Þjóðviljinn - 15.10.1980, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 15.10.1980, Blaðsíða 5
MiOvikudagur 15. oktdber 1980. ÞJÖÐVILJINN — StÐA 5 Markmidid cr að allir landsmenn bui við Öryggi í orkumálum og sama verd Hér fer á eftir ávarp Hjörleifs Guttormssonar orkuráöherra viö vigslu Vesturlinu 12. okt. s.l. Vestfiröingar, góöir gestir. Viö komum hér saman i dag til aöfagna þvi aö nú hefur formlega veriö tekiö I notkun mikiö mannvirki: 132 kV Vesturlina, sem tengir aöalrafveitukerfi Vestfjaröa viö landskerfiö traust- um böndum. Hugmyndina aö lagningu Vesturlinu má rekja allt til ársins 1973. Þá, i ráöherratiö Magnúsar Kjartanssonar, var á vegum ráöuneytisins settur á fót vinnu- hópur til aö gera tillögur um sam- tengingu raforkukerfanna á Noröurlandi og Suöurlandi. A þeim tima lá nokkuö beint viö aö leggja slika linu beint frá Sigöldu- virkjun noröur Sprengisand til Akureyrar og haföi veriö rætt um þaö þegar viö stofnun Lands- virkjunar áriö 1965. Niöurstaöan varö samt sU, aö hyggilegra væri aö fara svokall- aöa byggöaleiö, þ.e. um byggöir Vesturlands og Noröurlands vestra til Akureyrar i þeim tilgangi aö geta þjónaö þessum svæöum, jafnframt orkuflutningi noröur til Akureyrar, og hafa einnig möguleika til aö tengja Vestfiröi viö linuna sem kölluö hefur veriö Byggöalina siöan. Raunar má segja aö fyrsti áfangi þessarar Byggöalinu hafi veriö lína sem lögö var árin 1972—1973 milli Akureyrar og Varmahliöar í Skagafiröi og tengd á 66 kV (kllóvoltum) i mai 1973. Lögn þeirrar linu sætti á sínum tima nokkurri gagnrýni; talaö var um aö veriöværiaö tengja saman orkuskortinn sitt hvorum megin Oxnadalsheiöar. Ekki leiö þó á löngu áöur en hUn sannaöi gildi sitt á ótviræöan hátt. Þaö kom i hlut Gunnars Thoroddsen sem orkuráöherra aö tryggja framhald þeirra framkvæmda sem hafnar voru viö línulögnina noröur og slöar einnig aö beita sér fyrir framkvæmum viö Vesturllnu. Fyrsti áfangi Noröurlínu milli Vatnshamra I Borgarfiröi og Tannstaöabakka i Hrútafiröi var tengdur til bráöabirgöa i júnl 1976. Þar meö tengdist kerfiö á Noröurlandi vestra viö landskerf- iö. Tenging 132 kV viö Laxárvatn var gerö I desember 1976 og endanleg tenging til Rangár- vallastöövar viö Akureyri i janúar 1977. Li'nan frá Kröfluvirkjun tengdist si'öan i nóvember 1977 og tengillnan frá Vatnshömrum aö Brennimel á Hvalfiröi var lögö sumariö 1978 og tengd viö 220 kV kerfi Landsvirkjunar I ndvember þaöár. Má þá telja aö Noröurlina hafi veriö ftillgerö. Sumariö 1977 hófust fram- kvæmdir viö Austurlinu sem nær til Hryggstekks i Skriödal og tengir aöalkerfi Austfjaröa viö landskerfiö. Sá hluti linunnar var tekinn I notkun I desember 1978. Hringtenging skammt undan Lagning Vesturlinu, sem viö tengjum formlega hér i dag, hófst voriö 1978 og hefur staöiö sleitu- laust slöan aö heita má Rafmagnsveitur rikisins hafa haft þaö verk meö höndum eins og aörar framkvæmdir viö Byggöallnurfram til þessa. Aörir munu væntanlega rekja bygg- ingarsöguna nánar, en ég vil f.h. iönaöarráöuneytisins og ríkis- stjórnarinnar nota tækifæriö til aö þakka þeim mörgu sem þar hafa lagt hönd aö verki. Byggöallnur ná nú frá Brenni- mel I Hvalfiröi, um HrUtatungu I HrUtafiröi, Laxárvatn viö Blönduós, Varmahlíö I Skaga- firöi, Rangárvelli viö Akureyri, um Kröflu til Hryggstekks I Skriödal, auk Vesturlinu frá Hrútatungu um Glerárskóga til Mjólkár. 1 Brennimel tengjast þær 220 kV kerfi Landsvirkjunar sem nær þaöan um Geitháls og Búrfell til Sigöldu. Þetta samtengda háspennta raforkukerfi, sem ég hef hér kall- aö landskerfi spannar nú meginhluta landsins. Eftir er hin svonefnda Suöausturlina frá Héraöi um Djúpavog og Höfn I Hornafiröi til Sigöldu. Siösumars i ár hófst lagning linu frá Skriödal eystra I átt til Djúpavogs og Hafnar. Fyrirhug- aö er aö þeirri línulagningu ljúki haustiö 1981 og er þá einungis eftir kaflinn milli Hafnar I Horna- firöi og Sigöldu til aö loka raforkuhringnum. Áætlanir hafa þegar veriö geröar um þá llnu sem augljóst er aöri'sa þarf innanfárra ára, bæöi vegna flutningsþarfar og ekki siöur af öryggisástæöum. Sama öryggi — sambœrilegt verö Grundvallarhugmyndin aö baki Byggöallnum er sú, aö gefa eigi landsmönnum öllum kost á raforku viö sambærilegu veröi og öryggi. Hvaö varöar öryggiö þá var sú stefna snemma mótuö I Raflínu- nefnd, sem hefur haft meö hönd- um frumundirbúning allra Byggöalína, aönotendur þeir sem eiga orkuafhendingu sína undir Byggöallnum, skuli búa viö sama eöa svipaö öryggi og þeir not- endur sem veröa aö byggja á lin- um frá virkjununum á Suövesturlandi eingöngu. Aö þessu markmiöi er stuölaö meö þrennum hætti. — 1 fyrsta lagi er styrkleiki lln- anna geröur sambærilegur þannig aö llkurnar á llnubilun- um vegna veöurfarslegra þátta, svo sem storma eöa Is- ingar, séu svipaöir. 1 reynd þýöir þetta aö Byggöallnur almennt eru geröar allmiklu sterkari en línurnar frá virkj- ununum sunnanlands til Reykjavíkur, vegna þess aö Byggöallnur og alveg sérstak- lega Vesturlina, liggja um sagöi Hjörleifur Guttormsson, iðnaðarráðherra við opnun Vestur línu á sunnudag svæöi, þar sem vænta má haröviöra og isingar meiri en á Suöurlandi, og þvl þurfa linurn- ar aö vera sterkari til aö öryggi sé sambærilegt. — 1 ööru lagi er stefnt aö hring- tengingu Byggöalina, sem hef- urþaöf för meö sér.aö hægt er aö halda uppi nokkurn veginn ótruflaöri orkuafhendingu, þótt einn hlekkurinn slitni, þ.e. einn li'nukafli milli tveggja stööva. — I þriöja lagi er gert ráö fyrir varastöövum, þar sem svo hagar til, aö byggöarlag er háö orkuafhendingu eftir aöeins einni linu, eins og hér hagar til á Vestfjöröum. Stefnt að samræmdri heildarstjórn Hvaö varöar verölagningu má visa til stefnuyfirlýsingar núverandi rikisstjórnar þar sem segir, aö sett skuli „lög um skipu- lag orkumála, um meginraforku- vinnslu og raforkuflutning þar sem m.a. veröi ákveöin samræmd heildarstjórn þessara mála og tryggö heildsala raforku til almenningsveitna viö sama yeröi um allt land”. Eins og kunnugt er var á slöasta ári gerö tilraun til þess af hálfu iönaöarráöuneytisins aö koma á sameiningu núverandi Landsvirkjunar og Laxárvirkj- unar þannig aö hiö nýja fyrirtæki tæki til iandsins alls og heföi meö höndum alla meginraforku- vinnslu og raforkuflutning eftir stofnlinum meö 132 kV spennu og hærri. Hiö nýja fyrirtæki átti aö yfir- taka Byggöalfnur allar, þ.á m. Vesturlinu og selja rafmagn I heildsölu viö sama veröi i öllum tengistöövunum. Eftir aö samninganefndir eignaraöila höföu náö samkomu- lagi um sameignarsamning um fyrirtækiö og hann veriö samþykktur af hálfu rlkisins og Akureyrarkaupstaöar, náöi samþykkt hans ekki fram aö ganga i borgarstjórn Reykjavik- ur. Nú er unniö aö sameiningu Landsvirkjunar og Laxárvirkj- unar á grundvelli laga nr. 59 frá 1965 um Landsvirkjun, þar sem heimild er fyrir Laxárvirkjun aö ganga inn I Landsvirkjun. Þau lög fela ekki beinlinis 1 sér yfirtöku sliks fyrirtækis á Byggöalinum né heldur ákvæöi um sama heildsöluverö um iand allt. Sem stendur er því nokkur óvissa um orkuverö eftir Vestur- linu. Stefna iönaöarráöuneytisins og núverandi rlkisstjórnar er skýr I þá átt, aö komið veröi á sama heildsöluverði á raforku hvarvetna á landinu.Þeim öflum innan borgarstjórnar Reykjavik- ur, sem eru þessari stefnu and- stæö.tókstmeö þvi aö fella samn- inginn um Landsvirkjun, aö hindra aö sú stefna næöi fram aö ganga I fyrra. Ráöuneytiö styöur nú að þvi fyrir sitt leyti aö Laxárvirkjun sameinist Landsvirkjun I þeirri von, aö I kjölfar farsællar lausnar á þvi máli fáist viöunandi samn- ingar viö hiö sameinaöa fyrirtæki um orkuverö i heildsölu til almenningsveitna. Fast gjald á orkueiningu í stað verðjöfnunargjalds í prósentum 1 stefnuyfirlýsingu rikis- stjórnarinnar segir, aö unniö skuli aö veröjöfnun á orku. Hvaö varöar raforkuna næst veröjöfnun aö hluta til meö jöfnun heildsöluverös. Eftir stendur mjög mismunandi dreifingar- kostnaöur raforkunnar. Á undanförnum árum hefur viss verðjöfnun fariö fram meö svokölluöu veröjöfnunargjaldi á raforku, sem reiknaö hefur veriö sem fast prósentustig á selda raforku aöra en til hitunar hjá notendum, en siöan skipt eftir ákveönum hlutföllum milli Rafmagnsveitna rikisins og Orkubús Vestfjaröa, þeirra raforkufyrirtækja, sem sjá um hina kostnaðarsömu dreifingu raforkunnar I dreifbýli landsins. Sllk aöferð til álagningar hefur þann augljósa ágalla, aö þeir borga mest til veröjöfnunar, sem búa viö hæst raforkuverð fyrir. Sama gildirraunar um álagningu söluskatts á rafmagn. Þvi er til athugunar að breyta núverandi veröjöfnunargjaldi og e.t.v. einnig söluskatti á raforku I þaö horf, aö tekiö veröi upp fast gjald á orkueiningu i staö prósentuálagningar. 1 framhaldi af væntanlegri endurskipulagningu á meginraf- orkuvinnslu og raforkuflutningi með sameiningu Landsvirkjunar og Laxárvirkjunar er fyrirhugaö aö taka skipulag raforkudreif- ingarinnar til endurskoöunar. Engar ákveönar tillögur liggja fyrir um þau mál, en I þvi sambandi er m.a. eölilegt aö litiö sé til þeirrar rey nslu, sem fengist hefur af rekstri Orkubús Vestfjaröa nú I nærfellt tvö ár, en með stofnun þess var á slnum tima fitjaö upp á nýmælum, sem ekki var reynsla fyrir áöur, en sem nú liggur fyrir. Allar vatnsaflsstöðvar á Vestfjörðum 50 Gwh á ári. — En línan flyttur 104 Gwh árið 1982 Vesturlina hefur nú veriötekin I notkun. Mér er tjáö, aö áætlaöur orku- flutningur eftir henni til Orkubús Vestfjaröa sé sem hér segir: A timabilinu okt.—des. 1980 15 GWh (gigawattstundir) á árinu 1981 86 Gwh. A árinu 1982 104 Gwh. Þetta er ekkert smáræði, þegar til þess er litiö, er árleg orku- vinnslugeta allra vatnsaflsstöðva á Vestfjöröum er talin vera rúm- lega 50 Gwh, enda er I áætluninni gert ráö fyrir, aö fullnægja meginhlutanum af húshitunar- þörf svæöisins meö rafmagni og aö raforkuvinnsla með diselafli leggict niöur, nema I bilanatilvik- um. An Vesturlinu má telja aö út- lokaö væri aö selja raforku til hit- unar á Vestfjöröum og annarri raforkunotkun væri þröngur stakkur skorinn. Þetta er sá hagur, sem þjóöarheildin hefur af lagningu þessarar llnu. Sem Austfiröingi er mér mikil ánægja aö hafa átt hlut, þótt I litlu sé, I aö þoka fram þvl mannvirki sem viö tökum I notkun hér I dag. Aöstæöur I orkumálum Austurlands og Vestfjaröa hafa aö mörgu leyti veriö áþekkar. Jafnframt þykir mér mikilvægt aö tekist hefur aö standa viö þaö loforð, sem ég gaf forsvarsmönn- um Orkubús Vestfjaröa skömmu eftir aö ég tók viö starfi iönaöár- ráöherra haustið 1978, þ.e. aö stuölaaöþviaöunntværiaö ljúka lagningu Vesturlinu á tveimur ár- um. Þar á framkvæmdaaöilinn, Rafmagsnveitur ríkisins, mestan -. hlut aö máli aö þetta hefur tekist. Hér hefur veriö unniö stórvirki á skömmum tima. Ég vil endurtaka þakkir minar til allra þeirra sem aö verkinu hafa staöiö og óska þess, aö Vesturlina megi lengi reynast traustur hornsteinn I orkubúskap og farsæld á Vestfjöröum.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.