Þjóðviljinn - 24.06.1980, Blaðsíða 9

Þri&judagur 24. jiinl 1980. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Örtölvubyltingin og verkafólk:
Hver á ad
ráda nýrri
tækni?
Kjaradeilur á tslandi fara enn
fram meö þeim hætti, aö verka-
lýðsfélög visa til dagiauna, sem
eru lág, en atvinnurekendur
svara með að visa til tekjumögu-
leika og tekna sem fást með
yfirvinnu og bónus, og eru þær
upphæðir að sjálfsögðu allmiklu
hærri. Að þessu leyti eru átök um
kjaramál mjög ólik þvi sem ger-
ist allt i kring: vfðast hvar er all-
mikið atvinnuleysi, krafan um
rétt til vinnu er mjög ofarlega á
blaði — og tengist beinlinis bar-
áttu um það, hver á að ráða þvf,
með hvaða hætti ný tækni er upp
tekin í fyrirtækjum.
búnaðar — ekki sist um allar
þjónustugreinar — muni stórlega
fækka störfum i þjóðfélaginu. Til
dæmis er gert ráð fyrir því, að
starfsfólki viðbanka og trygging-
arfyrirtæki muni fækka um 30%
innan tíðar.
Verkalýðshreyfing Evrópu hef-
ur svipaðar áhyggjur og er þegar
farin að hugsa sér til hreyfings
eins og dæmið frá Danmörku
minnir á.
i fá hús að venda
En sem fyrr segir: það er við
ramman reip að draga. Sú tækni-
Nýleg dæmi koma frá Dan-
imörku. Þar hafði það gerst i
verksmiðjum Haustrups i
Odense, að gerður hafði verið
samningur við starfsfólkið um
upptöku nýrrar tækni og afleið-
ingar hennar. Vinnuveitenda-
sambandið danska reiddist þess-
um samningi mjög þegar af hon-
um fréttist. Svo er nefnilega mál
meö vexti, aö Alþýöusambandið
danska, LO, og atvinnurekenda-
sambandið, DA, eru einmitt að
taka upp samninga núna um nýja
tækni, og i Odense höfðu verka-
menn fengið I gegn þegar ýmsar
helstu kröfur LO I samningaviö-
ræðunum. DA kunni ekki við for-
dæmið.
Knud Christensen, varafor-
maður Alþýðusambandsins, segir
sem svo, að verklýössamtökin
dönsku vilji ekki berjast gegn
upptöku nýrrar tækni, það muni
ekki hafa önnur áhrif en danskur
iðnaður dragist aftur úr erlendum
fyrirtækjum. Hann segir, að LO
vilji ekki að Danmörk dragist aft-
ur úr tækniþróun og örtölvubylt-
ingu — en það þurfi að tryggja
starfsöryggi verkafólks.
Afleiðingar
Vandinn er hinsvegar sá, að
það er hægara sagt en gert. Að
vísu eru til bjartsýnisskýrslur um
þessi mál, eins og sú sem bresk
stjdrnvöld hafa látið taka saman:
þar segir, að reyndar sé harla erf-
itt að segja fyrir um áhrif ör-
tölvubyltingarinnar á atvinnu-
leysi, en tæknilegar umbætur hafi
sýnt, að þegar til reyndar lætur,
þá muni þær bæði hafa jákvæð
áhrif á afköst og fjölga störfum.
Franska stjórnin (svonefnd Nora-
skýrsla) er miklu svartsýnni.
Hún segir, að sú tæknibylting sem
nú er hafin með útbreiðslu tölvu-
Fréttaskýring
bylting, sem var aö þróast á ■
sjötta og sjöunda áratugnum, jók I
mjög framleiðni i iðnaði, en um
leið fækkaði hún iðnverkafólki, I
geröi hún hlut iðnverkafólks 1
smærri innan vinnandi stétta. I
Hagvöxturinn sem auknum af- I
köstum fylgdi var siðan nýttur til I
að efla ýmsa opinbera þjónustu *
og það var þensla I sllkri starf- I
semi (ekki sist I heilsugæslukerf- I
inu) og svo öðrum þjónustugrein- I
um á vegum einkafjármagnsins, j
sem tók við nýju vinnuafli. Nú bú- I
um viðhinsvegar viö þær aðstæð- I
ur, að tölvubylting, sem skapar «
fremur fá ný störf, ræöst af mik- J
illi grimmd einmitt á þjónustu- I
greinarnar: til eru spár sem boða
það, að á næstu tlu árum munu I
um fimm miljónir af 17-18 miljón J
manna her skrifstofufólks I
Evrópu missa atvinnuna vegna
tilkomu nýrrar tækni. Og þetta •
fólk getur ekki farið I fram- J
leiðslugreinar, þar fækkar störf- I
um einnig. Og hægrisveiflan,
Friedmanisminn, heimtar um ■
leið, að umsvif opinberra aðila j
séu skorin niöur.
Þetta þýðir, að það dugir I
skammt að vlsa á endurhæfingar- 1
námskeið fyrir það fólk sem j
tölvubyltingin nú hrekur úr störf- I
um. Það er kallað I nýtt frum- I
kvæði af hálfu verklýðshreyfing- ]
arinnar, sem hefur til þessa I J
mjög rikum mæli hrakist á milli I
heldur ófrjós fjandskapar við I
nýja tækni og sinnuleysis — með- *
an einmitt tölvubyltingin hefur J
fært fjölþjóðlegum stórfyrirtækj- I
um aukin raunveruleg völd yfir I
framleiðslu og vinnumarkaði. ]
Það er lika spurt um það, hvort .
velferðarrikin svonefndu eiga að I
sætta sig viðað þróunin gangi yfir I
án þess, aö þeim sé leyft að koma ]
ööruvlsi við sögu en meö þvt aö ■
taka við þeim á atvinnuleysis- I
styrki, sem kapitalistar segjast |
ekki lengur hafa not fyrir.
á dagskrá
>,Því er þaö engin tilviljun aö boöberar
frjálshyggjunnar hafa kosiö aö fœra hana i
> búning visinda. IÞeir hafa gert sér grein
fyrir þvi aö slík blekkingariöja er
áhrifarikasta leiöin til þessa
aö vinna þessari draumsýn fylgis”
Málaliðar markaðshyggjunnar
Bragi
Guðbrandsson,
kennari
Þaö hefur vlst ekki farið fram-
hjá þeim sem fylgjast meö stjórn-
málum, að til nokkurra tlðinda
hefur dregið I herbúðum hægri
aflanna á undanförnum misser-
um. Eitt af þvl sem athygli hefur
vakið er uppreisn „frjálshyggju-
manna”, sem kalla sig svo, I
Sjálfstæðisflokknum. Hér er um
aö ræöa hóp manna sem telja sig
hafa á takteinum forskrift um það
hvernig leysa megi þá efnahags-
kreppu sem nú hrjáir auðvalds-
heiminn, án þess aö hróflað sé við
undirstööuatriðum borgaralegs
þjóðfélags. Sú lausn sem boöið er
uppá, felur I sér afturhvarf til
frjálshyggju aldarinnar um leið.
Höfuðáhersla er lögð á mikilvægi
þess að markaðsöflin fái að leika
lausum hala, og aö hlutverk rlkis-
valdsins eigi að takmarkast við
það eitt að setja samkeppni ein-
staklinganna á markaönum al-
mennar leikreglur og að sjá til
þess að þær séu ekki virtar að
vettugi. Hér verður ekki leitast
við að sýna fram á villur þessarar
draumsýnar.heldur er ætlunin aö
vlkja nokkrum orðum að þeim
stéttarlegu hagsmunum sem
liggja henni til grundvallar og
þeim búningi sem draumsýnin er
að jafnaði klædd.
Segja má aö trúin á visindin
gegni að vissu leyti hliðstæðu
félagslegu hlutverki I dag og trúin
á heilaga ritningu foröum daga.
Fyrr á öldum þótti vænlegt til
árangurs að sklrskota til trúar-
bragða þegar menn vildu réttlæta
gerðir sinar eöa finna oröum sln-
um stað. Bókstafstrúnni, sem
var mönnum sjálfgefin og yfir
allar efasemdir hafin, er mark-
aöur annar bás I heimsmynd nú-
timamannsins. I hennar stað
hefur trúin á vlsindalega þekk-
ingu tekið við þessu réttlætingar-
hlutverki. Niðurstöður vlsind-
anna eru taldar algildur, óum-
breytanlegur sannleikur, sem öll-
um viti bornum mönnum beri
skylda til að horfast I augu við og
taka mið af. Stoðar þá litt að
halda fram viðhorfum sem á ein-
hvern hátt brjóta I bága viö hina
vlsindalega þekkingu. Þvl er þaö
engin tilviljun að boðberar frjáls-
hyggjunnar hafa kosið að færa
hana I búning vlsinda. Þeir hafa
gert sér grein fyrir þvl að slik
blekkingariöja er áhrifarlkasta
leiðin til þess að vinna þessari
draumsýn fylgis. Uppreisn frjáls-
hyggjunnar, eins og þeir kalla
draumfarirnar, hefur einmitt
verið fólgin I þvl að sveipa nokkra
aldna frjálshyggjuprófessora
dýrðarljóma vlsindaþekkingar.
Þannig hafa þeir M. Friedman,
F. Hayek og Ö. Björnsson oröið
persónugervingar hinnar heilögu
þrenningar I nútimatrúarbrögð-
um stjórnmálanna.
Það ofurkapp sem boðberar
frjálshyggjunnar leggja á að
samsama hana vlsindalegum
sannindum á sér annan snertiflöt
og ekki ómerkari, en þann er að
ofan greinir. Frjálshyggjan er
nefnilega stéttahugmyndafræði.
Hún gengur fyrst og fremst út á
það, að réttlæta efnahagslega
hagsmuni eignastéttanna og póli-
tiskt og hugmyndalegt forræöi
þeirra. Eins og kunnugt er, mun
þaö vera viðtekin skoðun manna
að visindaleg þekking sé
„hlutlaus” I þeim skilningi að hún
geti ekki þjónað hagsmunum eins
þjóðfélagshóps frekar en annars,
heldur hljóti allir að hafa af henni
jafnan hag. Þvi þjónar visinda-
grlman ágætlega þeim tilgangi að
dylja stéttaeðli frjálshyggjunnar,
svo það valdi ekki meltingatrufl-
unum alþýöunnar. Vlkjum nánar
aö þessu stéttaeöli.
Þaö er I sjálfu sér ekki vand-
kvæðum bundiö að afhjúpa frjáls-
hyggjuna með tilvlsun til stéttar-
legs inntaks hennar, enda hefur
það oftar en einu sinni verið gert.
En sú spurning hlýtur að vakna
hvort málsvarar hennar séu sér
meðvitaöir um þá hagsmuni sem
hún er öðru fremur fulltrúi fyrir.
Það skal viðurkennt, að lengi vel
stóð ég I þeirri meiningu aö
frjálshyggjumennirnir væru hug-
sjónamenn, sem raunverulega
tryðu þvl aö draumsýnin væri vis-
indaleg undirstaða allsnægtar-
skipulagsins. En við lestur
greinar I „Frjálsri Verslun” frá I
vetur eftir „einn mikilvirtasta og
skeleggasta talsmann frjáls-
hýggjunnar hérlendis”, svo visað
sé til kynningar blaösins á höf-
undi, var ekki laust við að rynni á
mann tvær grímur. Greinin sem
ber yfirskriftina „Hvenær skipu-
leggur einkaframtakið gagn-
sókn?” er nefnilega hvatning til
islenskra atvinnurekenda um að
feta 1 fótspor bandarlskra kollega
sinna og beita sinu efnahagslega
valdi til að veita frjálshyggjunni
brautargengi. Svo hvatningin
megi hafa áhrif, þarf höf. að
sjálfsögðu að brýna það fyrir at-
vinnurekendum að slikt sé fyrst
og fremst I þágu hagsmuna
þeirra. Greinilegt er, aö það er
hinum „mikilvirta” og
„skelegga” talsmanni ekki
þrautalaust verkefni aö viður-
kenna á prenti stéttainntak
frjálshyggjunnar. Lltum á mál-
flutninginn með hans eigin orð-
um:
1. „Stjórnmálabaráttan er hug-
myndabarátta”.
2. „Frjálshyggjumenn eru ekki
að verja hagsmuni atvinnurek-
enda”, en —
3. „Hugsjónir og hagsmunir geta
farið saman og gera þaö þessi
árin”!!
4. „Ekki ber að ætlast til þess af
útgeröarmönnum, iðnrekendum,
kaupsýslumönnum og öörum at-
vinnurekendum, að þeir berjist
sjálfir I hinni hugmyndabaráttu
sem framundan er. Til þess hafa
þeir ekki tlma, þeir veröa aö
skapa verðmætin”!
5. „Én þó ber að ætlast til þess af
þeim að þeir skilji að þessi hug-
myndabarátta er I rauninni lifs-
barátta þeirra”.
Tilhvaða ráða geta atvinnurek-
endur gripið I „llfsbaráttu”
sinni? Efla Sjálfstæöisflokkinn
eöa hagsmunasamtök atvinnu-
rekenda? Hvort tveggja er að
mati talsmannsins nauðsynlegt
en ekki nægjanlegt. Þaö er ekki
nægjanlegt vegna þess aö Sjálf-
stæöisflokkurinn er og verður
„bandingi aldarandans” til að
afla sér kjörfylgis, og samtök at-
vinnurekenda „hrifa ekki aöra en
þá sem hafa hagsmunina”. Eina
leið atvinnurekenda til lifsins er
fólgin I þvi að „koma til liðs við
frjálshyggjumennina sem berjast
I hugmyndaheimnum”. Næsta
skref hins „skelegga” talsmanns
er að leggja fram tillögur er
varða skipulagningu þessarar
lifsbaráttu, sem hann upplýsir aö
sé fengin að láni úr merkri bók
eftir W.E. Simon. Simon þessi er
f.v. fjármálaráðherra Bandarikj-
anna, og að sögn talsmannsins
„stjórnarformaður Ohlin-sjóðs-
ins” sem „reynir að auövelda
þeim mönnum verkin, sem verja
einkaframtakiö”. Þessar tillögur
eöa „óskir”, sem stungiö er upp á
eru I 10 liðum og verða ekki
raktar hér. Þó get ég ekki stillt
mig umaðdrepa ánokkrar þeirra.
Efst á óskalistanum er farið fram
á að atvinnurekendur stofni sjóö
til styrktar frjálshyggjumönnun-
um. Ekki er nema sanngjarnt aö
atvinnurekendur beri kostnaðinn.
af hugmyndabaráttu frjáls-
hyggjumannanna. Þá er lagt til að
þeir kosti útgáfu rita sem koma
að gagni og „nota má til kennslu I
skólum” jafnframt þvi aö auka
beri aðhald aö skólunum „þar
sem borið hefur á róttæklinga-
áróðri”. M.ö.o. á að búa svo um
hnútana, að aörar hugmyndir en
þær er lúta að lifsbaráttu at-
vinnurekenda, eigi ekki upp á
pallborðiö I skólum landsins. Aö
lokum skal getiö þeirrar óskar
hins „mikilsvirta” talsmanns
frjálshyggjunnar, aö einkafram-
takið hafi með höndum „aðhald
að þeim fjölmiðlum sem njóta
auglýsinga þess”. Fróðlegt væri
að fá nánari útfærslu á þessu
atriði, en talsmaöurinn lætur sér
nægja að benda á að atvinnurek-
endum beri engin skylda til að
auglýsa I fjölmiðlum svo sem
Þjóðviljanum og Rétti.
Af mörgu er aö taka I þessari
óviðjafnanlegu grein frjáls-
hyggjumannsins, en hér verður
látiö staöar numiö. Ljóst má
vera, að boðberar frjálshyggj-
unnar reynast, þegar grannt er
skoðað, ekki vera ungir menn I
þekkingarleit og þaðan af siður
útveröir frelsishugsjónarinnar,
eins og þeir vilja vera láta. Þeir
eru málaliðar markaðshyggj-
unnar, en frelsishjalið og þekk-
ingarmaliö yfirvarp.
Fiskiræktarrádi falinn reksturinn
Borgarstjórn Reykjavikur hef-
ur samþykkt að fela veiði- og
fiskiræktarráði borgarinnar
rekstur klak- og eldisstöðvarinn-
ar við Elliðaár. Jafnframt hefur
borgarstjórn þvl samþykkt aö
vlsa frá samningi við Stanga-
veiðifélag Reykjavikur þess efnis
aö félagiö annist rekstur áður-
greindrar stöövar næstu 3 ár.
Björgvin Guömundsson borg-
arfulltrúi Alþýðuflokksins lagði
til að samningsdrögin við Stanga-
veiðifélagið yrðu felld og fékk til-
laga hans stuðning fulltrúa
Alþýðubandalags, Alþýðuflokks
og Sveins Björnssonar varaborg-
arfulltrúa Sjálfstæðisflokksins.
Gegn tillögu Björgvins greiddu
atkvæöi aðrir fulltruar Sjálf-
stæðisflokksins og Gerður Stein-
þórsdóttir varaborgarfulltrúi
Framsóknarflokksins.
—þm