanna forlagsins og Jiirgens Habermans. Fimmtíú rithöfundum, gagnrýnendum og félagsfræöingum var skrifaö boösbréf, þar sem þeim var boö- iö aö setja saraan ritgeröir um hin margvislegustu efni, sem mynda þá heimsmynd og tiöaranda sem nú er. Hvatamenn verksins bentu á rit Jaspers sem hliöstæöu viö þaö, sem þeir stefndu að. Af- raksturinn af boösbréfunum urðu 32 ritgeröir, sem hér eru birtar. Munurinn á riti Jaspers og þessu er fyrst og fremst fólginn 1 þvi, aö skoðanir Jaspers og heimsmynd eru samræmdar persónu hans eins, en heimsmynd hinna 32ja eru samræmdar persónum 32ja einstaklinga. Þvi er siöari samantektin fjölbreyti- legri en jafnframt ekki jafn bein- skeytt og persónumögnuð og rit Jaspers þegar á heildina er litiö. Þaö kemur glöggt fram i samanburöi timanna, sem ýmsir höfundanna fjalla um, hversu einhæfni og jafnframt fram- leiöslumagn hafa aukist á kostn- að fjölbreytninnar. Mótunaráhrif hagsmunaaflanna eru magnaöri og oft viröist eins og andófiö gegn þeim öflum sé beinlinis sett á sviö af þeim, i gróöaskyni. Ritiö er tvö bindi og fyrri hlut- inn fjallar um ástandið eins og þaö birtist höfundum I heima- landi þeirra, Þýskalandi. Rakin er þróun stjórnarfarshugmynda eftir siöari styrjöldina og fyrir- komulag framleiöslu, vinnu og auðmagns.í slöara bindi er fjallaö um pólitlska þróun og menningarmál. 1 bókarlok er hugtakaskrá um þýðingar- mestu hugtökin, þau skilgreind samkvæmt notkun höfund- anna i hinum ýmsu ritgeröum og aö lokum er skrá yfir höf- undana, starf þeirra og ritverk. Meðal þeirra sem eiga hér rit- geröir eru ýmsir kunnir höfund- ar, þó einkum á Þ.ýskalandi, þeir hafa einkum fengist viö félags- fræöirannsóknir, gagnrýni og bókmenntir. , Þaö vill svo til aö marktækasta menningargagnrýni eftir siöari styrjöldina var upprunnin i Þýskalandi, Frankfurt-skólinn og nýmarxistar stóöu þar framar- lega. Marcuse, Horkheimer, Adorno og Habermas ásamt fleir- um komu þar mjög viö sögu. Þessir höfundar uröu til þess aö skilgreina og skýra tiöarandann og benda á hættur sem ógnuðu og ógna lifsfyllingu og eölilegum þroska einstaklingsins og þeir voru einnig arftakar þess menn- ingarblóma sem einkenndi Weimar lýöveldiö.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.