Þjóðviljinn - 19.03.1981, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 19. mars 1981. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
E1 Salvador eftir sóknarlotu skæruliða:
„Sýndum að við gátum
skorað klíkuna á hólm”
Duarte, sem er kristilegur
demókrati, en af mörgum ekki
talinn annaö en leppur herfor-
ingjanna, sagöi nýlega i samtali
viö bandariskan öldungardeildar-
þingmann, aö hann þyrfti ekki
meiri hernaöaraöstoö frá Banda-
rikjunum fram yfir þaö sem hann
þegar fengi. Hann taldi sig einnig
reiöubúinn til viöræöna viö
vinstrisinna og taldi aö best væri
aö evrópskir sósialdemókratar
heföu meöalgöngu um þær við-
ræöur.
Sterkari en áður
Haig kvartar yfir of miklum
skrifum um borgarastríðið
Borgarastyrjöldin í El
Salvador heldur áfram að
draga til sín athygli um-
fram önnur tíðindi — svo
mjög að stjórn Reagans
hefur fundið að því við
bandarísk blöð# að þau geri
of mikið úr málum. Sókn
skæruliða hefur stöðvast i
bili/ og þaðverður Duarte/
forseta hægri klíkunnar,
tilefni til að lýsa því yfir að
hann þurfi ekki meiri
hernaðaraðstoð. Helsti
leiðtogi vinstrimanna túlk-
ar atburði hinsvegar á
þann veg, að sókn sú sem
hafin var i janúar hafi ver-
ið mikilvægur undirbún-
ingur undir stærri átök.
KIARNORKUVOPN
dreifast nú ört um helmfnn
Kjarnorkuvopn eru efst
á dagskrá þessa daga og
áhyggjur af dreifingu
þeirra um allan heim.
i stuttu máli sagt er
kjarnorkuvígbúnaði svo
háttað nú um stundir að
kjarnorkuveldin eru
venjulega talin fimm:
Bandaríkin, Sovétríkin,
Kína, England og Frakk-
land.
Indland hefur þegar
gert tilraun með kjarn-
orkusprengju. Israel og
Suður-Afrika eiga slík
vopn að öllum líkindum
enda þótt stjórnvöld í
þeim þegi sem fastast um
þau mál.
Pakistan gæti sprengt
sína fyrstu sprengju
innan árs, að öllum lík-
indum. Nokkur lönd
önnur gætu vel orðið sér
úti um kjarnorkuvopn og
hafa að líkindum áhuga á
þvi: meðal þeirra eru
Argentína, Brasilia og
írak oftast nefnd.
Fyrst var reynt að gera sem
flest aö leyndarmáli sem
varöaði hagnýtingu kjarnork-
unnar. En á sjötta áratugnum
fór hætta á dreifingu kjarna-
vopna stórvaxandi. Þá ákvað
Eisenhower, þáverandi forseti
Bandarikjanna, að vel mætti
reyna að þvo af kjarnorkunni
þann tortfmingarstimpil sem
hún hafi fengið eftir aö sprengj-
um var varpaö á Hirosima og
Nagasaki i lok styrjaldarinnar.
Nú átti atómiö aö þjóna friöi og
framförum, og hver gat keypt
tæknibúnað til kjarnorkufram-
leiöslu sem hafði efni á.
Sú verslun meö kjarnakljúfa
og tækniþekkingu átti að sjálf-
sögöu ekki aö stuðla að út-
breiöslu kjarnavopna, heldur
opna nýja kosti á orkufram-
leiöslu. En um leiö uröu
leyndarmál atómsprengjunnar
æ auöveldari og gagnsærri
sivaxandi fjölda fræöimanna.
Samningur
A sjöunda áratugnum voru
þessi mál tekin upp á vettvangi
Sameinuðu þjóöanna og 1968
tókst aö gera samning um bann
viö dreifingu á kjarnorku-
vopnum. Þau riki sem undir-
rituðu hann skuldbundu sig til
aö hvorki veröa sér úti um
kjarnorkuvopn (ef þau voru án
þeirra), né heldur stuöla aö
dreifingu þeirra, og einnig til aö
hefja samninga um eyði-
leggingu þeirra vopna sem til
eru.
Þetta þótti merkur
samningur, en framkvæmd
hans hefur verið i skötuliki. 115
af 154 aðildarrikjum SÞ hafa
ritaö undir hann, m.a. þrjú
kjarnorkuveldi, Bandarikin,
Bretland og Sovétrikin. Einnig
mörg lönd sem ættu hægt meö
aö smiða þessi vopn — Sviþjóö
til dæmis, Japan, þýsku rikin
bæöi, Kanada og Italia.
En allmörg mikilvæg riki
hafa ekki viljað undirrita þenn-
an samning. Kjarnorkuveldi
eins og Kina og Frakkland,
einnig Indland og Pakistan,
Israel og Suöur-Afrika,
Argentina og Brasilia.
Og Bandarikin, Sovétrikin og
Bretland, sem öll hafa lofaö aö
skera niður sinn atómvígbúnað,
hafa öll svikið þaö loforö.
Gloppótt eftirlit
Það hefur heldur ekki náöst
neitt samkomulag, sem heldur,
um það, hvernig á að haga við-
skiptum með þann tæknibúnaö
og þaö eldsneyti sem hægt er að
nota til orkuframleiðslu, en
einnig til vopnageröar. Ýmsir
samningar eru til um það hvað
megi flytja út og hvaö ekki og
IAEA, Alþjóðlega kjarnorku-
málastofnunin i Vin, á aö
fylgjast meö þvi aö fariö sé eftir
slikum ákvæöum. En þaö eftirlit
er taliö mjög gallaö og gloppótt,
þaö eru til ýmsar leiöir til aö
fara kringum það. Þaö er
hægara sagt en gert aö stela
atómsprengju, en það er hægt
að „stela” nauösynlegri vit-
neskju um hana eftir ýmsum
leiðum. Pakistanir eru meöal
þeirra sem þaö hafa gert. (tJr
DN).
Ekki er aö vita hve mikið er að
marka forsetann eöa hve miklu
hann ræöur i raun. Um sama leyti
og hann viöhafði þessi ummæli
var veriö aö fjölga enn „hern-
aðarráðgjöfum” frá Bandarikj-
unum i landinu. Og sósialdemó-
kratinn Guillermo Ungo, sem er
forseti vinstrifylkingarinnar
FDR, segir i nýlegu viðtali við
Information, aö hann búist viö, aö
Bandarikjamenn muni halda
áfram aö auka hernaöaraöstoö
sina viö herforingjaklikuna, enda
þótt hann búist ekki við þvi að
Reagan sendi hersveitir til E1
Salvador til beinnar þátttöku i
átökunum.
Ungo sagði ennfremur, að þaö
væri rétt, að sókn sú sem skæru-
liöar hófu þann tiunda janúar
heföi ekki leitt til sigurs vinstri-
manna. Þaö væri hinsvegar al-
rangt að túlka þá staöreynd sem
ósigur. Mestu skipti, aö meö þess-
ari sókn heföu vinstrisamtökin i
fyrsta skipti sýnt fram á aö þau
gætu ekki aðeins efnt til pólitiskra
andófsaögerða heldur einnig
skoraö stjórnina á hólm meö
vopnaviöskiptum. Við höfum,
sagöi Ungo, orðiö fyrir mannfalli,
en samt höfum viö nú fleiri menn
undir vopnum og fleiri bækistööv-
ar en áöur en sóknin hófst. Staða
byltingaraflanna er 50—100%
betri en hún var áður en sóknin
hófst, sagði Ungo ennfremur.
Allsherjarverkfall næst?
I viðtali við Dagens Nyheter
tekur Alejandro Montenegro,
einn af foringjum hersveita
skæruliða, mjög i sama streng:
helsta niðurstaða sóknarlotunnar
var sú, aö viö sönnuðum að það er
hægt að berjast viö stjórnarher-
inn með árangri. En, sagði hann,
sókninni fylgdi ekki það alls-
herjarverkfall i borgunum, sem
margir vonuöust eftir. Ekki
vegna þess að verkamenn ekki
vildu leggja út i verkfall. Þeir
vissu blátt áfram aö lif þeirra var
i hættu nema að við gætum stutt
viö bakiö á þeim i verkfalli með
hernaöarmætti okkar. Hann var i
þetta sinn ekki nógur, kröftum
okkar þurfti aö dreifa of viða.
Verkamennirnir, sagöi Monte-
negro ennfremur, hafa útlistaö
þaö fyrir okkur, aö i næsta skipti
sem viö hvetjum til allsherjar-
verkfalls þá veröum við aö hafa
nógan herstyrk til aö halda and-
stæöingnum i úlfakreppu I a.m.k.
þrjá daga. Ef við getum þaö, þá
getum viö veriö vissir um aö alls-
herjaruppreisnin er staðreynd.
Það vekur nokkra furöu, aö
bandariskir ráöamenn, og m.a.
Alexander Haig utanrikisráö-
herra, hafa að undanförnu bein-
linis kvartað yfir þvi, aö fjölmiðl-
ar hafi gert alltof mikiöúr mikil-
vægi E1 Salvador, og þar meö
skyggtá önnur mál. Útkomanhafi
oröið sú, aö þaö væri engu likara
,en aö bandariska stjórnin gæti
ekki um annaö hugsaö en þetta
litla riki i Mið-Ameríku.
Þetta kemur nokkuö undarlega
fyrir sjónir, eftir aö Reagan-
stjórnin haföi mjög hamast viö aö
sannfæra tortryggna bandamenn
sina um aö einmitt i E1 Salvador
færi nú fram mikiö uppgjör milli
austurs og vesturs. En vera má
að útskýringin á umkvörtunum
Haigs nú sé einmitt sú staöreynd,
aö bandamenn i Nató, og þá ekki
sist sósialdemókratar, hafa verið
mjög tregir á aö failast á túlkun
Bandarikjamanna á borgara-
striðinu i E1 Salvador. Og áfram-
haldandi áhersla á það land i
fjölmiölum beini þá athygli i leið-
inni einmitt að ágreiningi milli
Reagan-stjórnarinnar og Vestur--
Evrópurikja i ýmsum veigamikl-
um málum.
áb tók saman.