Þjóðviljinn - 01.05.1981, Blaðsíða 7

Föstudagur 1. mal 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Jafnréttiskröfur fatlaðra
eru jafnt mál ASÍ
Theódór
A. Jónsson,
formaður
Sjálfsbjargar:
A 34. þingi Alþýöusambands
Islands áriö 1980 fór fram kynn-
ing á málefnum fatlaöra. Tildrög
þess voru þau aö samstarfshópur
á vegum Sjálfsbjargar, lands-
sambands fatlaöra og Sjálfs-
bjargar félags fatlaöra i Reykja-
vik fór þess á leit viö stjórn
Alþýöusambandsins aö fá aö
flytja erindi um málefni fatlaöra
á þingi Alþýöusambandsins.
Jafnframt geröi starfshópurinn
kynningarbækling, þar sem
fjallaö var um málefni fatlaöra
hér á landi, hugmyndir Sjálfs-
bjargar um samstarf verkalýös-
hreyfingarinnar og samtaka fatl-
aðra og birtur var útdráttur úr
bókinni „Fackligt program för en
báttre handikapppolitik”, en það
er stefna sænska Alþýðusam-
bandsins i málefnum fatlaðra.
Nánara samstarf
Undirtektir þingfulltrúa viö
þessari kynningu á málefnum
fatlaöra voru mjög góöar. Þingiö
samþykkti ýmsar tillögur um
málefni fatlaöra m.a. eftir-
farandi: „34. þing A.S.l. ályktar i
framhaldi af þeirri kynningu sem
farið hefur fram á máleínum
fatlaöra, aö haldið skuli áfram og
stefntað nánara samstarfi verka-
lýöshreyfingarinnar og samtaka
fatlaöra. Þingiö felur, i beinu
framhaldi af þessu, komandi
stjórn A.S.Í. aö skipa af sinni
hálfu fulltrúa i samstarfsnefnd
meö fulltrúum fatlaöra. Hlutverk
þessarar samstarfsnefndar skal
vera aö undirbúa nánara sam-
starf og skipuleggja verkefni til
aö vinna aö i framtiöinni og á ári
fatlaöra 1981”.
Miöstjórn A.S.Í. skipaöi siöan
þau Aöalheiöi Bjarnfreðsdóttur,
Hilmar Jónasson og Öskar
Vigfússon af sinni hálfu I sam-
starfsnefnd viö Sjálfsbjörg. Full-
trúar Sjálfsbjargar eru Sigur-
sveihn D. Kristinsson, Hrafn
Sæmundsson og Jóhann P.
Sveinsson. Meö samstarfsnefnd-
inni hefur starfaö Tryggvi Þór
Aðalsteinsson, framkvæmda-
stjóri M.F.A. Samstarfsnefndin
hefur haldiö nokkra fundi og
einkum rætt um atvinnumál og
lifeyrismál. Verkefni samstarfs-
nefndarinnar eru ærin þvi mikiö
vantar á aö fatlað fólk njóti jafn-
réttis á við aöra þegna þjóö-
og samtaka
fatlaðra
félagsins. Samfélagið er skipu
lagt fyrir þá sem eru ófatlaöir.
Rétturinn til vinnu
Ein grundvallarkrafa mann-
réttinda er rétturinn til vinnu.
Starfslöngun er flestum i blóö
borin, og auk þess að gera fólki
kleift að sjá sér farborða skapar
vinnan lifsfyllingu og félagsskap.
Hér á landi er margt fatlaö fólk
sem ýtt hefur verið til hliðar á
vinnumarkaönum, þrátt fyrir
verulegt starfsþrek og starfs-
vilja. Eru þó bæði i lögum um
endurhæfingu og i lögum um
vinnumiölun ákvæöi sem i
mörgum tilfellum ættu aö tryggja
fötluðu fólki rétt til hentugrar
vinnu. Heldur hafa þó þessi laga-
ákvæöi reynst haldlitil. Reykja-
vlkurborg hefur þó komiö upp
sérhæföri vinnumiölun fyrir fatl-
aða, en þar er aöeins einn starfs-
maöur og aöstaöa takmörkuö.
Aöstaöa og aöbúnaður á vinnu-
stööum er lika misgóö. Þaö er
nánast tilviljun aö til eru nokkrir
almennir vinnustaöir, em henta
mikiö fötluðu fólki.
Þaö er ljóst aö i tæknivæddu
nútima þjóöfélagi er fjöldi starfa
sem fatlað fólk getur leyst af
hendi til jafns viö ófatlaö fólk. En
það þarf að aðlaga vinnustaöina
og gera þá aögengilega fötluöu
fólki.
Markmiöiö hlýtur að vera það,
aö auka atvinnumöguleika fatl-
aös fólks á almennum vinnu-
markaöi i svo miklum mæli sem
auöiö er. Þaö veröur aöeins hægt I
samvinnu opinberra aöila og
aöila vinnumarkaöarins.
En þótt margt af fötluöu fólkí
geti stundað launaða vinnu, þá er
langtfrá aö þaö geti allir fatlaöir.
Lifeyrir til handa þeim sem
vegna örorku geta ekki stundaö
vinnu, er einnig þáttur mannrétt-
inda. Þess vegna hlýtur þjóð-
félagið að viðurkenna rétt þeirra
sem eru óvinnufærir til mann-
sæmandi lifeyris.
Þeir sem fatlast hafa á unga
aldri og alla tiö veriö óvinnufærir
eru sá þjóöfélagshópur, sem er
fjárhagslega verst settur.
Hér á landi eru þjóöartekjur
meö þvi hæsta sem þekkist. Við
höfum engin útgjöld vegna her-
mála, sem viöast hvar annars-
staöar eru stór liöur rikisút-
gjalda. En frá þvi aö lög um
almannatryggingar tóku gildi
áriö 1947, hefur aldrei tekist aö
tryggja óvinnufæru fólki mann-
sæmandi lifeyri.
Jöfnuður sem byggir á
manngildi allra
Samkvæmt rannsóknum
Statistiska Centralbyráns i
Sviþjóð, á lifnaöarháttum Svia,
þá á fimmti hver miölimur i
sænsku verkalýðssamtökunum
viö einhverskonar fötlun að
striöa. Efalaust er þessu ekki
ólikt fariö hérlendis. Vinnuálag
og ófullnægjandi aöbúnaöur á
Aðstaðan hefur batn-
að, þótt ekki sé hún góð
Á Hverfisgötunni gegnt
Landsbókasafninu er gull-
smíða vinnustofan AAódel-
skartgripir. Þar ræður
ríkjum Sigmar O. AAarius-
son gullsmiður. Hann er N-
Þingeyingur að uppruna.
Árið 1956 þegar hann var á
21. ári varð hann fyrir því
að missa báða fætur rétt
fyrir ofan hné í bílslysi.
Hann lá á sjúkrahúsi í 14
mánuði og fljótt eftir að
hann útskrifaðist þaðan
afréð hann að flytjast til
Reykjavíkur og læra gull-
smíði.
— Hafðir þú stefnt að þessu
nami áður en þú lcntir i slysinu?
— Nei, ég stóð frammi fyrir þvi
að þurfa að taka nýja stefnu i h'f-
inu og þetta varð ofan á. Ég læröi
gullsmiði hjá Halldóri Sigurðs-
syni á Skólavörðustig 2. Námið
tók fjögur ár eins og lög gera ráö
fyrir og aö þvi loknu vann ég hjá
Halldóri í tvö ár sem sveinn. Sið-
an opnaði ég mina eigin
vinnustofu hér.
— Hvernig var aðstaða svo
fatlaðs manns á þeim tima?
— Hun var nú svona alla vega.
Mjög litið var farið að hreyfa viö
málefnum fatlaöra þá. Að visu
voru samtök fatlaðra stofnuö á
þeim tima þegar ég byrja.upp á
nýtt eftir slysið, og ég hef alltaf
starfað þar. Margar hindranir
voru i veginum og ástandiö hefur
batnaö mikið þótt ekki sé það
gott. Hugsunarháttur gagnvart
fötluðu fólki hefur lika breyst
geysimikiö. Aöur fyrr var t.d. tal-
iö að fatlaður maður heföi ekkert
erindi á dansleik og fáir sem
þannig var ástatt um höfðu kjark
til að fara út á skemmtistaði.
Ég var sendur strax til Dan-
Sigmar ó. Mariusson á vinnustofu sinni.
merkur og þar fékk ég gervifætur
og þjálfun til að ganga á þeim.
Þaö er dálitiö mál; fyrst i staö
getur maður ekki staöið á gervi-
fótunum óstuddur. Nú get ég bor-
ið mig um án þess að nota hækjur
og raunverulega fer ég allra
minna feröa utanlands og innan.
Þó fer maöur nú ekk; neinar fjall-
göngur.
Svo vil ég bæta við, aö ég er
kvæntur ágætri konu og á fjögur
börn sem eru aö veröa uppkomin.
Ég hef sloppið viö aö einangrast
frá eðlilegu Ufi vegna fötlunar
minnar. Hættan er sú, þegar
vinnustööum á sinn þátt i þvi aö
launþegum innan verkalýös-
hreyfingarinnar er hættara en
öörum starfsstéttum hvaö slysa-
tiöniog skerta starfsgetu varöar.
Fatlaö fólk er ekki utan-
aökomandi hópur; flest af þvi er
eða hefurverið meðlimir i verka-
lýðshreyfingunni.
Kjöroröum alþjóðaárs fatlaðra
„Fullkomin þátttaka og jafn-
rétti” veröur ekki breytt i veru-
leika án átaks.
1 stefnuyfirlýsingu A.S.t. segir
m.a.:
„Grundvallarsjónarmið verka-
lýöshreyfingarinnar er jöfnuöur,
sem byggir á aö manngildi allra
sé óháö uppruna, þjóöfélagsstööu,
efnahag, kynferði eöa heilsufari.
Kröfur verkalýöshreyfingar-
innar um jöfnuö og réttlæti eiga
fremur ööru viö um þá sem búa
viö skerta starfsorku og aöra
hópa, sem af ýmsum öðrum
ástæöum hafa dregist aftur úr I
lifsbaráttunni.
A verkaiyðshreyfingunni hvilir
sérstök skylda til aö berjast fyrir
hagsmunum slikra þjóöfélags-
hópa”.
A fyrsta mai, baráttudegi
verkalýöshreyfingarinnar fögn-
um við, sem erum fötluð, þvi
aö hreyfingin skuli vera búin að
gera sér grein fyrir þvi aö mál-
efni fatlaðra, jafnréttiskröfur
fatlaöra, eru jafnt mál A.S.t. og
samtaka fatlaöra. Já, mál allra.
Þaö er nefnilega engin keöja
sterkari en veikasti hlekkurinn.
Theodór A. Jónsson

Wð
lnr»UstA'
°du
menn standa allt I einu frammi
fyrir þvi að þeir eru alvarlega
fatlaöir að þeir einangri sig I stað
þess aö þeysa af staö og berjast
fyrir tilveru sinni.
— Itvar kreppir skórinn mest
aö þinu áliti þegar málefni
fatlaöra eru annars vegar?
— Það tel ég sé i sambandi við
svokölluð ferlismál, þ.e. að þann-
ig sé um hnútana búið að fatlað
fólk geti komist leiðar sinnar, og
svo alveg sérstaklega atvinnu-
málin; þetta tvennt tengist auö-
vitað saman. Atvinnumál
fatlaðra eru i ólestri hjá okkur á
tslandi. Það ástand bitnar senni-
lega verst á þeim sem bundnir
eru við hjólastólinn. Þaö vantar
mikið á að fötluöu fólki sé gefinn
kostur á störfum við sitt hæfi.
— í
Almenn hugar
farsbreyting
Jón Eiriksson aö störfum á skrifstofu Húsasmiöjunnar. — Myndir —
eik.
Jön Eiríksson heitir
ungur maöur sem vinnur
sem skrifstofumaður hjá
Húsasmiðjunni við Súðar-
vog. Jón fæddist með sjúk-
dóm sem kallast CP, helst
mætti nefna þennan sjúk-
dóm vöðvastffni og veldur
hann verulegri fötlun.
Jón segist hafa stundað nám i
almennum skólum, á það hafi
verið lögð áhersla og annað ekki
komiö til greina. „Enda i alla
staði heppilegra”, segir hann.
„Ég þurfti ekki aö nota hjólastól,
ef svo hefði verið heföi þetta verið
útilokað. Ég heföi ekki getað
hreyft mig spönn fyrir stigum og
þröskuldum.”
Eftir að Jón hætti námi hefur
hann lengst af unnið i Húsasmiðj-
unni. Fyrst vann hann i banka, en
hættiþar, kunni ekki við starfið.
„Fyrst i staö var erfitt að fá vinnu
og eftir aö ég hætti i bankanum
var ég atvinnulaus i eitt ár. Svo
fékk ég starfið hér og hér hef ég
verið siðustu 7 árin.
I þeirri aðstöðu sem ég er hvað
fötlun varðar er allt i lagi aö
vinna hér, en maður i hjólastól
kæmist ekki inn i' húsið. Þetta hús
þyrfti ýmsar lagfæringar en
vonandi stendur hér margt til
bóta með nýju húsi sem er á
döfinni.”
— NU eru iðngarðarnir hér fjöl-
mennir vinnustaðir. Er eitthvað
af föthiöu fólki sem þú þckkir hér
starfandi?
„Ég veit ekki um neina fatlaða
manneskju fyrir utan mig hér,
enda svæðið ekki fýsilegt. Meira
að segja skrifstofunar eru gjarna
udcí á hanabjálka. Hér i iðn-
göröum er mikið um aö störf felist
i að bera þunga hluti og vélar eru
gjarna þannig Ur garöi geröar að
ómögulegt er fyrir fatlað fólk aö
vinna við þær.”
— Hvað er brýnast að gera i
málefnum fatlaðra nú að þinu
mati?
„Það verður aðgera vinnustað-
ina aðgengilegri fyrir fatlaða. Oft
á tiðum þarf ekki mikiö til að
koma hlutunum þannig fyrir aö
aðstaða fatlaöra stórbatni. Fatiað
fólk á rétt á að vinna þá vinnu
sem hugur þess stendur til. Oft er
það hins vegar svo aö maður
veröur var við ákveðna hræðslu
hjá þeim fötluðu við aö vera úti i
atvinnulífinu. Ég held að það
þurfi hugarfarsbreytingu bæði
hjá fötluðum sem ófötluöum.”
—j
Sjá einnig
viðtal
bls. 9