Þjóðviljinn - 17.05.1980, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 17. mal 1980
•f—i
S
Elisabet
Bjarnadóttir
Katrin
Didriksen
Eirikur
Guöjónsson
Hildur
Jónsdóttir
Ingibjörg
Haraldsdóttir.
Umsjón
af hálfu
Þjóðviljans:
Ingibjörg
Haralds-
dóttir
Þorvaldur Garðar í laugardapskaffl»
„Lífið á fyrsta rétt”
S.l. laugardag var Þorvaldur
Garöar Kristjánsson gestur
Rauösokka i morgunkaffi aö
Sokkholti. Þorvaldur hefur á yf-
irstandandi þingi endurflutt
frumvarp sitt til breytinga á
iögum um fóstureyöingar. t ör-
stuttu máli feia breytingar-
tillögurnar i sér, aö fellt veröi
niöur ákvæöiö er heimilar fóst-
ureyöingu af félagslegum
ástæöum.
Fjölmenni var I kaffinu og
komust færri aö en vildu meö
spurningar. Til aö gefa iesend-
um hugmynd um þessar fjörugu
umræöur fara nokkrar glefsur
lir þeim hér á eftir:
Guömunda: Hvenær eru fóst-
ureyöingar morö og hvenær
ekki? Hvenær er fóstur llfhelgt
og hvenær ekki? Þaö gætir
tviskinnungs i afstööunni til
þessa. Leyfilegt er aö eyöa
fóstri sem hefur komiö til vegna
nauögunar eöa ef móöir hefur
fengiö rauöa hunda.
Þorvaldur: Þaö er talaö um
tvlskinnung I þvi sambandi,
vegna þess aö stundum er heim-
ilaö aö eyöa fóstri. Þaö er
grundvallarreglaaö stundum sé
réttlætanlegt aö fórna minni
hagsmunum fyrir meiri, t.d.
þegar um er aö ræöa hættu á aö
móöir deyi, eöa fóstur. Ég hef
ekki tilfinningu fyrir þvi aö þaö
sé tviskinnungur. Svo er þaö ef
kona veröur þunguö af refsi-
veröum verknaöi: þaö brýtur
ekki I bága viö mina siöferöis-
kennd aö konu sé gert aö ala
barn eftir slikt.
Félagslegar
aðstæður
Rán: Mér finnst aö byrjaö sé
á öfugum enda, aö banna fyrst
fóstureyöingar af félagslegum
ástæöum, áöur en búiö er aö
bæta þær aöstæöur sem heimila
slikt.
Þorvaldur: Máliö er ekki ein-
fait, margskonar vanda þarf aö
leysa, en okkur fer mikiö fram.
Viö þurfum aö leggja okkur
fram til aö gera betur. Ég hef
einnig lagt fram frumvarp til
breytinga á lögum um al-
mannatryggingar, þar sem seg-
ir svo:
Árieg mæöralaun skulu vera
sem hér segir: Meö einu barni
kr. 300.000, meö 2 börnum kr.
750.000, meö 3 börnum eöa fleiri
kr. 1.200.000.
Einnig legg ég til aö einstæö-
um mæörum veröi greitt 90
daga fæöingarorlof, svo nokkuö
sé nefnt, og aö tryggingaráö geti
ákveöiö aö kona I hjúskap eöa
sambilö geti fengiö sömu
greiöslur og einstæö móöir, ef
tekjur hjóna eöa sambiiöarfólks
fara ekki fram úr ákveönu
marki og fyrir hendi eru sömu
félagslegu aöstæöur og þær er
nú heimila fóstureyöingu.
Valgeröur: Fjöldi barna sem
alin eru upp viö m jög erfiöar aö-
stæöur, t.d. á heimilum illa
launaöra foreldra meö mikiö
vinnuálag og litinn tima til aö
sinna þeim, veröa aö svokölluö-
um vandræöaunglingum sem
allir hafna, þjóöfélagiö og
skólarnir úthýsa þeim. En ef
kona sér fram á aö henni er ekki
fært aö framfleyta barni og
hyggur á fóstureyöingu, þá er sú
kona af mörgum kölluö
moröingi.
Sjálfsákvörðunar-
réttur
Guörún: Þaö mikilvægasta
varöandi þetta mál er hvort
konur eigi aö hafa sjálfsákvörö-
unarrétt til fóstureyöinga, og
mér finst aö umræöan ætti aö
snúast um þaö. Þaö er erfitt aö
meta hvenær félagslegur vandi
er aö fullu bættur.
Ingibjörg: Ég er hér meö
blaöagrein frá Noregi, þar sem
kemur fram aö á siöasta ári
bættur. Viö gerum sifellt meiri
kröfur.
Fréttir Ingibjargar frá Noregi
eru hinar fyrstu sem mér berast
um þaö aö rýmkuö löggjöf hafí i
för meö sér fækkun fóstur-
eyöinga. Þetta sýnir aö ég er á
réttri leiö varöandi þaö aö bæta
hinn félagslega vanda.
Rún: Veröi fóstureyöingar
bannaöar meö lögum finna
konur samt ráö til aö láta eyöa
fóstri, en þaö veröur erfitt fyrir
hina efnaminni aö fara utan til
fóstureyöinga.
vistarmálunum, og ég treysti
engum betur til þess en þeim
flokki sem ég tilheyri. En ég vil
leggja áherslu á aö þetta er ekki
flokkspólitiskt mál. Þetta er
mál þeirra sem aöhyllast þá
llfsskoöun aö lifsrétturinn sé
grundvallaratriöi. Réttur konu
til lífsins er annars eölis en rétt-
ur fóstursins.
Berglind: Þróunin 1 dagvist-
armálum og I félagslegum aö-
stæöum kvenna, aö viöbættri
þrengingu fóstureyöingarlag-
anna — eru þetta ekki allt liöir I
Þorvaldur: Ég hef ekki hugs-
aö mér aö leggja fram frum-
varp um getnaöarvarnir. Ég er
ekki hvatamaöur aö kynfræöslu
i skólum, þótt ég hafi heldur
ekki tekiö afstööu gegn henni.
Sigrún: Hefur þú kannaö aö-
stæöur einstæöra mæöra I sam-
bandi viö frumvarpiö um bætta
félagslega aöstoö? Ég efast um
aö þú gerir þér nokkra grein
fyrir þeim aöstæöum sem
margt fólk býr viö... Og börn
sem eru aö hefja skóla frá heim-
ilum útivinnandi foreldra eru
Laugardagskaffi með þingmanninum. Einsog sjá má á svipbrigöum fólks,rikti þó nokkur skoöanaágreiningur. Ljósm.JS
voru framkvæmdar þar færri
fóstureyöingar en var, áöur en
þær voru gefnar frjálsar...
Þorvaldur: Viö getum veriö
sammála um þennan félagslega
vanda. Rétturinn til lifsins er
mál sem mér finnst aö leggja
heföi átt meiri áherslu á I opn-
um umræöum á barnaári. Ég
vará þingfundil Evrópuráöinu i
haust, þar sem lögö var fram
ýtarleg tillaga um mál barna.
Eitt af þvi sem ályktaö var um
var aö virtur yröi réttur mann-
legs lifs, frá þvi aö þaö kviknaöi.
Skoraö var á aöildarriki ráösins
aö taka þetta inn I svokallaöan
Evrópusáttmála.
Svo er þaö sjálfsákvöröunar-
réttur konunnar. Þaö er þessi
réttur og frelsi sem viö virðum
svo mikils. Okkur finnst eigin-
lega ekkert dýrmætara. Ég er
ekkert ööruvisi i þeim efnum.
En fátt hefur veriö meira mis-
notaö en frelsiö. Þaö má enginn
hafa rétt til aö skeröa frelsi
annarra. 1 Bandrikjunum á
slöustu öld voru hinar frægu
umræöur um þrælahaldiö. Deilt
var um hvort eigendur þræla
ættu aö hafa rétt til aö ráöa yfir
þrælunum og lifi þeirra. Viö
veröum aö viröa rétt annarra.
Grundvallaratriöi er rétturinn
til lifsins. Ég er sammála þvi,
aö vandi vegna félagslegra aö-
stæöna veröur aldrei aö fullu
Hjördis: Á tslandi eru lang-
fæstar fóstureyöingar miöaö viö
hin Noröurlöndin. Peningabæt-
ur eru ekki nema ein hliö á
málinu. Konur eiga aö hafa
fullan sjálfsákvöröunarrétt i
þessum málum.
Frelsið
Elisabet: Þorvaldur lagöi i
oröum sinum hér áöan svo
fallega útaf þrælahaldinu i
Bandarikjunum. En eiga konur
aö vera þrælar þess hvaö al-
þingismönnum finnst aö þær
eigi aö gera? Frelsi fólks eru
takmörk sett af aöstæöum þess
og llfskjörum. Nú er ástandiö
þannig hér i dag,; aö fjöldi fólks
býr viö léleg kjör og gifurlegt
vinnuálag. Þaö hefur komiö
fram hjá félagsráðgjöfum Fæö-
ingardeildarinnar, aö stór hluti
þeirra kvenna sem fá fóstureyö-
ingu af félagslegum ástæöum
fær hana vegna þess aö þær
veröa aö vinna úti, eigi ekki fjöl-
skyldan aö fara á vonarvöl. Ný-
getiö fóstur á aö þinu mati full-
an rétt til lifs, en þegar þetta
fóstur er oröiö 25 ára gömul
manneskja, á hún þá ekki leng-
ur rétt á aö ráöa yfir lifi sinu?
Hvaö vill þinn flokkur gera i
kjaramálum launþega? Hvaö
vilt þú gera i dagvistarmálum?
Þorvaidur: Þaö á aö vernda
lifiö alveg frá upphafi. Ég er
fylgjandi þvi aö bæta úr dag-
að reyna aö koma konunum inn
á heimilin aftur? 60—70% giftra
kvenna vinna úti. Eru þessar
breytingartillögur þinar ekki
liöur i aö nota barneignir sem
hagstjórnartæki?
Þorvaldur: Þaö á ekki aö taka
afstööu til þessara mála útfrá
þvisjónarmiðiaö fóstureyöingar
séu hagstjórnartæki. I þeim
löndum þar sem offjölgunar-
vandamál eru, þar er oft litiö á
þessi mál út frá þvi sjónarmiöi.
Ég tel ekki aö þaö eigi aö vera
grundvallaratriöi. Viö erum fá-
tæk af fólki, tilaö nýta auölindir
landsins. Ef fóstureyöingum
fjölgar á svipaöan hátt og verið
hefur, þá eru islendingar I
hættu. Einhversstaöar eru tak-
mörkin fyrir þvi hvaö viö
veröum aö vera mörg til aö
halda uppi þessu þjóöfélagi. Ég
geng ekki útfrá þessu meö aö
nota barneignir sem hag-
stjórnartæki, sem aöalatriöi I
minni röksemdafærslu.
Getnaðarvarnir
Halla: Hver er afstaiÖa þin til
getnaöarvarna? Hvaö meö
lykkjuna? Hún framkallar fóst-
ureyöingar, eöa virkar þannig.
Byrjar þú ekki á öfugum enda?
Ættiröu ekki aö byrja á þvl aö
leggja fram frumvarp um aö
fjarlægja lykkjuna?
(Hér var einnig spurt nokkuö
um kynfræöslu 1 skólum).
ekki I skólanum nema einn og
hálfan til þrjá tima á dag. Svo er
þaö bara lykillinn um hálsinn og
kannski bara eitt þreytt foreldri
sem kemur heim seint aö degin-
um.
Þorvaldur: Ég hef rætt þetta
bæöi viö konur og karla sem
vinna viö stofnanir sem hafa
meö sllk börn aö gera. Frum-
varpiö er samiö i samráöi viö
fólk sem er I nefndum er fjalla
um þessi vandamál. Vandinn
veröur aldrei aö fullu leystur og
uppeldi barna fer ekki eftir þvi
hve mikla peninga foreldrarnir
eiga.
Ingibjörg: Ef kona hefur af
slysni oröiö þunguö og vill alls
ekki eiga barn, t.d. ef getnaðar-
varnir hafa brugðist, hver er þá
réttur þeirrar konu?
Þorvaidur: Lifiö á fyrsta rétt,
allan rétt.
(Innskot utan úr salnum:
Hvaö þá meö nauögun?)
Ég geri greinarmun á þessu
tvennu: refsiveröum verknaöi
og mistökum i framleiöslu getn-
aöarvarna.
Nú var klukkan farin aö siga i
tvö, börnunum oröiö mál aö
pissa og kaffibrúsarnir löngu
tómir. Þorvaldur Garöar
þakkaöi fyrir gagnlegar um-
ræöur og kvaöst reiöubúinn aö
koma aftur. Allir kvöddust meö
virktum.
— EBB