Þjóðviljinn - 03.07.1980, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 3. júll 1980. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Fjölskyldumál og valdatafl:
Sanjay Gandhi
horfinn af sviöinu
5 í i'
A
et

Sanjay Gandhi, sem
lést í flugslysi fyrir
skömmu, hefur fengið
mjög misjöfn eftirmæli,
enda var hann maður
umdeildur. Hann hefur
verið kallaður misskilinn
föðurlandsvinur, spilltur
mömmudrengur, vald-
níðslumaður eða þá vel-
viljaður hentistefnumað-
ur og er þá hvergi nærri
allt upp talið.
Hitt er víst, að þessi 33
ára gamli sonur Indiru
Gandhi hafði, náð þeim
völdum, að fráfall hans
hef ur raunveruleg áhrif á
indverk stjórnmál.
Sanjay Gandhi var að sönnu
ekki orðinn ráðherra enn.
En kosningar i níu rikjum Ind-
lands i júni sýndu vel mikil áhrif
hans i hinum rikjandi Kongress-
flokki I. Talið er að um 60% af
þeim flokksmönnum sem á fylk-
isþingin komust hafi verið
stuöningsmenn hans. Og sjálfur
var hann talinn sameiningar-
tákn fyrir um þaö bil þriðja
hluta af þingmönnum
Kongressflokksins á alrikis-
þinginu I Nýju Dehli.
Erfið sambúð.
Þótt þverstæðukennt kunni aö
sýnast getur svo farið, að fráfall
sonarins verði til að styrkja þá
stefnu sem Indira Gandhi hefur
I stórum dráttum fylgt. Þá er átt
við það, að Sanjay Gandhi hefur
verið helstur áhrifamaður til
hægri I flokki móður sinnar,
sumir hafa gengiö svo langt aö
kalla þá stefnu sem hann hefur
fylgt hálffasiska. Nú má vel
vera, að of mikið hafi jafnan
venið gert úr vinstritilhneiging-
um hjá Indiru Gandhi og nán-
ustu samstarfsmönnum hennar.
En aliavega er það vist, að hún
Fréttaskýring
hefur verið ali-athafnasöm um
þjóðnýtingar og stundum haft
visst samstarf til vinstri, a.m.k.
við þann kommúnistaflokk sem
næst stendur Sovétrikjunum.
Sanjay Gandi hefur hinsvegar
haft þau áhrif i Kongressflokk-
inum, aö hinn opinberi geiri hef-
ur veriö skorinn nokkuð niöur i
þágu einkaframtaksins; sömu-
leiðis hefur hann mjög beitt sér
fyrir takmörkunum á áhrifum
kommunistaflokkanna.
ósigrar.
Arið 1975 tók Indira Gandhi
sér alræöisvald eða svo gott
sem, til aö „rétta viö efna-
haginn” eins og það var kall-
að.Þetta var mjög umdeilt
skref, og nú eru uppi kenningar
um að Sanjay Gandhi hafi verið
helsti driff jöður um að þaö var
stigið, en móðir hans hafi i raun
og veru verið þvi andvig. Hafi
þetta svo komið fram I þvi, aö
áriö 1977 skaut hún málum til
þjóðarinnar i kosningum — og
hafi það veriö Sanjay Gandhi
þvert um geð. Kongressflokkur
Indiru beið þá mest afhroð i
sögu sinni, og sá ósigur var ekki
sist óvinsældum sonar hennar
að kenna. En eins og marga
rekur minni til bar hann ööru
fremur ábyrgð á þvi, að mjög
harkalega var fram gengið I þvi
aö gera fólk ófrjótt nauöugt, og
kostuðu þau ósköp þúsundir
manna lifið. Þá var Sanjay og
viðriðinn ýmisleg spillingarmál
sem og algjörlega misheppnaöa
tilraun til að koma á fót fram-
leiöslu á indverkum fólksbil,
sem átti aö heita Maruti. Verk-
smiðjan skilaði aðeins tuttugu
bílum á fimm árum.
Það má þvi segja, að það hafi
veriö Indiru Gandhi til trafala,
að hún varð nauðug viljug aö
breiða yfir eða réttlæta fram-
ferði sonar sins í slikum mál-
um. Hann hefur einnig verið
henni til erfiðleika á þingi,
vegna þess að vegna áhrifa hans
þurfti hún að taka meira tillit til
hægriafla I flokki sinum en hún
hefur kannski kært sig um. Má
vera aö ýmsir „gamlir”
stuðningsmenn Kongressflokks-
ins, sem yfirgáfu flokkinn i mót-
mælaskyni við framt'erði Sanjay
Gandhis, snúi nú aftur heim til
föðurhúsa. A hinn bóginn gat
stjórnin stundum haft gagn að
þvi, að þessi óstýriláti sonur
Indiru gat með jarðýtuumsvif-
um sinum barið i gegn ýmsa þá
hluti sem voru litt fallnir til vin-
sælda.
Horfinn erfðaprins.
Sanjay Gandhi var borinn til
valda ef nokkur maöur ind-
verskur var það; sonur og son-
arsonur forsætísráöherra
landsins frá sjálfstæðistöku 1947
og til dauðadags; tveim árum
siðar var dóttir hans Indira
komin i hans staö og hefur verið
þar siðan, að undanskildum
valdatima Janatabandalagsins
1977-1980. Það er ekkert hægt
um þaö aö fullyröa, hvort
Sanjay heföi erft æðstu völd á
Indlandi, en hitt var vitaö, að
þangað stefndi hann. Vafalaust
munu margir varpa öndinni
léttara þegar sá möguleiki er úr
sögunni — og hafa þá I huga
náin tengsli Sanjays Gandhis
við spillta valdamenn ög afar
takmarkaða virðingu hans fyrir
^þeim lýðræðislegu réttindum
sem afi hans reyndi aö láta festa
rætur I gifurlegum þverstæðum
indversks þjóðfélags.
AB tók saman.
(Information, Guardian)
Ítv
Tilburg í Hollandi:
Paradís fyrir
hjólreidamenn
Nýleg skoöanakönnun:
Borgaraflokk-
arnir sænsku
í minnihluta
Væri kosið i Svíþjóð nú
myndu verklýðsflokkarnir
tveir, Sósíaldemókratar og
Vinstri flokkurinn
kommúnistar, fá
meirihluta eða um rúm-
lega 52% atkvæða.
Borgaraf lokkarnir þrír
sem nú eru i stjórn mundu
fá 46,1% atkvæða.
Það eru einum tveir borgara-
flokkar nálægt miðju sem eru aö
tapa fylgi. Miðflokkurinn og
Þjóðflokkurinn. Sósialdemó-
kratar eru helst I sókn, og
eitthvað sigur af borgaralegu
fylgi til þess flokks sem lengst er
til hægri, þótt hann svo kenni sig
einkum við hófsemd,
Moderatarna,
1 kosningunum sem fóru fram I!
nóvember i fyrra fékk Miöflokk-
urinn 18,1% en nú myndi hani^fá
16.5%. Þjóðflokkurinn hafði 10.6%
en myndi nú verða að sætta sig
við 8.7%
Moderatar aftur á móti hafa
litið eitt bætt stööu sina, þeir
njóta nú stuönings 21.0% kjósenda
en höfðu 20,3% við siðustu kosn-
ingar. Þessi flokkur virðist vera
aö treysta sig I sessi sem höfuð-
vigi borgaralegra afla, enda
hafa miðflokkarnir átt nokkuö
erfitt meö að koma sér upp „eigin
andliti” mitt á milli þeirra og
Sósialdemókrata.
Sósialdemókratar njóta nú
46,5% fylgis, en voru með 43,2%
þegar siðast var kosið.
VPK, evrópukommúniskur
flokkur, nýtur sama stuðnings og
þegar kosningar fóru fram eða
5,6%.Þeir eru þvi i þeirri stöðu nú
um stundir að vera sá herslumun-
ur sem sóslaldemókrata kynni að
vanta i ýmsum málum. Sósial-
demókratar hafa stundum, þegar
svipuö staða komur upp á þingi,
stjórnaö einir, en teflt á vixl á
kommúnista og miðflokkana I
einstökum málum.
Hollenska borgin
Tilburg, sem hefur 150
þúsundir íbúa, er orðin
sannkölluð paradís fyrir
hjólreiðamenn. Þetta er
fyrsta borgin ílandinu sem
gefur hjólreiðamönnum
jafnan rétt á við bílstjóra
— og nokkur forréttindi í
sumum tilvikum.
Nú er búiö að taka i notkun I
Tilburg 4.5 metra , breiða
„hraðbraut” fyrir hjólreiöa-
menn, sem liggur þvert 1 gegnum
bæinn. Fimm km. veg um mið-
borgina og tlu km. út frá henni.
Ekki nóg með það. Alls eru i
borginni 35 km. langar götur fyrir
hjólreiðamenn. Sumstaðar hefur
götum verið skipt þannig að
reiðhjólin fá tvær akreinar en bil-
ar eina akrein og þá með
einstefnu aö sjálfsögöu.
Umferðarljós eru stillt á græna
bylgju — en sú bylgja sér til þess
að reiöhjól renni með jöfnum
hraöa gegnum borgina; það eru
bilarnir sem þurfa að biða.
Þetta fyrirkomulag viröist
ganga mætavel. Kaupmenn höfðu
i fyrstu áhyggjur af þessu skipu-
lagi, þvi þeir héldu að reiðhjóla-
fólk myndi ekki gera eins mikil
innkaup og þeir sem i bflum f:ara.
Þetta reyndist þó inisskilningur,
það er fleira fólk á ferli i miö-
borginni en áöur, og viðskipti
hafa aukist hjá mörgum.
Hraöbraut fyrir reiöhjól iiggur
um Tilburg endilanga, hún er 15
km. löng.
80% Ibúa borgarinnar hafa
komið sér upp reiðhjólum og nota
þau meira eða minna. Það hefur
dregtð úr bilanotkun og sumir
hafa jafnvel selt bila sina.
— (Stern)
Svona er sumum götum skipt: tvær akreinar fyrir reiöhjói, einstefnurein fvrir blla.