Þjóðviljinn - 28.02.1981, Qupperneq 6

6 StÐA — ÞJÖÐVILJINN Helgin 28. febrúar til 1. mars 1981
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
úigefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ölafsson.
úmsjónarinaöur sunnudagsblaös: Guðjón Fríöriksson.
Algreiöslustjóri: Valþor Hlööversson
Blaöamenii: Alfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.
íþróttafréttamaður: lngólfur Hannesson.
Þingfréttaritari: Þorsteinn Magnússon.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guðbjörnsson.
Ljósinyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Augiýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Símavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bnstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Fökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Keykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
Réttur sjómanna
• Sjómannasamningar hafa tekist, og boðuðu sjó-
mannaverkfalli, sem hefjast átti s.l. fimmtudag þar
með verið afstýrt.
Ingólfur Ingólfsson, formaður Vélstjórafélags ís-
lands segir í viðtali við Þjóðviljann í gær að við þessa
samningsgerð rísi árangur í lífeyrismálum sjómanna
hátt upp yfir önnur atriði samninganna, og í ummælum
Ingólfs kemur fram að sérstakan atbeina ríkisstjórnar-
innar hafi þurft til, svo takast mætti að tryggja sjó-
mönnum þann árangur f sínum lífeyrismálum, sem nú
hefur verið náð.
• Þessi niðurstaða er ekki síst athyglisverð, þegar
haft er í huga, að þann 19. desember s.l. sendi Lands-
samband íslenskra útvegsmanna frá sér fréttatilkynn-
ingu þar sem LIÚ harðneitaði að taka þátt í nokkrum
frekari viðræðum um kjarasamninga sjómanna ,,vegna
ítrekaðra afskipta ríkisstjórnarinnar af kjarasamning-
um útgerðarmanna og sjómanna," eins og það var
orðað. — Stóð svo í löngu þófi, bæði um fiskverð og
kjarasamninga sjómanna.
• Þann 14. þessa mánaðar boðaði Morgunblaðið með
aðalfyrirsögn innlendra frétta: ,,Verkfall gegn ríkis-
stjórn út af fiskverði", en reyndar hafði fiskverð verið
ákveðið í samvinnu við fulltrúa sjómanna í yfirnefnd
Verðlagsráðs um það leyti sem Morgunblaðið kom fyrir
augu lesenda með þessum tíðindum. Var almenn
f iskverðhækkun ákveðin 18% frá áramótum og að auki
6% nú frá 1. mars. — Og ekkert „verkfall gegn ríkis-
stjórninni". Verkfallinu var frestað og áður en sá frest-
ur rann út tókust kjarasamningar i deilunni, og eru þeir
,,með betri kjarasamningum sem sjómenn hafa gert að
dómi formanns Vélstjórafélagsins, Ingólfs Ingólfssonar
fyrst og fremst vegna þess árangurs í lífeyrismálum,
sem rikisstjórnin átti hlut að að tryggja.
• Skoðum nánar hver þessi árangur er. Hingað til hafa
sjómann jafnt og aðrir landsmenn ekkiáttréttá aðfá
greiddan ellilifeyri frá almannatryggingakerfinu fyrr
en við 67 ára aldur.
• I áramótaboðskap ríkisstjórnarinnar var boðað að
sjómönnum yrði nú tryggður réttur til að hef ja töku elli-
lífeyris strax við 60 ára aldur, og næði sá réttur til allra
sjómanna, sem haft hefðu sjómennsku að aðalstarf i í 25
ár eða lengur.
• Frá þessu var nánar gengið i tengslum við kjara-
samningana nú.
• En í lifeyrismálum sjómanna gerðist fleira í þess-
um samningum.
• Hingaðtil hafa útgerðarmenn aðeins greitt iðgjöld í
Lífeyrissjóð sjómanna af innan við þriðjungi heildar-
tekna sjómanna, ekki einu sinni af fullri upphæð lág-
markskauptryggingar. Þess vegna hefur Lífeyrissjóð-
ur sjómanna veriðeinn sá verst setti allra lífeyrissjóða.
• Nú var hins vegar um það samið að greidd skyldu ið-
gjöld til lífeyrissjóðsins af upphæð er svaraði til kaup-
tryggingar og 20% betur, og að þessar iðgjaldagreiðslur
hækki á þriggja mánaða fresti samkvæmt vísitölu, en
áður hækkuðu greiðslur til lífeyrissjóðsins aðeins einu
sinni á ári, hvað sem verðbólgu leið.
• Öskar Vigfússon, formaður Sjómannasambandsins
segir í blaðaviðtali í gær, aðþarna sé um 30%, hækkun að
ræða hjá félagsmönnum Sjómannasambandsins á þeim
grunni, sem greiðslur í lífeyrissjóðinn eru miðaðar við.
• Niðurstaðan af þessu er síðan sú, að sjómenn öðlast
nú rétt til töku lífeyris úr lífeyrissjóði sjómanna strax
við60 ára aldur, haf i þeir haft sjómennsku að aðalstarf i
í 25 ár eða lengur og verið lögskráðir á skip eigi skemur
en 180 daga á ári til jaf naðar á þessum 25 árum. Reynist
Líf eyrissjóður sjómanna ekki megnugur þess að tryggja
sjómönnum lífeyrisgreiðslur frá 60 ára aldri án frekari
breytinga á iðgjoldum eða annarrar tekjuöf lunar, þá
munu sjómannasamtökin og ríkisstjórnin leita
sameiginlega lausnar á því máli.
• Það er góður áfangasigur að hafa nú tryggt sjó-
mönnum rétt til töku ellilífeyris við 60 ára aldur, bæði
frá almannatryggingakerfinu og úr eigin lífeyrissjóði.
• En enginn þarf að efast um, að sérhver sá sem
stundað hefur sjó á fiskiskipum í aldarfjórðung eða
lengur hefur þar með skilað sínum hlut til jjjóðarbúsins
áður en sextugsaldri er náð, og því ástæða til að vinna
áfram að enn frekari úrbótum á lífeyrismálum sjó-
mannastéttarinnar.
k.
Þegar sti frétt barst út i byrj-
un vikunnar að spænskir fas-
istar hefðu gert tilraun til
valdaráns á Spáni urðu margir
hissa, jafnvel undrandi. Þó
hygg ég að þeir sem vel þekkja
til á Spáni hafi ekki hissast svo
mjög, heldur hugsað sem svo,
nú já, þeir eru byrjaðir.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
að þtítt allur þorri þjóðarinnar
hafi fagnað frelsinu árið 1977
þegar lýðræðislega kjörin rikis-
stjórn tók við völdum þá þekkti
spánskur almenningur ekki lýð-
ræði. Hann hafði vanist einræði
úr aimanakínu
Suarez, fyrrverandi forsætis
ráðherra Spánar.
vel flestum sviöum. En þessar
umbæturhafa kostað sitt. Verð-
bólga hefur fylgt i kjölfarið og
hefur hUn verið mikil á Spáni sl.
3 ár, allt að 30%. Starfsemi
hryðjuverkamanna hefur verið
mikil og st jórninni gengið mjög
illa að ráða niðurlögum hennar.
Hverskonar glæpir og lausung
hefur margfaldast þessi frelsis-
ár. Atvinnuleysi hefur heldur
aukist, er nU um 12% á lands-
mælikvarða en var um 10% siö-
ustu ár Francos.
Eldra fólk sem var orðið vant
kyrrstöðutima Franco-stjórnar-
innar og það fólk sem ekki
þekkti annað.hafði alist upp á
þessum tæpum 40 árum, er
hrætt við þá lausung sem nú
rikir. Þaö segir sem svo: ef
þetta er lýöræðið, þá viljum við
annað stjórnarfyrirkomulag.
Það munaði litlu
Francos og Falangista i tæp 40
ár. Franco stjórnaði með haröri
hendiog barði niöur með ofbeldi
allan mótþróa, i hvaða mynd
sem hann birtist. Fasistastjórn
hans varð til þess að kyrrð rikti i
spönsku þjóðlifi, alla vega á
yfirborðinu. Laun voru svo lág
aö allur almenningur rétt dró
fram lifið, verðlag var stöðugt
verðbólga þvi litil sem engin.
Glæpir voru sjaldgæfir enda
vissu menn að Guardia Civil,
öryggislögregla Francos, var
fræg fyrir aö skjóta fyrst og
hugsa svo. Dæmi um að inn-
brotsþjófar eða árásarseggir
væru skotnir á staðnum, eða ef
ekki þá dæmdir i áratuga fang-
elsi, voru mýmörg. Fyrir and-
stöðu við rikisstjórnina og
Franco voru menn liflátnir
miskunnarlaust. Með sliku
stjórnarfari og öflugum her og
iögreglu má halda sæmilegri
kyrrö á yfirboröinu.
Sumir halda því fram að
Spánverjum verði aldrei
stjdrnað með vestrænu lýð-
ræðisfyrirkomulagi. Hvort það
er rétt eða ekki, skal ósagt látið.
Hitt er staöreynd að Spánverjar
eru afar litlir þjóðernissinnar.
Þeim er borgin og héraöið sem
þeir fæddust i kærara en landið.
Spánverji telur sig ævinlega
barn þeirrar borgar sem hann
fæddist f, þvi næst héraðsins og
loks landsins. Þessu veldur án
efa skipting Pýreneaskagans i
smá konungsriki allt til ársins
1492, aðkaþólsku konungshjónin
Ferdinand og ísabella samein-
uðu Spán i eitt riki i fyrsta skipti
i sögunni, með lokasigri sinum á
Márum i Granada. Alla tið fram
til þess tima hafði Pýrenea
skaginn verið mörg konungsriki
og Spánn því ekki verið sam-
einað riki nema I tæp 500 ár.
Eftir að lýðræöinu var komið
ááriö 1977, hefur mikið borið á
sjálfstæðistilhneigingu ým-
issa héraða á Spáni svo sem
Katalónfu, en Katalóníumenn
eiga sér sitt eigið tungumál,
katalónskuna, svo ekki sé talað
um Baskana sem einnigeiga sér
sérstakt tungumál og menn-
ingu. Fleiri héruö á Spáni hafa
haft uppi kröfur um aukna
sjálfsstjórn. Astæðan fyrir
þessuer án vafa sögulegar stað-
reyndir frá því þessi héruð voru
sjálfstæð konungsriki. Þótt
Francisco Franco tækist aö
halda þessum héruöum niðri að
mestu leyti meö þvi að beita
hörku og ofbeldi þá blundaöi
sjálfstæðistilhneigingin ævin-
lega meðal fólksins.
Og svo kom frelsið i formi lýð-
ræðislega kjörinnar rikis-
stjórnar, undir forystu ungs
manns, Suarez heitir hann, áriö
1977. Þegar slfk breyting i einu
þjóöfélagi ásér staðeinsogþarna
gerðist, losnar f fyrstu um öll
bönd. Allt verður hömlulaust,
allt á að gera i einu. Enginn
hefur ti'ma til að biða eftir þvi að
hlutirnir gerist i réttri röð. Eftir
nær 40 ára kúgun og niðurlæg-
ingu krafðist fólkið i landinu
umbóta á öllum sviöum strax.
Undirritaður dvaldi einmitt á
Spáni sumariö 1977 og raunar öll
sumur siðan og hefur þvi fylgst
all vel meö þróuninni.
Suarez var mikill vandi á
höndum þegar hann tók við
stjórna rtaumunum 1977.
Annars vegar beið þjóðin með
kröfur um að allt væri gert i
einu, alla skorti biðlund. Hins-
vegar stóö herinn grár fyrir
járnum, með Franco-ista i
öllum mikilvægustu stöðunum,
tilbUinn að grípa i taumana ef
þær umbætur sem nauðsynlegar
voru og eru væru geröar á þann
hátt að helstu vinir þeirra og
skjólstæðingar, auðvaldiö i
landinu, bæru einhvern skaða
af. Suarez varö þvi að sigla á
milli skers og báru til að koma
umbótunum fram. Og hann
hefur allt fram á þennan dag
orðiö að sigla þarna á milli,
vitandi um að atburðir eins og
áttu sér stað sl. mánudag gætu
gerst hvenær sem er, og raunar
miklu alvarlegri uppreisn en
þessi tilraun i vikubyrjun. Sá
sem nú tekur við af Suarez
verður einnig aö gera það, nema
lýðræöið hafi styrkst verulega
meðal þjóðarinnar við valda-
ránstilraunina á mánudaginn.
Spánverjar hafa verið mjög
óánægðir sl. tvö ár með stjórn
Suarez, fólki þykir hann og
stjórn hans of hægfara i umbót
unum og vel má vera að svo sé.
Þó hefur hann komið mörgu
góðu til leiðar. Kaup þeirra
lægst launuðu hefur hækkað
meira en 100% á þessum 4 ár-
um. Tryggingakerfið hefur
verið gert að alvöru trygginga-
kerfi. Lög hafa verið sett i land-
inu sem auka rétt almennings á
Sigurdór
Sigurdórsson
skrifar
Arin 1977 og 1978 virtust allir
fagna nýfengnu lýðræði, varla
að maður heyrði aðrar raddir
nema þá hjá öldnum falang-
istum, sem ekkert fóru leynt
meö skoðanir sinar. En strax
1979 og þó alveg sérstaklega sl.
sumar urðu þær raddir æ há-
værarisem sögðu að þörf væri á
nýjum Franco. Þessi lausung og
þeir erfiðleikar sem henni
fylgdu væru óþolandi. Og um
leið og þessar raddir fóru að
heyrast hjá almenningi voru
Falangistarnir ekki lengi að
láta á sér kræla og færðust allir i
aukana. Þvi má ef til vill segja
að sú valdaránstilraun, sem
þeir framkvæmdu á mánudag-
inn hafi verið afleiðing af þess-
ari þróun. Ekki er óliklegt að
þær raddir þagni nú um sinn,
sem hvatt hafa til leitar að nýj-
um Franco, þvi þrátt fyrir allt
hygg ég að sú krafa hafi meira
verið í nösum á fólki en I alvöru.
Alla vega veit ég að yngra
fólkið, og þá á ég viö fólk innan
við þritugt, væri ekki hrifið af
nýjum Franco.
Og þá vaknar enn sú spurning
hvernig leysa má vandamál
Spánverja þannig að óánægju-
öldurnar lægi. Fátækt er viða
til sveita óskaplega mikil og
miljónir sveitafólks búa við 19.
aldar þægindi, ef rafmagn er
undanskilið. Laun landbúnaðar-
verkafólks, sem er einn fjöl-
mennasti hópurinn á Spáni, eru
bág og vinnan erfið á ökrunum i
brennandi sólarhitanum 9 mán-
uði ársins. Þó ekki væri annað
en aö bæta kjör þessa fólks,
þyrfti risaátak, ef það ætti að
gerast á stuttum tima.
Sennilega er komið að þeim
punkti, að rikisstjórnin verður
að hætta að sigla milii skers og
báru og snUa sér þess i stað að
þvi að leysa brýnustu vandamál
þjóðarinnar. Ég hygg að þegar
allt kemur til alls mundi hið
yndislega fólk sem byggir þetta
land sætta sig við þótt hægar
miöaði en það gjarnan vildi, ef
það sæi tekið á máiunum af
festu og alvöru og hætt að fara
með löndum. Þaö munaöi litlu
að illa færi sl. mánudag og von-
andi að ekki komi til sllks oftar.
— S.dór.