Þjóðviljinn - 16.04.1981, Qupperneq 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 16. aprii 1981.
Síðari grein
Kosninga-
horfur í
Frakklandi
e.m.j. skrifar
frá París
Marchais og Mitterand: þú hefur sveigt til hægri... Og þú f austur...

Klofningur vinstrimanna
Þótt hægri menn í
Frakklandi séu klofnir í
Giscard-sinna og Gaullista
eru engar likur á að það
veiki stöðu þeirra í kosn-
ingunum: allt bendir til
þess að Giscard hafi yfir-
höndina í fyrri umferðinni/
Chirac muni þá ganga til
stuðnings við hann með
pomp og pragt og það muni
styrkja stöðu hans allveru-
lega. þannig að hann eigi
enn auðveldara með að
koma fram sem ..nýr
maður".
Klofningur vinstri manna, sem
rní hefur staðið yfir i riím þrjú ár
er hins vegar annars eðlis. Hann
hefur valdið einhverjum hinum
rækilegustu umskiptum i
franskum stjórnmálum á siðari
árum: fyrir 1977 voru nefnilega
allar horfur á þvi að vinstri
bandalagið myndi komast til
valda i nálægri framtið, en þegar
upp Ur þvi slitnaði var endanlega
lokið þeirri vinstri þróun sem
staðið hafði yfir i fimmtán ár og
sigurhorfur vinstri manna virtust
á enda um sinn. A þeim tima neit-
uðu margir róttæklingar að horf-
ast I augu við staöreyndimar:
þeir lögðu tnlnað á þann áróður
komrminista að sósialistar hefðu
„sveigt til hægri” og árásir
kommúnista á þá væru nauösyn-
legar til aö drösla þeim aftur yfir
á rétta veginn. En eftir þvi sem
mánuðirnir liðu fylgdu
kommUnistar þessari stefnu sinni
fram af æ meiri haröneskju, og
hversu ötulir sem róttæklingar
voru við aö berja hausnum við
steininn, var ekki hægt að neita
þvi til lengdar að vinstri banda-
lagiö var Ur sögunni af þvi að
kommUnistar höfðu ákveðið að
rjUfa það, en kenningar þeirra
um „hægri sveiflu” sóslalista
voru ekki annab en átylla, sem
engan gat blekkt til lengdar.
ÞessikUvending kommUnista var
reyndar enn umfangsmeiri, þvi
að henni fylgdi lika fráhvarf frá
„EvrópukommUnismanum”, vin-
slit við ítalska kommUnista en
fylgispekt við Sovétstjórnina.
Þegar tók að hilla undir forseta-
kosningarnar varð það smám
saman augljóst að aðalmarkmið
þeirra var að koma I veg fyrir að
Mitterand næði kosningu.
Kommúnistar
Þótt stefna kommUnista sé nU
flestum ljós hefur gengið
erfiðlega að finna einhverja
skýringu á þessum umskiptum,
og er skemmst að segja að engin
af þeim kenningum, sem settar
hafa verið fram, virðist nægjan-
leg, þótt vera megi að hver um sig
hafi að geyma einhvern hluta
sannleikans. Það er þvi rétt að
rekja þær i' stuttu máli.
SU kenning hefur verið sett
fram aö ráðamenn franska
kommUnistaflokksins séu klofnir
i þrjá mismunandi stóra hópa.
Einn þeirra sé fylgjandi vinstri
samvinnu við sósialistaflokkinn
en annar hallist hins vegar að
einhvers konar „sögulegu sam-
komulagi” við Gaullista. Þessir
hópar séu álika stórir, þannig að
hvorugur þeirra geti náð yfir-
höndinni hjálparlaust. Þriðji hóp-
urinn vilji loks að flokkurinn haldi
sér fjarri bandalagi viö aöra
flokka af hvaða tagi sem eru,
heldur biði hreinn og tær i
pólitiskum meydómi eftir bylt-
ingunni — eða þá komu
brUðgumans Ur austri... NU telja
fylgismenn þessarar kenningar
að þriöji hópurinn sé svo örsmár
að hann geti engan veginn knUÖ
flokkínn til að taka upp þessa
stefnu og gripa þá til þess ráös að
styöja jafnan þann hópinn af hin-
um tveimur, sem virðist eiga
lengra i land með að hrinda
markmiði sinu i framkvæmd.
Arið 1962, þegar „sögulegt sam-
komulag” viö Gaullista virtist
ekki fjarri lagi (m.a. vegna utan-
rikisstefnu de Gaulle) hafi þessi
þriðji hópur þannig stutt þá, sem
vildu stefna að vinstri samstarfi
við sósialista, svo aö hann fékk
yfirhöndina. Þá var sósialista-
flokkurinn nefnilega I mikilli
niðurniðslu, ferli Guy Mollet,
leiðtoga þeirra, var lokið og
kommUnistar töldu sig af ýmsum
ástæðum hafa I fullu tré viö
Mitterrand, sem var þá upprenn-
andi leiðtogi vinstri manna þótt
hann væri utan flokka. En fimm-
tán árum siðar, þegar bandalagið
við sósialistaflokkinn virtist loks
ætla aö bera árangur og Mitterr-
and formaður hans var oröinn
einn sterkasti stjórnmálamaður
Frakklands, hafi þessir menn
hins vegar snUið viö blaðinu og
stutttil valda hina, sem voru and-
vigir vinstri samstarfi. Sjálfsagt
er einhver fótur fyrir þessari
kenningu, en lfklegt er þó að
klofningur innan kommUnista-
flokksins sé flóknari og breyti-
legri en hUn segir til um og snUist
um viðtækari málefni.
Hreinir flokks-
hagsmunir
Aörir leita einfaldari skýringa.
Telja þeir að leiðtogar
kommUnistaflokksins hafi orðið
skelfdir, þegar i ljós kom að sam-
starfsflokkur þeirra hagnaðist
meir á bandalaginu en þeir, fylgi
hans jókst ört meðan fylgi þeirra
sjálfra stóð i stað, og hann virtist
geta ráöið ferðinni. KommUnistar
hafi þá farið aðóttast að þeiryröu
aldrei annaö en annars flokks
stuöningsaðili, og misstu sérleika
sinn,og þannig myndi flokkurinn
leysast upp i breiðri vinstri fylk-
ingu. Þvi hafi þeir kosið að leysa
upp samstarfið til að styrkja
flokkinn sjálfan — og fórna
þannig væntanlegri stjórnarsetu
fyrir hreina flokkshagsmuni.
Þessi kenning er að mörgu leyti
hæpin, þvi að hin nýja stefna
flokksins virðist sist ætla að færa
honum aukið fylgi og efla áhrif
hans i Frakklandi — þvert á móti
hefur hUn valdið alvarlegri
kreppu innan hans eins og siðar
veröur vikið að. Hins vegar er
hUn þó sennilega ekki að öllu leyti
röng. Til þess aö bandalag gæti
tekist við sósialista urðu
kommUnistar að falla frá ýmsum
af sinum fornu kreddum, sem
þeir höfðu löngum veriö fast-
heldnir á — m.a. kenningunni að
Sovétrikin væru paradis verka-
manna og Frakkar ættu að laga
sig eftir þeirri fyrirmynd. En nU
telja margir að kasti kommUnist-
ar þessari sovésku goðsögn
endanlega fyrir róða muni flokk-
urinn leysast upp i tvær fylkingar
og önnur snUa sér að einhvers
konar róttækni eins og trotskisma
eða maóisma, en hin að sósial-
demókratiskri stefnu. Vist er að
ádeilur kommUnistaleiðtoga á
Sovétrikin meðan vinstri banda-
lagið stóð i blóma mæltust illa
fyrirmeðal gamalla flokksmanna
og getur þvi verið að leiðtogarnír
hafi viljað snUa til baka áður en
það væri of seint. Gömul reynsla
er lika fyrir þvi að samheldni og
einhugur kommUnista eflist mjög
þegar flokkurinn er einangraður
og kreddufastur og flokksmenn
verða þá enn frábitnari þvi en ella
að vefengja stefnu leiðtoganna.
Loks telja ýmsir að leiðtogar
kommUnista hafi komist á þá
skoðun ab meiriháttar uppgjör
væri I vændum milli austurs og
vesturs og yrði þá hver og einn að
skipa sér i sveit með öðrum
hvorum aðilanum. Vegna svik-
samlegs eðlis sins myndu
sósialistar vafalaustganga tilliðs
við afturhaldiö i vestri og væri þvi
hver siðastur til aö losa sig viö
svo vondan félagsskap. Þessi
kenning ervitanlega alltof þröng,
en þó er ekki loku fyrir þaö skotið
að slikar hugmyndir kunni að
hafa stuðlað aö stefnubreytingu
kommUnista með öðru.
En þótt menn greindi á um
ástæður þessarar snöggu kUvend-
ingar kommtlnista, var ekki hægt
að deila um afleiðingarnar, og er
m jög greinilegt að þeir hafa fetað
sig áfram eftir mjög markvissri
leið siðan haustið 1977. En þeir
hafa jafnan lagað aðferðir sinar
eftir stjórnmálaástandinu — og
stöðu sósialista á hverjum tima —
þannig að þessi leið skiptist i
nokkra afmarkaða áfanga.
Sveigjur
og beygjur
1 fyrstu létu kommUnistar sér
nægja aö halda þvi fram af mikl-
um krafti að sósialistar heföu
„sveigt til hægri” og horfíð frá
fyrri stefnu sinni og þvi væri
nauösynlegt að beita þá þrýstingi
og knýja þá aftur til samstarfs.
Jafnframttóku þeir i einu og öllu
upp stuðning við sovésku
stjórnina, einkum og sérlega i
Afghanistan-málinu, og kom það
berlegast i ljós þegar Georges
Marchais' jéttlætti innrásina i
beinni sjónvarpssendingu frá
Moskvu. Stísialistar svöruðu þvi
til að kommUnistar'hefðu sjálfir
breytt um stefnu- eða „sveigt til
austurs” eins og einhver sagði —
ai bættu þvi jafnan viö að þeir
væru enn fUsir til samstarfs ef
kommUnistar vildu hverfa aftur
til fyrri hátta. Ýmislegt bendir til
þess að leiðtogar kommUnista
hafi litið svo á að endalok vinstri
bandalagsins myndi leiða til þess
aö sósialistar leituðu eftir sam-
starfi við miðflokkamenn ein-
hverja (sem flestir höfðu þá snU-
ist tilfylgis við Giscard), þar sem
flokkurinn ætti mjög erfitt með aö
vera i sifelldri stjórnarandstöðu
án nokkurrar vonar um að kom-
ast i valdastöðu: þannig myndu
kommUnistar hafa rétt fyrir sér
eftir á og myndi þetta leiða til
fylgishruns sósialista. En þótt
ýmsir legðu þá nokkurn trUnað á
kenningar kommUnista, varð
staöa sósialista ekki veikari fyrir
bragðið og flokkurinn leitaði
engan veginn eftir einhverju
hægri bandalagi.
Erlendir
verkamenn
Þá virðast kommUnistar hafa
ákveðiö að timi væri kominn til að
gripa til róttækari aðgeröa, sem
gætu bæði unnið flokknum aukið
fylgi meðal lægri stétta og auk
þess komið sósialistum i klipu
meö því aö girða fyrir að þeir
gætu lengur talað um vinstri
samstarf við kommUnista.
Skyndilega hófu leiðtogar flokks-
ins nefnilega baráttu gegn erlend-
um verkamönnum I Frakklandi,
sem þeir töldu að ættu mikla sök á
atvinnuleysi og annarri óáran I
landinu. NU má segja að þeir hafi
ekki haft að öllu leyti rangt fyrir
sér, þvi að þarna er á ferðinni
Ctlendingahúsið I Vitry: sjáifsvörn alþýðu, sögðu kommónistar.