Þjóðviljinn - 23.08.1980, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 23.08.1980, Blaðsíða 8
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 23.-24. ágúst 1980 STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI i Ólafur Ragnar Grímsson skrifar: Þáttaskil í Flugleiðamálinu 1 t siöustu viku gengu forsvars- Imenn Flugleiöa á fund fjögurra ráöherra og geröu grein fyrir framtiöarhorfum i rekstri fyrir- | tækisins. A fundinum óskaöi I rikisstjórnin eftir formlegri I skýrslu um fjárhag Flugleiöa, * flutningsgetu, þjónustumöguleika I' viö land og þjóö, atvinnuhorfur starfsmanna og almenna stööu. Þessi krafa kemur I kjölfar skip- unar tveggja eftirlitsmanna sem Ifyrir hönd fjármálaráöuneytis og samgönguráöuneytis hafa siö- ustu vikurnar gert ýtarlega a athugun á þróun og framtiöar- Ihorfum i rekstri Flugleiöa. Störf eftiriitsmannanna og krafa rikisstjórnarinnar um út- a tektarskýrsiu eru afdráttarlaus Iviöurkenning á réttmæti þeirra sjónarmiöa, sem ég setti fram á Alþingi veturinn 1978-1979, þegar , flutt var tiilaga um sérstaka Ikönnun á rekstri Flugleiöa og Eimskips. Þá risu upp tii and- mæla ýmsir sjáifkjörnir vernd- , arar einkaframtaksins og boöuöu Imeö tiistyrk Morgunbiaösins og Visis aö fuiitrúar stjórnvalda mættu hér hvergi nærri koma. , Flugleiöir væru „heisti buröarás Ieinkaframtaksins á tslandi” og afskipti rikisvaldsins af fyrirtæk- inu væru drottinsvik viö a markaöskerfiö. i hofi hins fs- Ilenska kapitalisma væru forráöa- menn Flugleiöa i hópi æöstu prestanna. Ef slikir stórsniilingar ■ ættu aö fara aö standa kjörnum Ifulltrúum fólksins I landinu, ai- þingismönnum og ráöherrum, reikningsskap geröa sinna þá a væru vfgi eignastéttarinnar oröin Ivarnarlaus fyrir ásókn illra anda sósíalismans. Ennúhefur atburöarásin leikiö a postula kapitalismans grátt. A Iritstjórn Morgunblaösins og Visis sitjamennnúniöurliitiryfir lestri gamalla ritstjórnargreina og • nokkrir þingmenn Sjálfstæöis- Iflokksins og Framsóknarflokks- ins, sem i desember og mars á næstliönum vetri gengu erinda • Flugleiöa í þingsölum, bölva nú i Ihljóöi. Krafan um opinbera rann- sókn á rekstri Flugleiöa er nefni- lega oröin aö veruleika.Opinberir • eftirlitsmenn hafa tekiö til starfa Iog rikisstjórnin hefur krafist út- tektar á fjárhag, flutningsgetu, þjónustumöguleikum og almenn- • um framtiöarhorfum fyrirtækis- Iins. Siguröur Helgason setur ekki lengur fram i fjölmiölum stór- yrtar afneitanir á opinberri ihlut- * un í rekstri fyrirtækisins. Nú Ikrýpur hann fyrir fulltrUum rikis- ins og biöur um bónbjörg fyrir óskabarn einkaframtaksins. sem nú bjóöa hliöstæö fargjöld, þá kemur tapiö fyrst og fremst niöur á fslenskum almenningi, og allur flugfloti landsmanna gæti glatast ef um alvarlegt gjaldþrot yröi aö ræöa. Hér er þvi djarft spilaö um miklar eignir, mikla fjármuni, mikil örlög”. (Al- þingistiöindi 1978-1979, bls. 1340- 1341.). Þaö voru margir sem töldu þessa spásögn fjarstæöu eina. Forstjóri Flugleiöa endurtók fyrri fullyröingar sinar um aö einungis væri um stundarerfiö- leika aö ræöa. Varösveit einka- framtaksins hampaöi sjónarmiö- um forstjórans en fordæmdi spá- dóm alþingismannsins. Veruleik- inn hefur nú skoriö úr hvor okkar reyndist hafa raunsæjara mat á rekstrarstööu fyrirtækisins. Krafan um úttekt á rekstri Flugleiöa var ekki aöeins rök- studd meö tilvisun til margra nýrra aöstæöna. HUn var einnig tengd almennum röksemdum um mikilvægi samgangna fyrir sviöi sem snertir á afgerandi hátt lifskjör almennings i landinu, möguleika fólks til ferðalaga og kostnaö viö þau, þróunarskilyröi atvinnuvega, bæöi á sviöi fram- leiðslu til innlendra nota og út- flutnings, snertir öryggi þjóöar- innar á sviöi samskipta viö um- heiminn og á milli landshluta, i reynd þær tryggingar sem nú- timaþjóö veröur ávallt aö hafa fyrir sjálfstæöi sinu, þá er nauö- synlegt að Alþingi taki rekstur, fjárfestingar og fargjalda- og farmgjaldastefnu sllkra fyrir- tækja til ýtarlegrar athugunar”. (Alþingistiöindi 1978-1979, bls. 1340.). Flóttinn mistókst! Krafan um opinbera athugun á rekstri Flugleiöa var tengd ábendingum um aö aöaleigendur fyrirtækisins kynnu á úrslita- stundu aö reyna aö bjarga eigin skinni meö þvi aö flytja þær eign- ir, sem verömætar væru á alþjóö- nokkrum misserum. Ef Flugleiö- ir tapa i þeim leik á næstu árum, drekkir þaö tap ekki aöeins fjár- festingum félagsins í tengslum viö þennan samkeppnismarkaö, heldur einnig öllum öörum eign- um félagsins. Allt flugkerfi lands- ins kynni aö brenna I þvl báli. Það er mikil áhætta fyrir Islenska þjóð og stjórnvöld landsins aö láta eins og sá möguleiki sé ekki til, aö útiloka algjörlega ósigur I veröstriöinu á Atlantshafsleiö- inni, sem kynni aö skilja allt flug- kerfi Islendinga eftir i rúst vegna þeirrar eignarlegu samtengingar alls flugflotans sem rikjandi er hjá Flugleiöum, bæöi þeirra flug- véla sem notaöar eru á Atlants- hafsleiöinni og hinna, sem not- aöar eru milli Islands og Evrópu og innanlands. Og kann sú hætta ekki aö vera einnig fyrir hendi, háttvirtir þingmenn, að undir slikum kringumstæðum kjósi eig- endur Flugleiöa vegna þröngra eiginhagsmuna aö bjarga sinu skinni meö þvi aö flytja áherslu- „Nú krýpur hann fyrir fulitrúum rikisins og biöur um bónbjörg fyrir óskabarn einkaframtaksins”(Ljós- m. eik) ItJttektarkrafan Idesember 1978 setti ég fram á , Alþingi þá kröfu, aö þaö væri ,,af Imörgum ástæöum nauösynlegt, aö kjörnir fulltrúar þjóöarinnar skapi sér aöstööu til þess aö gera , ýtarlega úttekt á starfsemi fyrir- Itækjanna”. Þessi krafa var m.a. rökstudd á eftirfarandi hátt: ,,A allra síðustu árum hafa orö- , iöslíkar breytingar á samgöngu- Ikerfi nágrannalandanna, aö þær ásamt hinni nýju samkeppnisað- stööu, sem komin er upp i , Atlantshafsfluginu, knýja islensk Istjórnvöld til aö meta á viösýnan og ýtarlegan hátt, hvers konar samgöngukerfi sé æskilegt aö , þjóðin byggi á i framtiöinni. IFlugleiðir, sem nú eru einráöar I millilandaflugi Islendinga og hafa afgerandi stööu i öllu innan- , landsflugi, eru nú þátttakandi i Inýrri og gifurlega haröri og áhættusamri samkeppni um flug á Bandarikjamarkaönum. Hinar ■ nýju aöstæöur á þeim markaöi ; skapa þvi gifurlegar hættur fyrir • rekstrargrundvöll og jafnvel Ieignarhald yfir flugflota lands- manna. Allt flugkerfi Islendinga hefur ireynd veriö lagt undir i þvi ' samkeppnisspili. Tapi Flugleiöir j^amkeppninni viö þau risafélög þjóöarheildina og hve hættulegt væri aö láta einokunarfyrirtæki sem fyrst og fremst hugsaöi um eigin gróöa ráöskast meö helsta fjöregg þjóöarinnar á þessu sviöi: „I sérhverju nútimasamfélagi móta samgöngurnar á afgerandi hátt félagsleg samskipti ibdanna, þróunarmöguleika atvinnuvega, tengsl milli byggöarlaga og þjóöarinnar viö umheiminn. Samgöngurnar eru rikur þáttur I almennri hagsæld, i reynd meöal mikilvægustu forsendna raun- verulegs sjálfstæöis. A okkar tim- um eru möguleikar til feröalaga og flutninga, bæöi innanlands og til og frá útlöndum, taldir til al- mennra lýöréttinda og fargjalda- og farmgjaldaákvaröanir hafa afgerandi áhrif á þaö, hvort og þá hvernig almenningur getur notiö slikra réttinda. Þjóöhagsleg vel- ferð, almenn lýöréttindi, vaxta- möguleikar atvinnuvega og varö- veisla sjálfstæöis eru þvi meöal þeirra markmiöa sem eiga aö móta samgöngukerfi þjóöar, og mikilvægi þeirra eykst enn frekar þegar eyþjóö eins og Islendingar á I hlut”. (Alþingistiöindi 1978- 1979, bls. 1339.). „Þegar fyrirtæki öðlast raun- verulega einokunar- eða ’ markaösdrottnunaraðstöðú á legum markaði, i nýtt púkk meö erlendum aðilum á sama tima og islenskur almenningur sæti eftir með flugsamgöngukerfiö innan- lands og við útlönd að mestu eða öllu leyti i rúst. Flugleiöir væru i gegnum þann alþjóölega dóttur- fyrirtækjahring sem er helsta „afrek” Siguröar Helgasonar i sögu fyrirtækisins orönar aö al- þjóölegum auöhring, sem gæti haldiö áfram aö taka gróöa i gegnum afkvæmin sem skrásett eru i Luxemburg og á Bahama- eyjum og viðar þótt islenski hlut- inn, upphaf fyrirtækisins I gömlu Loftleiöum og Flugfélaginu, brynni upp i markaðsbálinu. I framsöguræðunni á Alþingi var sett fram viðbótarspásögn: „Sú spurning vaknar óneitan- lega i hugum þeirra, sem vilja meta samgöngukerfi þjóöarinnar og þann flugrekstur, sem tslend- ingar stunda, fyrst og fremst frá öryggis- og velferöarsjónarmiö- um þjóöarinnar sjálfrar, hvort þaö sé rétt stefna til lengdar aö leggja allt flugkerfi landsins und- ir i hinu nýja og stórfellda áhættuspili sem nú er háö á hin- um alþjóölega flugmarkaöi At- lantshafsflugsins, eftir aðBanda- rikjastjórn breytti reglunum um þann samkeppnismarkað fyrir þungann frá flugrekstrinum innanlands og færa eignirnar til hinna alþjóðlegu fyrirtækja Air Bahama og Cargolux og flugfé- lagsins I Uruguay og kannske einnig i Sri Lanka, til þess aö þeir björguöu þó sinum eignum þótt þjóöin sjálf sæti uppi flugflota- laus? 1 jafn alþjóölegi og flókinni fyrirtækjasamsteypu sem Flug- leiöir eru nú orönar er sá mögu- leiki vissulega fyrir hendl og þaö væri blinda aö Utiloka hann meö öllu”. (Alþingistiöindi 1978-1979, bls. 1349.). Þaö var einmitt slik blinda sem þjáði varöhunda Flugleiöa á Al- þingi og á ritstjórnarskrifstofum Morgunblaösins og Visis. Og aftur hefur atburöarásin leikiö málflutning þessara herra æriö grátt. Undanfarnar vikur hefur forstjóri Flugleiöa um fátt meira hugsaö en hvernig væri hægt aö stofna nýtt flugfélag meö fyrir- tækjum I Luxemburg svo aö ráöa- klikan i Flugleiöum geti haldiö áfram aö græöa á alþjóölegum flugrekstri. Hugmyndir forstjór- ans voru aö flýja meö DC-flugvél- arnarog hin alþjóölegu viðskipta- sambönd inn I nýja Luxem- burgarfélagið. Þar gætu hann og félagarnirhreiðrað um sig i skjóli hins erlenda fjármagns. Islend- ingar áttu svo að sitja eftir með , allan vandaaf eigin samgöngum. ■ Gömlu Boeing vélamar, sem I ágætlega geta þjónaö arðsömum | farþega- og vöruflutningum, átti , aö selja áöur — til aö geta flutt i meö sér gróöann af þeim, en I skilja eftirnýja og skuldum vafna | Boeingvél, sem ekki getur sinnt ■ vöruflutningum og þvi dæmd I | taprekstur. Aögeröir forstjórans siöustu | vikurnar hafa því allar beinst aö ■ þvi aö skipuleggja þann flótta I fjármagnsins sem spáö var á Al-1 þingi aö myndi hefjast þegar | hruniö væri i nánd. Þvi sem ■ gjaldgengt væri á alþjóölegum I markaöi átti aö koma I verö eöa I flytja inn I nýtt púkk meö Utlend- I ingum. Hitt skyldi skiliö eftir I ■ brunarústunum innanlands. I Þrátt fyrir þaö aö öll atorka ■ Siguröar Helgasonar hefur beinst . aö þessum fjármagnsflótta er nú I ljóst aö flóttinn hefur mistekist. I Luxemburgararnir vilja ekkert ; með Sigurð Helgason hafa, enda ■ famir aö kynnast forsmekknum I af samskiptum hans við starfs- I fólk fyrirtækisins. Þegar dyr- , unum var lokað i Luxemburg sá ■ forstjórinn sig tilneyddan aö I ganga á fund íslensku rikis- | stjórnarinnar. Flugieiöamáliö er , þvi komiö í hendur stjórnvaida. ■ Röng fjárfestíng — Styrjöld við starfs- ■ fólkið A flóttanum siöustu mánuði I hefur Sigurður Helgason reynt að ■ réttlæta mistök sin með þvi aö I visa til olíukreppunnar og auk-1 innar alþjóölegrar samkeppni. I Auövitað verða þessir þættir tald- ■ irmeöalorsaka erfiðleikanna. En I skýringarnar eru fleiri og þær I lúta allar aö mistökum stjórn-1 enda fyrirtækisins, sérstaklega * forstjórans Siguröar Helgasonar I sem hefur undanfarin misseri I verið einvaldur I málefnum Flug- ■ leiða. 1 ræöum á Alþingi i desember I 1978 og mars 1979 vakti ég ræki-1 lega athygli á þvi aö röng fjár- ■ festingarstefna, sem m.a. kæmi J fram i kaupum á DC-10 flugvél-1 unum.og áberandi óstjórn á innri I málefnum Flugleiöa, sem birtist i ’ sifelldum illdeilum viöýmsa hópa J starfsfólksins, sýndi aö yfirstjórn I fyrirtækisins væri ekki vand-1 anum vaxin og aldeilis óhæf til að ' fara meö einokunarvald I flug-. málum þjóðarinnar. Þaö þarf I auövitaö ekki aö taka fram aö I talsmenn Flugleiöa á Alþingi og i | blaöakosti einkakapitalsins ■ höfnuöu báöum þessum skýring-1 um. Einnig á þessu sviöi hefur at-1 buröarásin þó skoriö úr um hver , hafði rétt aö mæla. Flugleiöir hafa nú játaö mis-1 tökin sem fólust i kaupunum á | DC-10 vélunum og viöurkennt I, verki réttmæti þeirrar afstööu i sem birtist i framsöguræöu á Al-1 þingi: „Enn fremur knýja á spurn-. ingar um aö hve miklu leyti sé i æskilegt aö fjárfesta i nýjum þot-1 um af þessari gerö, þegar ljóst er | aö DC-8 vélarnar, sem fyrirtækiö ■ notar nú, geta gengiö, ef allt I gengur aö óskum, til ársins 1985.1 Flugleiöir gætu hagnýtt sér DC-8 | vélamar i 7 ár i viöbót eöa á • meöanstraumarnir I veröstrlöinu I á Atla ntshafsmarkaöinum I skýrast enn betur”. (Alþingistiö-1 indi 1978-1979, bls. 1351.). • Hins vegar skortir enn mikiö á I aö Siguröur Helgason hafi gefiö | viöhlítandi skýringar á þeim, spurningum sem settar voru fram á Alþingi um hina slendur- I teknu samninga viö Seaboard- I flugfélagiö. Þau viöskipti hafa • knúiö Flugleiðir til aö fórna I milljöröum i vitlausa fjárfestingu | ogóhagkvæma viögerðaþjónustu. ! Frh. á bls. 27. t ■ nMunoB) m

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.