Þjóðviljinn - 23.08.1980, Qupperneq 13

Helgin 23.-24. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
jafnt og þétt eins og hjá öörum
hirðingjum. Mál er aö linni og
gróöurinn veröi friöhelgur.
Blm.: Hvaö er til ráöa? Hvern-
igá aö breyta alda gamalli hefö?
— I lögum er og hefur veriö um
aldirákvæöi um itölu,itölu búfjár
i haga. — ttala er ákvöröun eöa
öllu heldur áætlun um þaö hve
margt búfé hver og einn megi
hafa i sameiginlegu beitilandi.
ttala er leyföur fjöldi búfjár frá
hyerjum nytjanda beitar i sam-
eiginlegt land. Nú mun um þriöj-
ungi fullorðins sauöfjár ofaukiö i
haga hér á landi. Þennan bústofn
veröur aö skera niöur. Enginn,
hvorki stétt manna né einstakl-
ingur á minnsta rétt á þvi aö eyða
lifríki landsins, leggja gróöur-
lendi i auðn.
ítöluákvæöinu var framfylgt
allstrangt oft á tíöum fram á tiö
véltækni og fóöurbætis, en eftir
þaö hefur allt gengið úr skoröum.
Vistfræöingar okkar eiga aö vita
nú oröiö nákvæmlega hvaö hekt-
ari gróöurlendis ber af búfé, og
auövitað þolir landiö misjafnlega
mikiö eftir aðstæöum og gróöur-
fari. Þeir eiga aö stjórna itölu i
landið undir forystu landgræöslu-
stjóra meö aöstoö stjórnvalda.
Allt annaö er stjórnleysi eöa an-
arkismi.
Útgeröarmenn veröa aö leggja
skipum sinum af þvi aö vernda
þarf fiskistofna. A sama hátt
veröa bændur aö takmarka bú-
smala sinn af þvi aö vernda þarf
gróðurlendi. Landeyöing er höf-
uðglæpur og islenskur sauöfjár-
búskapur er viða vélvædd rán-
yrkja.
Littu á Grafninginn og upp-
sveitir Rangárvalla- og Ames-
sýslu, svo aö dæmi séu tekin. Ég
veit aö núverandi landgræðslu-
stjóri, Sveinn Runólfsson, hefur
beitt itöluákvæöum til þess aö
draga úr ofbeit á einstökum
svæöum en gróöurlendur eru
samt á undanhaldi og þvi má alls
ekki una. Menn hafa veriö aö am-
ast viö sumarbústööum borgar-
búa á ýmsum forsendum en þeim
fylgir gróöur, sauöfjárbúskap
auðn.
Ingvi Þorsteinsson sagöií Þjóö-
viljanum fyrir hálfum mánuöi aö
Grænland væri ekki ofbeitt enda
fallþungi dilka þar meiri en hér.
Þetta stafar ekki af framsýni
bænda þar i sveitum, heldur af
þvi að þeir setja enn á guö og
gaddinn og horfella árlega, gjör-
felldu 1968 og rollubúskapurinn
hangir þar á horriminni. Þeir eru
litlir ræktunarmenn, en hér er
heyöflunin vélvædd og þar með er
haldiö lifi í hundruöum þúsunda
sauðfjár á vetrum og þeim sleppt
á úthagann þessa fáu mánuði,
sem hér er þiö jörö.
Ef náttúran fær aö vera i friöi
rikir oftast einhvers konar jafn-
vægi innan hennar. Nútimabú-
skapur hefur rofið þetta jafnvægi
hjá okkur.
Hér eru miljarðar greiddir I
veröbætur til bænda til þess aö
þeir geti eytt landinu, en aörir
miljaröar eru greiddir i land-
græöslusjóö. — Þessi háttur
skipulagsmála var eitt sinn
kenndur við Bakkabræöur.
Stórsektir þarf aö leggja viö
landeyöingu— i staöþess aö nú er
hún verðlaunuð.
Blm.: Þú minntist eitt sinn á
þaöviömigaö stofna þyrfti land-
vinningafélag til þess aö herja á
auönirnar, endurheimta þær I riki
gróöursins. Hefuröu gert eitthvaö
i þeim málum.
— Ég er oröinn ónýtur i öllu fé-
lagsstarfi. Hins vegar þykir mér
timabært aö gera menningarbylt-
inguá Islandi. Hér veröa menn aö
hverfa frá hirðingjamenningu og
taka upp ræktunarmenningu.
Þeir veröa aö hætta aö trúa á
heilaga sauði, og hver maöur
veröur aö vera ábyrgur fyrir eig-
um sinum og þar meö sauökind-
um, _sem valda mér og öörum
óbætanlegu tjóni. Hiröingjar hafa
ávallt skilið eftir sig sviöiö land,
hvort sem þeir búa austur i Mon-
góliu, suöur f Arabiu eöa noröur á
Islandi.
Blaöam.: Eiga þá sauöfjáreig-
endur aö giröa af sauöi sina?
Björn: I ræktunarlöndum I
grennd viö þéttbýli á sauðfé ekki
aö liöast. Þaö er ómannlegt aö
leggja þá byröi á ræktunarmenn
aö giröa af hvem skika vegna
þess aö nokkrir sauöfjárdýrkend-
ur hafa þaö sér til dundurs aö
halda skemmdarvörgum til beit-
ar i löndum þeirra.
Allir sem vilja rækta land eiga
aö geta fengiö erföafestuskika aö
kostnaöarlausu gegn ræktunar-
skyldu á friðuöu landi. Erföafest-
an á aö falla úr gildi og landiö aö
ganga aftur til fyrri eiganda, ef
ræktunarskyldunni er ekki full-
nægt.
Blm.: Þetta hljómar vel, enriki
og bæjarfélög eiga fæst mikið
iand til slikra hluta.
Björn: Ef menn nýta ekki land-
ið, eins og t.a.m. Reykjanesskag-
ann, á rikiö aö gera sllk svæöi
upptæk til handa þeim, sem eru
fúsir tilþess aö rækta þau. — Hér
hefurræktunarmálum verið mjög
litið sinnt. Engin fræösla er um
þau mál innan hefðbundins skóla-
kerfis. Eitt hiö fyrsta sem gera
þarf er aö fræöa fólk um þaö,
hvernig hægt er að rækta landiö.
Ég get best borið um þaö sjálfur,
aö vanþekking min á ræktunar-
málum hefur veriö mér dýr. —
Ræktunarfræösla þarf aö veröa
kjörsviö I öllum skólum. Þar á
fólk aö geta fræöst um
undirstööuatnöi i garörækt,
ylrækt, trjárækt og skipulagn-
ingu garöa og gróðursvæöa, og
margt annað kæmi til álita, ef
mannafli og fræöslu væri til.
Hér er garöyrkjuskóli og
útskrifar ágætlega mennt-
aö fólk, en þetta ágæta fólk
fær mér vitanlega enga þjálfun i
þvi aö miöla öörum af þekkingu
sinni, kenna fræöi sin. Þekking á
lifrikinu i kringum okkur er
hverjum manni dýrmætt vega-
nesti. Fræösla i margs konar
náttúrufræöum hlýtur aö vaxa I
framtiöinni. Ræktunarfræðsla er
mikiö og vanrækt mál. — Þaö er
ekki á okkar færi að fjalla um þaö
sem skyldi. Menningarbylting
veröur aö vera mjög róttæk ef
hún á að standa undir nafni.
—GFr
og löglausan sauðfjárbúskap
Bergfuran er nægjusamari en birkiö og mjög harðger.
(Ljósm. Agúst Þorgeirsson)
Allir sem vilja rækta land eiga að geta fengið erfðafestuskika sér að
kostnaðarlausu gegn ræktunarskyldu á friðuðu landi
Ræktunarfræðsla þarf að vera kjörsvið í öllum skólum
Stærsta sjálfsáið birkitré á Reykjanesskaga, hæð um S m. Skaginn var skógivaxinn að fornu, en trjá-
gróðri eytt á 19. öld til eldiviöar og af beit, en þá var fjölmennt mjög á Vatnsleysuströnd og i sjávar-
plássum. Leifar af fornum gróðri finnast enn á skaganum og af tápmiklu, hvltstofna birki i Hrauntungu
I Straumslandi. Stærsta birkitréö af Hrauntungustofni vex I landi Björns, og teiur hann þaö geta glætt
skilning manna á þeim gróðri, sem eitt sinn klæddi skagann. í dag getur enn þróttmeiri gróður vaxiö á
Reykjanesskaga. (Ljósm. Agúst Þorgeirsson)
Þvermál Skiiningstrésins er rúmlega 30 sm.
Rústir af seli, Straumseli eöa Brunnseli, sem
liggur i landi Björns og Brodda Jóhannessonar.
(Ljósm. Agúst Þorgeirsson)
Stafafura kann einkar vei viö sig á Reykjanes-
skaga. Þessi sumarsproti var orðinn 33 sm, þeg-
ar myndin var tekin 5. ágúst.
(Ljósm. Agúst Þorgeirsson)