Þjóðviljinn - 16.08.1980, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN ÍHelgin 16.—17. águst 1980
Þeir þverbrestir, sem svo greinilega hafa
komiö i Ijós i þessu samningasamfloti
ASÍ, hafa komiö atvinnurekendum aö
miklum notum i þessari kjaradeilu, en
vonandi hafa forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar lœrt af þessum mistökum
Jón Kjartansson
Vestmannaeyjum:
Kröfur láglaunafólks
eiga að hafa forgang
Þegar kjarasamningar eru til
umræöu skortir ekki hástemmdar
yfirlýsingar frá stjórnmálamönn-
um, forystumönnum verkalýös-
hreyfingar og atvinnurekenda
um, aö kjör þeirra lægstlaunuöu
þurfi aö bæta sérstaklega. Hve
mikiö er aö marka slikar yfirlýs-
ingar i gegnum árin sést best á
þvi aö þegar upp er staöiö frá
samningaboröinu i hverjum
kjarasamningum, hafa þeir sem
betur mega sin tryggt sér þær
kjarabætur sem þeir lægstlaun-
uöu fá og i flestum tilfellum gott
betur. Hópar þeirra, sem betur
eru settir i þjóöfélaginu, taka
nefnilega beint eöa óbeint miö af
þeim sem lægst hafa launin og
viröist þaö vera sáluhjálparatriöi
hjá mörgum forystumönnum
þessara hópa að þessi hlutföll
skuli á engan hátt raskast, nema
þeim hærra launuöu i hag.
Átvinnurekendur hafa aö sjálf-
sögöu barist hatramlega gegn öll-
um tilhneigingum til launajöfn-
unar og er þaö skiljanleg afstaöa,
þar sem launamisréttið er þaö
sundrungarafl sem hefur gert
auöstéttinni kleift aö halds sin
um hlut gegn verkalýösstéttinni i
gegnum tiöina. Hitt er mér aftur
á móti alltaf jafn mikiö undrunar-
efni hve atvinnurekendavaldinu
reynist auövelt að fá marga, sem
þó telja sig sósialista, til sam-
starfs viö sig viö þessa miður
þokkalegu iöju. Láglaunafólk hef-
ur gert margar tilraunir til aö
brjótast út úr þessum vitahring
en árangurinn oftast harla rýr. A
Alþýðusambandsþingi 1976 kom
fram krafa um sömu veröbætur i
krónutölu á öll laun. Enda þótt
mikil andstaöa væri gegn þessari
kröfu á þinginu náöi hún þó fram
aö ganga, enda var forystan of
upptekin af aö passa upp á valda-
hlutföllin og gaf sér þvi minni
tima til aö sinna kjaramálunum.
Aö visu var krafa þessi á ýmsan
hátt meingölluð, þótt hugmyndin
ætti fullan rétt á sér.
I sólstöðusamningunum var
kröfunni ekki fylgt meira eftir en
svo, aö veröbætur i krónutölu
komu aöeins á tvö fyrstu bóta-
timabilin og þótti mörgum for-
svarsmanni þeirra betur settu þó
nóg um og kvarta reyndar undan
þvi að þeirra laun hafi mjög verið
skert viö bessar aðgerðir (miöað
viö þá lægstlaunuöu, aö sjálf-
sögöu).
Á þingi Verkamannasam-
bandsins á sl. hausti var þessi
stefna i launamálum ofaná, þótt
fáeinir áhrifamenn innan þess
sambands væru tillögunni and-
vlgir, en þaö fór sem fyrr aö hin
pólitiska valdabarátta var I al-
gleymingi og vildu margir ekki
baka sér óvild og tapa fylgi af
þeim sökum. A fyrstu kjaramála-
ráöstefnu ASl er haldin var 19.
október á sl. ári var þaö greini-
legt aö stór hluti forystunnar var
andvigur þeirri jafnlaunastefnu,
sem þing Verkamannasam-
bandsins haföi mótaö. Talsmenn
þeirra betur settu stóöu upp og
lýstu þvi yfir hver um annan
þveran, aö þeir tækju ekki þátt i
sameiginlegri samningagerö, ef
haldið veröi fast viö þessa jafn-
launakröfu Verkamannasam-
bandsins.
Þaö þurfti tvær kjaramálaráð-
stefnur i viöbót auk formanna-
ráöstefnu Verkamanna-
sambandsins til aö sannfæra for-
ystuna um aö láglaunafólk meinti
þaö sem þaö var aö segja. Margir
forsvarsmenn hinna almennu
verkalýösfélaga lýstu þvi yfir aö
þeir heföu fariö meö þaö vega-
nesti eitt á þessar ráöstefnur, aö
ganga frá launa- og kjarakröfum
ASÍ i anda samþykktar 9. þings
VMSt, umboð þeirra næöi ekki
lengra. Aö loknu öllu þessu þjarki
var samþykkt miölunartillaga
Herdisar ólafsdóttur, þar sem
stungiö er upp á „þaki” og
„gólfi” á visitölubætur. 1 „kjall-
aranum” (undir gólfinu) voru þá
allir láglaunahóparnir en hinum
var flestum komiö undir „þak”.
Til glöggvunar skal þess getið
að tillaga Herdisar er svohljóð-
andi:
Veröbætur launa reiknist þann-
ig:
A) A þau laun sem eru 300 þús
kr. eöa lægri á mánuði ( 1. des.
79) greiöast sömu verðbætur og á
300 þús kr.
B) Á laun á bilinu 300-400 þús
kr. á mán. (1. des.’ 79) greiðast
veröbætur i prósentum.
C) A laun sem eru 400 þús kr. á
mánuöi eöa hærri greiðist sama
krónutala og á 400 þús kr.
öll aðildarsambönd ASÍ aö
undanskildu einu, töldu sig geta
staöiö aö sameiginlegri kröfugerö
á þessum forsendum.
Aö sjálfsögöu fylgdust atvinnu-
rekendur mjög grannt meö þessum
átökum og hafa, aö þvi er viröist,
meö nokkuö góöum árangri,
reynt aö hagnýta sér þann klofn-
ing sem var I rööum Alþýöusam-
bandsins af þessum sökum.
Sú samningalota sem nú hefur
staöiö yfir blómann úr árinu er
meö þeim endemum, aö dæmi um
slik vinnubrögö eru trúlega ekki
finnanleg i samskiptum aöila
vinnumarkaöarins hér á landi og
eru menn þó orðnir ýmsu vanir i
þeim efnum. Atvinnurekendur
hafa komist upp meö allskyns
hundakúnstir við samningaborð-
iö, þegar komiö hafa fram tillög-
ur frá atvinnurekendum, sem
viðsemjendur þeirra hafa taliö
aö gætu orðiö flötur á einhverj-
um alvöruviöræöum, hafa at-
vinnurekendur á næsta fundi snú-
iö blaöinu viö og alls ekki veriö til
viöræöna um eitt eöa neitt nema
gengiö væri aö afarkostum þeirra
um stórfelldar kjaraskeröingar.
Þegar langlundargeö samn-
ingamanna ASI var loks meö öllu
þrotiö, var ákveöiö aö leita hóf-
anna um sérviöræöur viö Vinnu-
málasamband Samvinnufélag
anna. Þegar þær viöræöur voru
komnar á þaö stig aö samningar
virtust á næsta leiti fóru atvinnu
rekendur að ókyrrast. Þeim varö
ljóst aö þeir voru aö biöa ósigur i
refskákinni, samningar viö SIS
gætu einfaldlega þýtt aö þeir yröu
neyddir til aö setjast aö samning
aborðinu á ný og kæmust ekki
lengur upp meö aö hafa samn-
inganefnd ASI og sáttanefnd aö
fiflum lengur. En atvinnurekend-
ur fundu veilu i stööunni sem þeir
gátu spilaö á og sundrað þessum
samningaviöræöum SIS og ASI.
Þaö er þvi komiö upp sama þrá-
teflið og áöur og atvinnurekendur
telja sig nú vera I mjög sterkri
aöstöðu meö fjöldauppsagnir og
atvinnuleysi i sjávarútvegi I
handraöanum. Þeir þverbrestir,
sem svo greinilega hafa komiö I
ljós I þessu samningasamfloti
ASI, hafa komiö atvinnurekend-
um aö miklum notum I þessari
kjaradeilu, en vonandi hafa for-
ystumenn verkalýöshreyfingar-
innar lært af þessum mistökum
og standa þéttar saman I næstu
lotu.
Vestmannaeyjum 11. ágúst 1980.
Jón Kjartansson.
Einar Karl Haraldsson:
Hiroshima bergmálar enn
Ritstjórnargrein
# Sjötta þessa mánaöar voru
þrjátiu og fimm ár liöin frá þvi
aö Bandarikjamenn vörpuöu
kjarnorkusprengju á Hiro-
shima. Þess var minnst viða um
heim og sjaldan hafa verið jafn
sterkar raddir uppi um nauösyn
þess aö mynda óháöa og sterka
friöarhreyfingu meöal almenn-
ings gegn vitfirringu atóm-
vopnakapphlaupsins.
# Meban hundruö milljónir
svelta og ólæsi og sjúkdómar
herja á heimsbyggðina er 170
þúsund milljörðum króna varið
árlega til hernaöarútgjalda, rif-
lega islensku fjárlögunum á
hverri minútu. tltgjöld til her-
mála hafa aukist um 50% aö
raungildisiöustu 20árin,og eiga
iðnrikin þar mesta sök, eöa aö
þremur fjóröu. Riki þriöja
heimsins eyða þrisvar sinnum
hærri upphæö til hermála en
nemur allri þróunaraöstoö til
þeirra.
# Attatiuaf hundraöi útgjalda
tn hermála er variö til fram-
leiöslu og viöhalds heföbund-
inna hergagna en 20% til kjarn-
orkuvopna. Tækni til smiði
kjarnorkuvopna er nú á færi
flestra þjóöa og þess er vænst aö
á næstu árum muni mörg riki
bætast i hóp þeirra sex, Banda-
rikjanna, Sovétrik ja nna,
Frakklands, Bretlands, Kina og
Indlands, sem hafa yfir að ráða
kjarnorkuvopnum.
# Frá lokum seinni heims-
styrjaldar hafa kjarnorkuveldin
sprengt rúmlega 1200 kjam-
orkusprengjur eöa um þaö bil
eina á viku aö jafnaði. Kjarn-
orkuvopn I heiminum eru talin
milli 60 til 70 þúsund af öllum
stæröum og geröum. Tortiming-
armáttur þeirra er talin einni
og hálfri milijón sinnum meiri
en sprengjunnar sem varpaö
vará Hiroshima fyrir þrjátiu og
fimm árum.
# Vopn sem framleidd eru
komast fyrr eöa siöar i notkun.
Frávikiö frá þeirri meginreglu
hefur atómsprengjan veriö i
hugum flestra. Ógnarjafnvægiö
milli stórveldanna hefur ekki
veriö fólgiö i nákvæmu jafnræöi
heldur i þeirri trú aö notkun
atómvopna leiddi til gjöreyðing-
arstriös. Stórveldin hafa ógnaö
hvort ööru meö eyöingu helstu
byggöakjarna heims, og sltk
meiningarlaus mannkynsslátr-
un, þarsem enginn stendur uppi
sem sigurvegari, hefur þótt
ósennileg nema þá fyrir slysni
eöa skyndivitfirringu.
0 En ný og skelfileg viðhorf
eruaö skapast i þessum efnum.
Þegar fólk sem helgað hefur sig
baráttu fyrir afvopnun og friö-
samlegri sambúö eins og
sænsku sendifulltrúarnir Alva
Myrdal og Inga Thorsson, spáir
þvi aö kjamorkustyrjöld muni
brjótast út á næstu tiu til tuttugu
árum náist ekki samkomulag
um markvissa afvopnun er al-
vara á feröum. Það er ekki hægt
aöafgreiöa þær né heldur virtar
stofnanir eins og Friöarrann-
sóknarstofnunina i Stokkhólmi
og fjölda bandariskra sérfræö-
inga sem ómarktæka heims-
endaspámenn. Sannleikurinn er
sá aö afvopnunarviöræöur eru
strand, SALT-II samkomulagiö
hefur verið saltaö af Banda-
rikjastjórn, i staö slökunar er
komin stigmögnun spennu, og
„haukar” ráöa för i Washington
og Moskvu.
# Lengi má um þaö deila
hverberhöfuöábyrgöina á þess-
ari þróun. Frá sjónarmiði smá-
rikis eru stórveldin í austri og
vestri samsek. Engum blööum
er um þaö aö fletta aö varnar-
stefnan i sovéskum utanrikis-
málum er ærið blandin stór-
veldisdraumum. Sú staðreynd
að Sovétrikin munu á næstu ár-
um veröa æ háöari hráefnum og
orku utan landamæra sinna
boöar heldur ekki gott.
# I skjóli „mannréttinda-
stefnu” hefur Carter. stjórnin I
Bandarikjunum staöfastlega
unnið aö þvi aö undirbúa
„come-back” Bandarikja-
manna sem alheimslögreglu til
varnar heimsveldishagsmunum
sinum. Útgjöld til hermála hafa
veriö aukin um 5-6% umfram
veröbólgu og NATÓ-rikin hafa
veriö knúin til þess aö auka her-
málafjárlög sin aö raungildi um
3% á ári meö tilvisun til þess aö
svo sé málum háttaö i Sovét-
rikjunum.
# I desember 1979 samþykktu
NATÓ rikin áætlun um staö-
setningu 464 stýrisflauga meö
kjarnaoddum, og 108 Pershing
eldflauga . í Vestur-Evrópu á
næstu árum. Fyrir eru I Vestur-
Evrópu um 15 þúsund kjarna-
vopnahleðslur og hiö nýja
vopnakerfi, sem ráögert er,
bendir eindregiö til þess aö ver-
ið sé aö búa Vestur-Evrópu-
menn undir þaö, tæknilega og
andlega, aö veröa fórnarlömb i
lokaeinvigi stórveldanna i
austri og vestri.
# Þegar Sovétmenn útvikk-
uöu Breshnev-kenninguna um
siöustu áramótmeö innrásinni í
Afganistan uröu enn kaflaskipti
I þessari þróun. Áöur hafði hún
aöeins gilt sem réttlæting til af-
skipta af „þróun sósialismans”
á þvi áhrifasvæöi sem Sovét-
mönnum var úthlutaö viö samn-
ingaborö sigurvegaranna i
seinni heimsstyrjöldinni. Ahrif
þessa i heimspólitikinni eru
fyrstog fremst þau aö Kremlar-
bændur hafa flýtt fyrir endur-
hæfingu bandariskra stjórn-
valda eftir sálarmein Vietnam-
striðsins. Bæöi innáviö og útáviö
hafa Bandarikin ekki veriö þess
megnug siöan. Vletnam-striöinu
lauk aö reka heimsvaldastefnu
sina með hinu gamalkunna
Ihlutunarsniöi. Innrásin i
Afghanistan leysti á svipstundu
úr læðingi þau öfl i Bandarikj-
unum sem krafist hafa her-
skárri stefnu, og opnaöi þeim
dyr sem um skeib höföu verið
harölokaðar.
# Stefnubreytingin sést best á
þvi aö Bandarikjastjóm viöur-
kennir nú opinskátt aö hún
stefni aö algjörum yfirburðum i
kjarnorkuvopnahlaupinu.
Ætlunin er að beina kjarnorku
vopnum Bandarikjamanna aö
eldflaugapöllum og iönaöarmið-
stöðvum i Sovétrikjunum i staö
búsetukjarna og auka þannig
likurnar á þvi aö atómvopnum
veröi beitt i stórveldaátökum.
Hugmyndin er aö gera yfirburöi
Bandarikjamanna svo ótvi-
ræöa, aö hægt véröi að heyja
kjarnorkustriö viö Sovétrikin til
vinnings. 1 staö gjöreyðingar-
striös geti komið svæöisbundiö
atómstriö, og þar með stór-
auknar likur á þvi aö kjarnorku-
vopnum veröi beitt i náinni
framtíð.
# Þaö eru þessi viöhorf sem
skelfa hugsandi fólk um allan
heim. Gegn þeim þarf að gera
uppreisn. Islendingar þurfa að
átta sig og taka þátt I henni.
—ekh