Þjóðviljinn - 29.07.1980, Blaðsíða 7

Þri&judagur 29. júll 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Kona er nefnd Elise Bouiding.
Hún er norsk aö uppruna en hefur
lengst af búiö I Bandarlkjunum.
Hún lagöi stund á félagsfræöi og
sögu og gegnir nú stööu prófess-
ors viö Dartmouth Collage I USA.
Um áratuga skeiö hefur hún rekiö
friöarrannsóknarstofnunina
Boulding Institut og nýiega voru
henni veitt friöarverölaun
kvennasamtakanna I Bandaril1-
unum.
Élise Boulding er há vexti, ljós
yfirlitum og þaö er reisn yfir
henni. Hún greiöir grátt háriö I
hnút i hnakkanum og blá augun
bera vott um snerpu og kraft. Þaö
var sérstaklega tekiö fram við
verölaunaafhendinguna aö hún
væri fimm barna móðir, þaö er
nefnilega ekki venjan aö tiunda
einkalif manna viö slikar
viöhafnir.
Elisu var faliö aö taka saman
skýrslu fyrir hönd Sameinuöu
þjóöanna fyrir kvennaráöstefn-
una 1 Kaupmannahöfn um þaö
sem gerst hefur i málefnum
kvenna á þeim fimm árum sem
liðin eru frá ráöstefnunni I
Mexikó. Niöurstaöa hennar varö:
harla fátt.
Bakhlið sögunmr
Elise Boulding hefur skrifaö
greinar, ritgeröir, rannsóknar-
skýrslur um friöa,rmál og bækur.
Sföasta bók hennar er yfirlitsrit
um sögu kvenná og spannar 2
miljónir ára. Bókin nefnist „The
Underside of Hjþtory” (Bakhliö
sögunnar) og fjallar aö sögn Elise
um þær hliöar sögunnar sem
karlmenn i röðum sagnfræöinga
hafa ekkert sinnt. Bókin er nú
þegar komin ofarlega á sölulista
þar vestra.
„Konan hefur alltaf skapaö
söguna viö hliö karlmannsins”
segir Elise. „En þegar viö lesum
mannkynssögubækurnar þá er
verka karlanna bara getiö.”
Þvi var þaö aö hún tók sig til og
fór aö kanna söguna markvisst,
til aö leita sporanna eftir allar
þær kynslóöir kvenna sem hvergi
er getiö. Hún komst aö þvi aö
konur hafa öldum og árþúsundum
saman gegnt einu og sama hlut-
verkinu, aö skapa nánasta
umhverfi mannsins, hibýlin þar
sem menn hafa búiö og runnið sitt
æviskeiö.
„1 miljónir ára hafa konur séö
um sjúka og særöa og annast upp-
eldi barnanna. Ég hef oröaö þaö
svo aö viö séum hin ósýnilega
innri bygging samfélagsins. 1 öll-
um þjóöfélögum hefur myndast
sérstök kvennamenning, en karl-
mennirnir hafa bara ekki séð
hana. Með þvi aö sleppa henni og
láta hana órannsakaða hafa
sagnfræöingar haldiö allri vit-
neskju um sögu kvenna frá okkur.
Vinna kvenna hefur alltaf
staöiö i skugganum af vinnu
karla. Hún tilheyrir einkalifinu
meöan vinna karla telst til hins
opinbera lifs. Þess vegna kalla ég.
bókina mlna „Bakhliö
sögunnar”. Hún segir frá hinu
ósýnilega, sem þó ber samfélagiö
uppi.
Konur viðhalda
karlreldinu
— Er þessi kvennamenning
sem þú talar um friösamleg, eöa
eru til samfélög þar sem konur
Elln
ólafsdóttir
Katrin
Didriksen
Eirikur
Guöjónsson
Hildur
Jónsdóttir
Umsjón
af hálfu
Þjóðviljans:
Kristín
Astgeirs-
dóttir
Kristin
Astgeirsdóttir
Hin óþekkta saga konunnar
Hvad líður barnaárskröfum ASÍ?
I vetur setti ASÍ fram svo-
kailaöar barnaárskröfur, sem
skyldu sérstaklega ræddar og
settar fram i komandi kjara-
samningum. Kröfurnar eru um
launagreiöslur til foreldra i
veikindum barna, fæöingaror-
lof, dagvistunarmál og vinnu-
tima barna.
Menn eru sem vonlegt er
orönir langeygir eftir nýjum
samningum, og var þvi slegiö á
þráöinn til Bjarnfriðar Leós-
dóttur og hún spurö um gang
samninganna, meö tiliiti til
barnaárskrafanna.
Þess má lika endilega geta, aö
reynt var aö hafa samband viö
Guðmund J. Guömundsson, en
hann neitaöi eindregiö aö tala
viö okkur.
Bjamfriöur sagöist geta sagt
þaö hreint út, aö þaö yröi ekki
neitt samiö á næstunni. Aö hún
ætti kannski ekki aö segja þaö
að óreyndu en eflaust kæmi til
kasta rikisstjórnarinnar aö gera
eitthvaði málinu. Astandiö væri
ömurlegt, á Akrariesi t.d. væru
70 konur skráöar atvinnulausar
fyrir utan þær sem ekki mega
skrá sig. Konurnar væru gjör-
samlega varnarlausar gagnvart
þvi aö vera sendar heim þegar
atvinnurekendur stöövuöu
vinnsluna. Tryggingar-
samningurinn geröi atvinnurek-
endum einungis auðveldara
fyriraö segja upp, hún sagöi aö
á þessum samningi þyrfti aö
taka, þaö ætti ekki aö vera hægt
aö segja konum svona upp
frekar en ööru fólki. 1 svona
ástandi yröi ekkert samiö. Þaö
væri áberandi aö ástandiö væri
verst þar sem um er aö ræöa
einkarekstur, sagöi hún þvi
vera komiö i kring aö skipin
stoppuöu, þaö hlytu aö vera ein-
hver samtök þar um, vélabil-
anir væru sagöar ástæöan, en
hver trúir þessu,spuröi Bjarn-
friöur.
Um barnaárskröfurnar sagöi
hún, aö þessar samningavið-
ræöur núna væru einungis
málamyndaviðræöur, og kröf-
urnar væru þar inni. Sagöist
samt hafa trú á aö einhverju af
kröfunum yröi náö fram meö
lagasetningu Alþingis. Hún
sagöist alltaf hafa reynt aö
vinna aö fæöingarorlofinu eins
oghægtheföi veriö. Einnigheföi
hún ásamt fleirum unniö aö
Framhald á bls. 13
hafa tekið virkan þátt I striöum?
„A öllum menningarsvæðum
ala konur upp börnin. Þær hafa
lika aliö ur) syni sina og búiö þá
undir striö og hermennsku. Ég
minnist þess þegar ég var aö
alast upp, þá geröust nokkrir
ungir menn liðhlaupar til aö losna
við aöfara i striöiö. Mæöur þeirra
afneituðu þeim og þær skömmuö-
ust út af ragmennsku þeirra.
Konur tilheyra auövitaö þvi sam-
félagi og þeirri menningu sem
þær alast upp viö og þær eiga sinn
þátt I aö viöhalda karlaveldina
Hershöföingjar og hermenn eru
iika synir mæöra sinna. Þaö hafa
veriö til striðsdrottningar, friðar-
dúfur og byltingarkonur, en
vegna vinnu sinnar hafa konur
lifaö i svo nánu sambandi viö
mannlegar þarfir aö þær eiga
auöveldara meö aö sjá hiö fárán-
lega I öllum striöum.”
Elise Boulding lltur á sögu-'
rannsóknir slnar eins og leit á bak
viö leiksviö sögunnar. Hún hefur
fundiö næstum þvi óþekktar
heföir, sérstaka menningu þar
sem konur hafa ótruflað getaö
helgaö sig listum, vlsindum og
baráttu fyrir friöi.
Óþekkt
menning
„Þar á ég viö nunnurnar” segir
hún. „Alveg eins og munkarnir i
klaustrunum sinntu visindum og
listum geröu nunnurnar þaö lika.
I öllum trúarbrögöum er þetta til
staöar. Konurnar gátu helgaö sig
lifi þar sem þær voru frjálsar, þar
sem þær voru ekki undirgefnar
karlmönnum, hvorki fööur,
bróöur, maka né syni. I lokuöum
og vernduðum kvennaheimi gátu
þær þróaö og fært komandi kyn-
slóöum háþróáöa menningu. Frá
þvi um 500 eftir Krist voru til slik
klaustur fyrir konur — meðal
múhameöstrúarmanna, búdd-
ista, hindúa og kristinna manna.
Mörg verka þeirra og heimildir
um starf þeirra hafa varöveist, en
enginn hefur látiö svo lltiö aö
kanna þær.”
Hvaö finnst þér um kvenna-
hreyfinguna I dag?
„Hún er mikilvægari en nokkru
sinni fyrr” svarar Elise.
„Reyndar hefur þróunin snúist
viö á mörgum sviöum. Launa-
misréttiö hefur vaxiö milli karla
og kvenna, hlutur kvenna I
„mikilvægum” störfum t.d. I
stjórnmálum og ákvarðanatöku
hefur minnkaö. Einkum þar sem
ákvaröanir eru teknar — þar
vantar konur.”
Samkvæmt óskum Sameinuöu
þjóöanna tók Elise aö sér aö
semja skýrslu um framfarir
siöustu fimm ára, frá þvi aö
kvennaráöstefnan var haldin I
Mexikó. Hún veröur aö stiga I
ræöustólinn I Kaupmannahöfn og
segja, aö þær framfarir séu svo
smáar aö það taki þvi varla aö
nefna þær.
„Ég hef reyndar engan áhuga á
þvi aö konur öölist jafnrétti á viö
karla I karlaheiminum. Ég vil aö
konur færi þá kosti sem fylgja
menningu kvenna út i hiö opin-
bera lif. Ef þeim tekst þaö og
karlmenn þora inn á sviö kvenna,
þá er framtiöin björt. Ég vil
berjast fyrir nýjum heimi, þar
sem karlar og konur veröa i
öörum hlutverkum en þeim sem
binda bæöi kynin á hefðbundna
klafa f dag” segir Elise Boulding.
Þýtt og endursagt úr
Dagens Nyheter — ká