Þjóðviljinn - 12.09.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. september 1980,
DJÚDVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös
hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: (Jtgáfufélag Þjóðviljans
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritatiórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan Olafsson
• Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaður sunnudagsblaðs: Guöjón Friöriksson.
Rekðtrarstjóri: (Jlfar Þormóðsson
Afareifalustióri: Valbór Hlöðversson
Blaðamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingibjörg
Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór
Sigurdórssor..
Þingfréttir: porsteinn Magnússon.
tþróttafréttamaður: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson
liandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvörður.Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa:Guörún Guövarðardóttir.
Afgreiðsla: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Húsmóðir. Anna Kristln Sverrisdóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6, Reykjavfk, sfmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verðfall á kísiljárni
• Því hef ur oft verið haldið f ram i umræðum um stór-
iðju á (slandi að framleiðsluvörur eins og ál og kísiljárn
væru mjög stöðugar í verði á heimsmarkaði. Reynslan
hefur sýnt annað því að sveif lurnar í verði og eftirspurn
hafa reynststórum stærri og alvarlegri en til að mynda á
sjávarafurðum Islendinga.
• Járnblendiverksmiðjan á Grundartanga var byggð á
þeim tíma þegar eftirspurn eftir kísiljárni fór þverr-
andi, verðið lækkaði, og verið var að loka bræðsluof num
járnblendiverksmiðja víða um heim. Byggingarhraði
verksmiðjunnar var miðaður við það að hún hæfi fram-
leiðslu á hentugum tíma, þegar eftirspurn færi vaxandi
á ný og verð hækkandi. Spásöqn forráðamanna verk-
smiðjunnar var jaf nan á þá leið, að þegar of n númer tvö
yrði tekin í notkun liði ekki á löngu þar til verksmiðjan
tæki að mala gull.
• I f yrradag var of n númer tvö tekin i notkun og stjórn
Járnblendifélagsins hefur þegar látið gera áætlanir um
þriðja bræðsluofninn. Hinsvegar virðist ætla að verða
bið á því verð framleiðsluvörunnar á heimsmarkaði
hækki. Því er fyrirsjáanlegt að járnblendiverksmiðjan
verði áfram rekin með bullandi tapi þrátt fyrir aukna
hagkvæmni með tilkomu nýs ofns, sem eykur fram-
leiðslugetuna um helming.
• Verð á kísiljárni hefur rétt einn ganginn lækkað og
um þessar mundir er skráning á þvi lægri en verið hef ur
um eins árs skeið. I Bandaríkjunum, Bretlandi og Japan
er offramboð á ódýru 75% kísiljárni, en það er sú vara
sem Járnblendiverksmiðjan framleiðir. Þrátt fyrir það
að framleiðendur kísiljárns hafi yfirleitt dregið úr
f ramleiðslugetu sinni á síðustu árum er markaður enn
undir þrýstingi offramboðs, og hugsað er til frekari
f ramieiðslusamdráttar.
• Járnblendifélagið mun hins vegar tvöfalda fram-
leiðslugetu sína á næsta ári, í 50 þúsund tonn, og hefur
hug á að bæta við þriðja ofninum.
Þetta kann að þykja skynsamleg ákvörðun í Ijósi
þess að Elkem, sem er eignaraðili að járnblendiverk-
smiðjunni með íslenska ríkinu, hefur í félagi við aðila í
Kanada og Noregi keypt tíu járnblendiverksmiðjur af
Union Carbide, og ætlar að verða stærsti járnblendi-
framleiðandi í heimi.
• En þess ber að gæta að samkvæmt útreikningum
forráðamanna Járnblendifélagsins og spám þeirra í
markaðsþróun ætti verðbatinn að vera kominn fram nú
þegar. Um þessar mundir er á hinn bóginn gert ráð fyri
að verð fari enn lækkandi um hríð, og sterk bein þurf i til
þess að standa af sér tapframleiðslu, þar til hinn lang-
þráði bati kemur.
• Gera má ráð fyrir að skilaverð til Járnblendiverk-
smiðjunnar sé nú um 13% undir þeirri áætlun sem gerð
var af Islenska Járnblendifélaginu 1977. Kísiljárnfram-
leiðsla fer mestöll til stálframleiðenda og enn ríkir
kreppa á evrópskum stálmarkaði, sem Elkem selur
aðallega á.
• Orsökin f yrir slæmri af komu Járnblendif élagsins er
því ekki einvörðungu óhagkvæmni af því að einungis
einn of n hef ur verið í rekstri, heldur ekki síður óhagstæð
verðþróun á mörkuðum. Járnblendimenn hafa verið
hljóðir um það síðustu misseri hvenær betri tíðar sé að
vænta. En vegna framkominna hugmynda um stækkun
járnblendiverksmiðjunnar, er nauðsynlegt að forráða-
menn Islenska Járnblendifélagsins gera opinberlega
grein fyrir viðhorfum sínum um þróun verðlags og
markaðsmála, bæði hvað varðar kísiljárn og hráefni til
framleiðslunnar.
• Reynslan hingað til sýnir að verðfall á kisiljárns-
mörkuðum getur orðið mikið og langvarandi, og að erf itt
reynist að rýna inn í framtíðarþróun þessara mála.
Engin rök hafa því komið f ram enn sem benda til þess að
þriðji ofninn á Grundartanga sé skynsamleg f járfesting.
—ekh
klippf
Helförin
„Helförin” er nú afsta&in i
sjónvarpinu og i kjölfar hennar
var umræöuþáttur i sjónvarpinu
og margt rætt á stuttum tima.
Eölilega er um þaö rætt aö
erfitt sé aö ná utan um þvillkt
skipulagt brjálæöi eins og átti
sér staö á nasistatimanum
þegar reynt var aö útrýma Gyö-
ingum.Hver var aödragandinn,
hvernig gat þetta átt sér staö og
hversvegna höföu menn til-
hneigingu til þess aö þagga
niöur i sjálfum sér grun um
voöaverkin?
Svörin geta oröiö býsna
margflókin, en réttilega er
vakin á tvennu athygli: Annars-
vegar aö I kreppu, atvinnuleysi
og óöaveröbólgu brotna stjórn-
málaflokkar og þingræöisstofn-
anir niöur og smáborgarar
Þýskalands, sem glataö hafa
öryggi, atvinnu og fótfestu aliri,
verða auöveld bráö æsingahóps,
sem býður upp á skipulagt
valdakerfi, atvinnu og stór-
veldisdrauma.
heillri siöu og meö fullri viöhöfn
eins og jafnan áður. Jón Þ.
Arnason er fastamaður hjá
Morgunblaðinu og hefur saman-
lagt skrifað meir um grund-
vallarvandamál samtimans en
þeir Hannes J. Gissurarson og
Björn Bjarnason i blaðið.
Þetta er merkilegt umhugs-
unarefni þvi allt sem Jón Þ.
Arnason lætur frá sér fara er
hreinn nasismi minus þaö að
hvergi er minnst á Hitler og
hans kóna. f fimmtugustu og
fimmtu grein þessa gamla nas-
ista I Morgunblaöinu koma
fram flestir þeir þættir sem ein-
kenna hugmyndafræði nasista-
timabilsins. Þvi er haldiö fram
aö „helferðaröflin” komi i veg
fyriraö draumurinn um þúsund
ára rikiö rætist. Kapitaliö fær
sinn skammt: „Herdp peninga-
heimsins hefur veriö: Hags-
munir — umfram allt annaö
sérhagsmunir — eru hugsjónum
æöri!” — Fallegt ekki satt. Og
stjórnmálamenn eru aldrei
nefndir ööruvisi en innan gæsa-
lappa og ætiö farið um þá niör-
andi oröum eins og um sér-
stakanog óhæfan kynstofn sé aö
ræ&a. Haft er eftir enskum til-
Herraþjóðarhroki.
Jón Þ. Arnason ætlar aö sjá
svo til aö hugmyndir hans deyi
ekki þó þær hafi ekki jaröveg til
þess aö skjóta rótum. Eftir mis-
heppnaöa tilraun til þess aö
halda úti málgagni fyrir skoö-
anir sinar, fékk hann inni hjá
Morgunblaðinu i þeirri trú aö
„rökstuddar vonir” festu-.ein-
hverntfman rætur”.Klippari er
fyrir löngu hættur aö lesa
þessar greinar I Morgunblaö-
inu, en umræöumar um „Hel-
förina” hreyf&u viö sinnuleys-
inu.
Og hvaö getur aö lita: A siö-
um Morgunbla&sins 1980 má sjá
kynþáttafordóma og herra-
þjóöarhroka: „Vesturlönd hafa
fyrir alllöngu látiö ræna sig
oliuauðlindum Arabalanda...”
— „Rhodesia er glötuö...” —
„Suöur-Afrika hefir enn sem
komiö er staöist ofsóknir Sam-
einuöu þjóöanna”. Jón Þ. Arna-
son telur aö framtlö Suöur-
Afrlkuhangiá bláþræöi þvi hinn
hviti kynstofn þar sé tekin að
bila i kynþáttaaöskilnaöar-
stefnu sinni. Og auövitaö er þaö
samsæri vestrænna „stjórn-
málamanna” og sovésku
Jón Þ. Arnason:
Lífríki og lífshæltir LV.
Jíin takniarkaluusa fjStbreytni mann-
legra eiginleilea — hinn gifurlegi mis-
muntir á imfileikum og möguluikum
einstaUinganna — er einhver foriaks-
lawmtii slaðreyndin um mamúegar Uf-
t'erur'
■ Friedrich A. von Hayék,
Hverifl I heiral tr traköl oa þckktw tl? þm sft vfnna oHu úr kuhtm á Iwfrra raltrf en i Suður-Aíríku.
BLINDIR LEIÐA HALTA
Urauraar v»r» aöétns örfáar
aekAndur i m«, einkam rétt
tyrxr svrfnrof, aó Aliti sérfródrs
Hestra. Þetta getur vei veriö
satt, þtt aft Jmsutn fmnist oft
Miat, (■>. sim tr hii,
jwriiegö tiiehaatti ÍU styrkiar
rflingar vUurlegum samskiptum
rfn*Ukrm«a. þjóAa og ríkja. Og
einmítt »f þvt, aft daglegir al-
burftir mt órxkur vitnisboröur
■htaA .aA .hfiifftrfrirátlin . t-ui—
Draumar
og draumarugl
einsynL aö hugáamif tólk. vorfti
aft Uka Írvimkvjtíftift af lýft-
buntínum „atjórnnráinmOnnum".
Eu þí vsknar spuroingin
mikia: Ilata þjftftfélðg w Imgnar
þeírra myndi haía hinur hrofta-
legualu afleifttngtir I för mnft sér.
Og ekki rfnungia aft þvi er
venjulega framleíftslu Uf borg-
arnlcgra þarfa varftar. betrfur
Samsæriskenningar
Hinsvegar er um þaö rætt aö
nasistamir bjuggu til hiö merki-
legasta samsæri sem þeir sögöu
aö ógnaöi þýsku smáborgurun-
um, sem sagt samsæri alþjóða-
auövaldsins —, bolsjevika- og
Gyöinga. Viö þýska auðvaldiö
geröu þeir a& visu bandalag, en i
áróörinum voru þessir ógn-
valdar þýska rikisins ætiö
tvinna&ir saman.
Hrópiö á hiö sterka vald sem
leysir úr viöjum kreppunnar
hrjáöa þjóö, niöurlæging hefö-
bundinna lýöræöisstofnana,
gagnleysi stjórnmálamanna, og
vöm hins æösta kynstofns gegn
óvinum og hverskyns skræl-
ingjalýð voru allt sterkir þættir i
nasismafyrirbærinu.
„Þetta á nú engan hljóm-
grunn hjá okkur”, segja sjálf-
sagt flestir sér til huggunar
eftir hrylling Helfararinnar. A
þvi var einmitt vakin athygli i
umræöuþættinum aö kynþátta-
fordómar f garö Gyöinga ættu
sér aldagamlar rætur, og heföi
veri&viöhaldiö I ritum, bækling-
um oj i stjórnaraögeröum,
þótt misjafnlega hátt hafi farið
eftir löndum og timum. Hitler
bjó þvi ekki til neina hugmynda-
fræöi, hún var fyrir hendi og
hægt var aö breyta henni i
„rikistrú” viö vissar aöstæöur.
Nasismi minus Hitler
i Mogga
Þvi er hafður þessi formáli aö
Morgunblaöiö hefur taliö þaö
skyldu sina aö birta greinaflokk
eftir Jón Þ. Arnason undir nafn-
inu Lifríki og lifshættir. 1 gær,
daginn eftir aö sýningu Helfar-
arinnar lauk, birtist 55. þáttur-
inn I þessum greinaflokki á
vistarfræöingi „aö mergurinn
málsins er samt sem áöur van-
hæfni stjórnvalda til þess a&
bregöast viö eöa jafnvel sýna
merkiþess, aö þau skilji, hversu
iskyggilegt ástandiö 1 raun og
veru er. „Hann telur þess vegna
einsýnt, aö hugsandi fólk veröi
aö taka frumkvæöiö af lýö-
bundnum „stjórnmálamönn-
um”. — Tilvitnun lýkur.
Blóðvitund göfugra
þjóða
Þegar þannig er búiö a& af-
greiöa stjórnmálamenn og lýö-
ræöi og fleira af þvi tagi er ekki
nema von aö þessi spurning
vakni hjá Jóni Þ. Arnasyni i 55.
grein hans i Morgunblaöinu:
„Hafa þjóöfélög og þegnar
Vesturlanda enn nægilega
sterka blóövitund (hana hefur
sjálfsagt ekki skort i SS-sveitun-
um — aths. Þjv.) til þess aö tak-
ast á viö úrkynjunar- og stjórn-
leysisöflin, sem ógna tilveru
þeirra (Gyöinga, svertingja,
kommúnista, homma, geö-
veika, vanheila o.s.frv. væntan-
lega — aths. Þjv.) af nau&syn-
legum sannfæringarkrafti,
dirfsku og róttæku byltingar-
hugarfari?”
Jón Þ. Arnason er ekki
bjartsýnn á þaö 155. grein sinni i
Morgunblaöinu aö bló&vitund
þjóöa á Vesturlöndum sé nógu
sterk, en þó telur hann að halda
ver&i f þann draum „uns rök-
studdar vonir festa rætur”, þvi
annars sökkvi „göfugar og
gjörvilegar þjóöir”dýpra niöur
til vinstri og fara fremur for-
göröum sökum „baráttuleti”
en „bardaga”.
--------------«g
kommanna”sem vakir yfir ,
dauöastriöi hvita kynstofnsins i ■
Suöur-Afriku.
55 fasistagreinar i *
Mogga.
Ekki vantar heldur kynbóta-
hugmyndir nasismans hjá Jóni
Þ. Arnasyni. 1 54. grein sinni i ,
Morgunblaöinu blandar hann
saman mannbótahugmyndum
sinum viö tilraunir til þess aö
grafa undan gildi lýöræöis- eða
fjölræöisstofnana á Vesturlönd- I
um:
„tlt yfir allan þjófabálk tekur
þó, aö mannbótahugmyndir
skuli taldar verri en guölast eöa
helgispjöll, svo aö ekki sé
minnst á, aö kosningaleikir og
endalaus þvæla um efnahags-
mál skuli hafa kaffært alla heil-
brigöa stjórnmála-hugsun og — 1
starfsemi, þ.e.a.s. á Vestur-
löndum”. — Vafalaust er þetta
ritaö I minningu Hitlers, Musso- |
linis Francos, og Salazars.
Morgunblaöiö mun vafalaust
bera þvi viö aö vegna frjáls- ,
lyndis sé þvi nauöugur einn
kostur aö birta greinar Jóns Þ. I
Arnasonar. En ritstjórar Morg- |
unblaösins hafa stundum haft
viö orö aö þrátt fyrir frjálslynd I
sé þaö engin ruslakista. En
hvaö finnst mönnum um þaö aö
Morgunblaöiö skuli ljá sig undir .
þaö aö vera gróörarstia
nasiskra hugmynda? Ekki
aöeins meö birtingu nokkurra
greina heldur greinaflokks sem
þegareroröinn á sjötta tug heil-
siöugreina. Og sú 55. kemur sem
nýárskveöja Morgunblaösins á ,
Rosh Hashona, nýárshátiö Gyö-
inga. — ekh
slwríð