Þjóðviljinn - 06.02.1981, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 6. febrúar 1981
Föstudagur 6. febrúar 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Solo Sunny eftir Konrad Wolf (Austur-Þýskaland)
Jónas sem veröur 25 ára árift 2000 —svissnesk mynd um 1968-kynslóftina.
Dekurbörn — frönsk mynd eftir
Bertrand Traviernier.
Úr ungversku myndinni Trúnað
artraust, eftir Istvan Szabó.
Kvikmyndahátið 1981:
Nýjar og mark
verdar myndir
Einsog sagt var frá i blaðinu i gær
hefst kvikmyndahátið i Regn-
boganum á morgun. Þessi hátift er
nú orftin aft árvissum viftburfti i
islensku menningarlifi, i samræmi
vift ákvörftun sem tekin var s.l. vor,
en áftur var hún haldin á tveggja ára
fresti. Héöan i frá má þvi reikna meft
kvikmyndahátift i febrúar ár hvert.
Jafnframtvar ákveftift afthátiðin yrfti
nokkuft smærri i sniftum en tvær
fyrstu hátiðarnar voru 1978 og 1980.
Hátiöin 1981 er i megindráttum tvi-
skipt: annars vegar verða sýndar 20
myndir frá 15 löndum, flestar nýjar
eða nýlegar og eiga að gefa okkur
tækifæri til að kynnast þvi mark-
verðasta sem er að gerast i kvik-
myndaheiminum. Hinsvegar
„Buster Keaton hátið”, þar sem
sýndar verða 8 langar og 9 stuttar
myndir þessa látna snillings gaman-
myndanna. Aldrei áður höfum við átt
þess kost að sjá á einu bretti svo
stóran hluta af ævistarfi „gaman-
leikarans með steinandlitið”, og
sumar myndirnar hafa aldrei áður
verið sýndar hér á landi. Sérfræð-
ingur i verkum Buster Keaton,
Raymond Rohauer að nafni, kemur
hingað til að fylgja myndunum úr
hlaði og uppfræða okkur um lista-
manninn.
Fjórar franskar
En vikjum þá að nýrri myndunum.
A dagskránni eru fjórar nýjar-
myndir frá Frakklandi, þar af sú
sem sýnd verður við opnun hátiðar-
innar á morgun: Gallinn Perceval
(Perceval le Gaulois) eftir Éric
Romer. Hér er um að ræöa
stilíseraða útgáfu af riddarasögu frá
12. öld. Engin tilraun er gerð til að
telja áhorfandanum trú um aö hann
sé að horfa á raunsæismynd, heldur
eru leikur og leikmynd i hæsta máta
„leikhúsleg”, og megináhersla lögö
á textann, sem er bæði sunginn og
mæltur fram. Mynd þessi hefur veriö
sýnd á kvikmyndahátiöum i New
York, Feneyjum, Moskvu og Paris,
oghvarvetna hlotiðhina bestu dóma.
Tvær myndir eftir franska leik-
stjórann Bertrand Tavernier eru á
dagskrá, en hann er almennt viður-
kenndur sem einn áhugaverðasti
franski kvikmyndastjórinn um
þessar mundir. Myndirnar heita
Dekurbörn (Kes Enfants gates),
gerð 1978 með Michel Piccoli og
Christine Pascal i aðalhlutverkun-
um, og Vikufri (Une semaine des
vacances), sem er nýjasta mynd
Taverniers og reyndar svo splunku-
ný að hún hefur óviöa verið sýnd
ennþá. Það er ekki á hverjum degi
sem við fáum að sjá evrópskar
myndir volgar úr framköllun, ef svo
mætti að orði komast.
Fjórða franska myndin er svo Les
enfants du placard, eða Börnin i
skápnum, eftir ungan og afar efni-
legan kvikmyndastjóra: Benoit
Jacquoit. Leikarar i þeirri mynd eru
m.a. Brigitte Fossey, Lou Castel og
Jean Sorel.
Austur-Evrópa
Frá Austur-Evrópu koma fimm
myndir, þar af 2 pólskar, 1 austur-
þýsk, 1 ungversk og 1 sovésk. Pólsku
myndirnar eru eftir tvo góðkunn-
ingja okkar frá fyrri kvikmynda-
hátiðum: Wajda og Zanussi. Hljóm-
sveitarstjórinn (Dyrigent) heitir
nýjasta mynd Andrzej Wadja, sem
hlaut 1. verðlaun á hátiðinni I San
Sebastian I fyrra og hefur verið sýnd
á mörgum fleiri hátiðum og vakið
mikla athygli. í henni leikur John
Gielgud heimsfrægan hljómsveitar-
stjóra bandariskan en pólskan aö
uppruna, sem kemur heim til
fæöingarbæjar sins i Póllandi til að
halda þar tónleika. Krystyna Janda,
sú sem lék i Marmaramanninum
sællar minningar, leikur hér fiðlu-
leikara I hljómsveitinni sem fær að
njóta þeirra forréttinda að spila
undir stjórn meistarans.
Mynd Zanussis heitir Constans.
Fyrir hana hlaut Zanussi verðlaun
fyrir bestu leikstjórn á hátiðinni i
Cannes i fyrra.
Istvan Szabó er einn þekktasti
kvikmyndastjóri Ungverjalands, og
vakti fyrst á sér verulega athygli
fyrirmyndinaFaftir, sem hann gerði
1966, og var einskonar uppgjör við
stalinismann. Eftir hann verður
sýnd myndin Trúnaftartraust
(Bizalom),gerð 1979, en hún hlaut 1.
verölaun i Berlin 1980. Myndin gerist
árið 1944 og fjallar um samband
karls og konu sem neyðast til að búa
saman i Ibúð til að komast hjá of-
sóknum nasista.
Austur-þýska myndin heitir Solo
Sunny og er eftir Konrad Wolf, einn
fremsta kvikmyndastjóra A-Evrópu.
Þar segir frá poppsöngkonu I Berlin,
sem áður vann I verksmiöju en er nú
orðin að stjörnu. Lif hennar er á yfir-
boröinu spennandi, en hún á við
ýmsa erfiöleika aö etja i einkalífinu
og i samskiptum viö karlpeninginn
sem öllu ræður i poppbransanum.
Soveska myndin heitir
Haustmaraþon (Osjenni marafon)
og er eftir þekktasta gamanmynda-
höfund þeirra Sovétmanna, Georgi
Danelia. Mynd þessi hefur viöa verið
sýnd við góðar undirtektir, og hlaut
m.a. 1. verðlaun I San Sebastian 1979.
Danelia kallar myndina „dapurlega
gamanmynd”, sem er mjög i anda
tragikómiskrar hefðar Grúsiu-
manna, en Danelia er frá Grúsiu,
þótt hann hafi gert allar sinar
myndir i Moskvu og Moskva sé
reyndar sögusviðið i Haustmara-
þoni. 1 myndinni segir frá miðalda
bókmenntamanni sem er afskaplega
góðhjartaður en á I mesta basli með
konurnar I lifi sinu, sem eru tvær,
eiginkonan og hjákonan.
Eitthvaöfyriralla
Tvær svissneskar myndir verða
sýndar: Jónas sem verftur 25 ára
árift 2000 eftir Alain Tanner, gerö
1976, og Grauzoneeftir Fredi Murer,
gerð 1978. Jónas er viðfræg mynd um
þá kynslóð sem kennd er viö árið
1968, vonir hennar og vonbrigði.
Jonny Larsen heitir danska
myndin á hátiðinni, sem jafnframt
er eina myndin frá Norðurlöndunum.
En hún ætti að standa fyrir sinu, þvi
árið 1979 fékk hún öll verðlaun sem
veitt eru fyrir kvikmyndir f Dan-
mörku. Leikstjóri er Morten Arn-
fred. Myndin gerist á atvinnuleysis-
árinu 1952 og er einskonar þroska-
saga ungs manna úr verkmanna-
stétt.
Myndir fá Senegal, Hong Kong og
Egyptalandi eru sjaldséöar hér á
landi. Frá Senegal fáum við að sjá
myndina Xala eftir Ousmane
Sembene, sem talinn er fremstur
kvikmyndastjóra i svörtu Afriku.
Xala var gerð 1975 og fjallar um
spillingu yfirstéttarinnar i Senegal.
Islenska sjónvarpið hefur sýnt aöra
mynd eftir Sembene: Póstávisunina.
Egyptinn Youseff Chahine hefur
vakið mikla athygli á undanförnum
árum, og nú fáum við i fyrsta sinn að
sjá mynd eftir hann: Alexandria —
hvers vegna? Og frá Hong Kong
kemur myndin Regnift i fjöllunum
eftir King Hu, gerð 1979, en hún ger-
ist á dögum Ming-konungsættarinn-
ar i Kina.
Austur-þýska pönkstjarnan Nina
Hagen er frægt vandræðabarn aust-
an og vestan járntjalds. Nú er hún
komin vestur fyrir og hefur gert
kvikmynd sem islenskir pönkað-
dáendur kunna áreiðanlega vel að
meta. Myndin heitir Cha Cha og er
gerð i Hollandi.
Ein kanadisk mynd er á hátiðinni:
Mourir a tue-tete, sem á islensku
gæti e.t.v. heitið Að deyja meö
tilþrifum. Höfundur hennar er A.C.
Poirier. Frá Vestur-Þýskalandi
kemur myndin Im herzen des hurri-
can.eða I fellibylnum miðjum, eftir
H. Bohm.
Loks veröa svo sýndar tvær eldri
myndir eftir látna snillinga:
Fuglarnir eftir Alfred Hitchcock og
Chikamatsu Monogatarieftir Japan-
ann Mizoguchi. Með þessum sýning-
um er fylgt þeirri hefð sem myndast
hefur á kvikmyndahátiöum að sýna
jafnan sigildar myndir með hinum
nýrri, og heiöra látna snillinga, en
Hitchcock lést sem kunnugt er á s.l.
ári.
Það vekur athygli að i þetta sinn
eru engar barnamyndir á dagskrá,
en á það skal bent að Buster Keaton
myndirnar eru við allra hæfi, sann-
kallaðar fjölskyldumyndir, og ætti
engum krakka að leiöast sem fer að
sjá þær.
—ih
Krystyna Janda I Hljómsvcitarstjóranum eftir Wajda.
Haustmaraþon — dapurleg
gamanmynd frá Sovétrikjunum.
á dagskrá
Því miöur sé eg ekki betur en
Alþýðubandalagið gangi nú hröðum
skrefum þá braut er leiddi Alþýðu-
flokkinn til ófarnaðar, og er mál að linni
Gestur
Kristjánsson
ÞYRNAR
Það hefur lengi verið mér um-
hugsunarefni, hvernig á þvi
stendur að fiskveiðar og fisk-
vinnsla á Islandi skuli ekki vera
rikisrekin. Þvi meira er þetta
igrundunarefni, að i raun hafa Al-
þingi og rikisstjórnir sett lög um
tilfærslu fjármuna, til og innan
þessara greina, en haft þann ein-
kennilega hátt á að eignarformið
er einstaklinga eða hlutafélaga að
langmestu leyti. Af þessu hefur
leitt að svokallaðir „eigendur”
hafa ekki þurft að bera nema
ákaflega takmarkaða ábyrgð á
rekstrinum, þvi rikið hleypur
alltaf undir bagga og fjármagnar
tapið. Ég ætla mér ekki þá dul, að
grisja þann frumskóg laga og
reglugerðaákvæða, sem heimila
útgerð og fiskvinnslu fé úr rikis-
sjóði, aðeins drepa á fátt eitt, sem
stingur i auga.
Stofnfjársjóður fiskiskipa, miðl-
unarsjóður, skal aðstoða „eig-
endur” fiskiskipa við að standa
straum af stofnfjárkostnaði
þeirra, einkum með tilliti til Fisk-
veiðasjóðs. Hvaðan kemur svo
stofnféö? Að 70—90% úr opin-
berum sjóðum, heyrst hafa dæmi
um yfir 100% fjármögnun hins
opinbera i einstaka tilvikum.
Hversvegna var Stofnfjár-
sjóður settur á laggimar? Vegna
þess að „eigendur” fiskiskipa
létu alfarið reka á reiðanum með
greiðslur til hinna opinberu sjóða
er fjármögnuðu „skipakaup”
þeirra. Þá höfum við það; með
lögum er séð fyrir stofnfé og siðan
með öðrum lögum séð til að stofn-
féð sé greitt. En hver borgar
brúsann? Mér dettur nú i hug
saga Guðmundar J. um útgerðar-
manninn i fina húsinu, með ame-
riska drekann við dyrnar; auð-
vitað hlýtur hann að borga. Nei,
aldeildis ekki; reiknimeistarar
hins kapitalisk — sósialiska efna-
hagskerfis eru á annarri skoðun.
Þeir sögðu einfaldlega við látum
sjómennina greiða þetta að hluta,
þeim er ekki ofgott að kaupa sér
atvinnu,og stofnfjársjóðsgjald
varð til. Meö þvi var rofin sú hefð,
(hafði reyndar áður gerst) að út-
gerð og sjómenn fengju sama
verð fyrir sama fisk. Ég held að
það hljóti að vefjast fyrir fleirum
en mér að skilja þetta. Sjómaður
leggur lif sitt og limi ihættuvið að
afla fisksins; útgerðarmaðurinn
hefur allt sitt á þurru, er i raun
aðeins umboðsmaður hins opin-
bera; hversvegna ber honum
hærra verð? Samkvæmt samn-
ingum um hlutaskipti, sem enn
gilda hve lengi sem það verður,
skulu sjómenn taka hlut úr and-
virði selds afla, en sú er aldeilis
ekki raunin. Ég léti nú vera ef
sjómenn fengju viðurkenndan
eignarhlut sinn i skipunum og
fengju einhvern ráðstöfunarrétt á
þessari eign sinni.en þvi fer viðs-
fjarri. Um þetta gilda lög frá Al-
þingi og þau skulu virt.
Oh'usjóður, oliugjald kannast
nokkur við þessi orö? Lög frá Al-
þingi: stela skal undan skiptum
verulegum fjárhæðum og það
skal virt. Heilög -stofnun tekur
ákvarðanir, sem hafa lagaigildi,
heitir Verðlagsráftsjávarútvegs-
ins, starfar samkvæmt lögum frá
Alþingi; þau lög fela i sér
ákveðnar timaviðmiðanir varð-
andi fiskverðsákvörðun.
Vetrarvertið er löngu hafin, en
ekkert fiskverð hefur verið
ákveðið. Hver á að viröa lög og
hver á ekki að virða lög? Er ekki
sama hvareða hver maðurinn er,
skiptir máli hvort hann er norður
á „Hala” eða á skrifstofu i
Reykjavik? Þetta eru engin
gamanmál, löggjafinn skerðir
aflahlut sjómanna þvert ofan i
hefðir og venjur um fiskverð, en
haldið er hlíf iskildi yfir lög-
brotum þeirra aðila er afdrifarik-
astar ákvarðanir taka varðandi
afkomu fiskimanna. Hvað er
verið að læðupokast i sambandi
við fiskverðið? Vita S.H. og SIS á
tslandi ekki hvað SH og SIS i
„guðs eigin landi” geta borgað
fyrir fiskinn? Eru stjórnmála-
menn að leita nýyrðis yfir meiri
fiskverðsmun hjá útgerö og sjó-
mönnum? Hefur tsporto-tónninn
um 40—50% fiskverðshækkun,
sett falskan hljóm i grát-sinfóniu
útgerðarog fiskvinnslu? Er verið
að hræra gömlu ihaldsúrræð-
unum, sem rikisstjórnin greip til
um áramótin, inn I fiskverðið?
Kannske er bara verið að reyna
að koma i veg fyrir að svartsýnis-
raus um botnlaust tap i upphafi
árs komi fram i glæstum tölum
um j*óða afkomu á nk. hausti
eins og dæmi eru til um. Það sem
að framan er greint hlýtur að
hafa áhrif á kjarasamninga sjó-
manna, en þeir hafa nú verið
lausir á annað ár og vart verða
sjómenn, með sanni, gagnrýndir
fyrir tillitsleysi eða hörku gagn-
vart viðsemjendum sinum. I
þessu sambandi dettur mér i hug
að ekki er annaö vitað en hrá-
efnisöflun sjómanna hafi gengið
eðlilega fyrir sig að svo miklu
leyti sem þeir hafa ekki þurft að
hlita veiðitakmörkunum. Sjó-
menn hafa sem sagt skilað sinu
hlutverki i rekstri þjóðarbúsins.
þótt ekki hafi verið gengið frá
kjarasamningum þeirra. Þetta
vekur þvi meiri furðu, að fyrir
nokkru létu Alþingismenn dæma
sér umtalsverðar og afturvirkar
kjarabætur.
Maður skyldi þvi ætla að á þeim
bæ væri allt i sómanum og þeir
hefðu gegnt sinu hlutverki sem
skyldi. Mitt álit er, þvi miður, að
svo sé ekki. Það ætti að nægja að
nefna verðbólguna; allir stjórn-
málaflokkarnir hafa kveðið upp
úr með það að hún sé helsta þjóð-
félagsmeinið I dag og að henni
þurfi að ná niður svo eðlilegt
ástand skapist i efnahagsmálum.
Hvernig hefur svo tekist að ná
niður verðbólgunni, þessu meini
sem allir eru sammála um aö
þurfi að bæta? Um s.l. áramót
voru lögð fram lög, sem gera
kleift að endurtaka gömlu ihalds-
úrræðinsem aldrei hafa komið að
neinu gagni, og markið var
heldur ekki sett hærra en að halda
verðbólgunni i 50% sem er alltof
hátt veröbólgustig til aö einhver
staðfesta verði i efnahagsmálum.
Það sjá nú allir reisnina yfir
svona ákvörðunum, og engin
furða þó goldið skuli af rausn
fyrir störf Alþingismanna. Það
fyllir mann raunar virðingu og
stolti að vita til þess, að til séu
slikir afburðamenn meöal vor, að
störf þeirra séu eiginlega van-
metin til launa á gkr. 1,2 til 2.7
miljónir. Ekki rýrir það virðing-
una aö greitter fyrir 12 mánuði þó
Alþingi starfi venjulegast i 6 og til
að firra ofurmennin óþarfa erli
svo sem að taka nótu fyrir Utlögð-
um kostnaði, þá er þeim áætluð
upphæð til greiðslu á tilfallandi
kostnaði, og ég vona bara til guðs
að hún sé nú ekki of lág. Eins hef
ég saknað öðru fremur einkum
vegna þess að Alþýðubandalagið
er i rikisstjórn, og það er að hafa
ekki orðið var við frumvarpið
hans Stefáns Jónssonar um að
engin laun skyldu hærri en tvöföld
verkamannalaun. Það getur hafa
komið fram á Alþingi, án þess ég
viti, en varla hefði farið framhjá
manni væri bUið að samþykkja
það. Ætli að yrðu ekki umtals-
verðar fjárhæðir á ferli.ef enginn
fengi hærri laun er gkr. 800.000.
Þá væri kannske hægt að drepa
verðbólguna, efta koma flugvöll-
unum islensku sem eru 30 ár aftur
i timanum ofurlitið nær okkur,
segjum 10—20 ár eða svo. Eða
koma fiskiskipaflotanum i hag-
kvæmustu stærð, eða, eða, eða,
o.s.frv.
Það væri svo ótalmargt hægt að
gera i okkar ágæta landi, ef
stjórnmálamennirnir færu nú að
gera eitthvað raunhæft i mál-
unum en væru ekki i sifelldum
eltingaleik við þrýstihópasjónar-
miö, sem aðeins gera færar
skammtimalausnir, er aldrei
geta falið I sér varanlega lausn
vandamálanna. Mér hefur oft
orðið hugsað til þess að undan-
fömu, að islenskur stjórnmála-
maður mun eitt sinn hafa komist
að orði eitthvað á þá leið, að besta
ráðið til að tryggja sjálfstæði lit-
illar þjóðar væri að farga þvi.
Þvi leitar þetta svo i hugann, að
ég sé ekki betur heldur en að
vegna núverandi stjórnarsetu
Alþýöubandalagsins veröum viö
sem styðjum það að sætta okkur
við ámóta einkennilegar lik-
ingar.
Hvað varö um „Samningana i
gildi”? Er ekki svarið eitthvað á
þessa leið: „Besta leiðin til að
vernda kaupmáttinn er að skerða
hann”?
„Herinn burt”. Besta leiðin til
að losna við herinn, er að láta
hann vera. Hvaö um þaö að koma
hér á islenskum sósialisma? „Jú,
besta ráðið til að koma á sósial-
isma er að framkvæma kapital-
isma.
Þvi miður sé ég ekki betur en
Alþýðubandalagið gangi nú hröð-
um skrefum þá braut er leiddi Al-
þýðuflokkinn til ófarnaðar, og er
mál að linni.
Suftureyri, á Pálsmessu 1981
Gestur Kristinsson.