Þjóðviljinn - 04.07.1981, Page 21

Þjóðviljinn - 04.07.1981, Page 21
Helgin 4.-5. júlí 1981 ÞJÓDVILJINN — StÐA 21 Bandarikjamenn höfbu d þessum árum mikinn hug á aö leggja sima til Evrópu, annaö hvort um Asiu i samvinnu viö RUssa, eöa yfir Atlantshafiö. Hugmyndin um lagningu simans um Asiu komst ekki f framkvæmd og var Ur sög- unni um likt leytiog Peirce semur skyrsluna (sbr. Paolino, bls 67—75). Viö þau endalok jókst áhuginn d aö leggja simann yfir Atlantshafiö, um ísland og Græn- land. Allar helstu hugmyndirnar, sem fram koma i skýrslunni, um gildi þess aö kaupa tsland og Grænland falla greinilega aö utanrikisstefnu Bandarikjanna á þessum árum. Þann fyrirvara veröur þö aö hafa á aö allt eins getur veriö aö Walker (og e.t.v. Peirce) hafi veriö mikiö i mun aö láta kaupa löndin og þvi reynt aö gylla þennan kost i augum ráöa- manna. Áhrif hugmyndanna um iandakaupin Eftir þeim heimildum sem til- tækar eru, bendir ekkert til aö áformin um aö kaupa tsland og Grænland hafi komist lengra en á skyrslustigiö. Þaö veröur þó aö teljast liklegt að ráöamenn i Bandarikjunum, einkum Seward, hafi haft hug á aö fylgja þessu máli eftir. Aö þetta mál fellur dauttniður, veröur þvi ekki skýrt meö áhugaleysi Sewards. t stuttri grein eftir Brainasd Dyer (i Mississippi Valley Hist- orical Review 1940) koma fram tvær tilgátur til aö skýra endi þessa áforms. (Dyer, bls. 265) Dyer telur aö annars vegar hafi samningsslitin viö Dani um kaup- iná eyjunum I Vestur-Indium úti- lokaö allar frekari málaleitanir viö þá um landakaup. Eins og komið hefur fram var samning- urinn gerður i nóvember 1867, á sama ti'ma og Peirce er að vinna að skyrslunni um Island og Græn- land. Mánuði siöar ályktaöi fulltrdadeild Bandarikjaþings gegn samþykkt samningsins. Eft- ir það var hann aldrei tekinn til alvarlegrar umræöu i þinginu, en var að veltast fyrir þvi til ársins 1869. (Bailey, bls. 361—362). Hin tilgátan er á þann veg aö Seward hafi sjálfur þaggaö málið niður, þegar deilurnar i þinginu um kaupin á Alaska stóöu sem hæst. Hugsanleg kaup á Islandi, og Grænlandi drógust inn i þær umræður og voru notuö gegn kaupunum á Alaska. Þvi var haldið fram aö fyrir dyrum stæöu kaup á verölausum löndum fyrir miklar upphæöir (Dyer, bls. 265—266, og The Congressional Globe, 1. jiih' 1868 bls. 3807—9). En þó Seward hafi ekki viljað spilla fyrir kaupunum á Alaska, hefði verið hægt aö taka máliö upp aft- ur eftir aö Alaska máliö var kom- iö I höfn. Því verður aö telja að samningsrofiö viö Dani haf i vald- iö mestu aö ekki var leitað frekar til þeirra. Einnig ber að geta þess aö áhrif Bandarikjamanna á Norður- Atlantshafi voru mjög lltil á þess- um tima. Bretar voru lang áhrifamestir og breytingar á stööu Islands og Grænlands vörö- uöu þá miklu. Walker vikur hvergi i innganginum aö skýrsl- unni að hugsanlegum viöbrögöum Breta, þó hann hugsi til þess aö hrekja þá frá Kanada. Peirce vik- ur aftur á móti aö þessu i lokaorö- um skýrslunnar. Hann telur stööu Islands og Grænlands hliöstæöa stöðu Nova Scotia og New Bruns- vik (á austurströnd Kanada). Niöurstööur Peirce eru tviþættar, hann heldur fram mikilvægi ts- lands og Grænlands, en varar jafnframt við að ógna Bretum (Peirce, bls. 51—52). Þýöingu þessa atriöiser erfitt aö meta, þvi aldrei reyndi á þaö. Vitneskja ísiendinga um skýrslu Peirce 1 byrjun árs 1869 ritar Jón Sig- urösson Eiríki MagnUssyni I Cambridge bréf þar sem segir m.a.: Jón Sigurösson: ...viö mundum aldrei fara þangaö sem þeir vilja selja okkur..” Eirikur Magnússon I Cambridge: Skrifaöi grein í Saturday Review þar sem tekin var mjög ákveöin afstaöa gegn öllum áformum um aö selja landiö. William H. Seward utanrikisráö- herra Bandarikjanna. Allt bendir til þess ab hann hafi haft hug á aö Bandarikjamenn eignuöust Grænland og tsland. .. hafið þér nokkurn Utveg til aö ná i skýrslu um tsland og Grænland eptir einhvern B.M. Peirce i Ameriku /../ en hUn á að vera samin fyrir stjórnina i Ameriku, i þvi skyni aö þeir vildi kaupa tsland og Grænland af Dönum. Þaö væri gaman aö geta fengiö Exemplar af þess- ari skýrslu, ef þaö væri mögu- legt (Lbs. 2184. 4 to.) Jón segir aö vitneskja sin um þessa skýrslu sé komin Ur ferða- bók um Alaska eftir Frederik Whymper. Feröabókin kom út 1 London siöari hluta árs 1868 eöa stuttu eftir að skýrsla Peirce kom út. Er skýrslunnar getiö i for- mála. (F. Whymper, bls. viii) En svo vikiö sé aftur aö bréfi Jóns er greinilegt aö hann telur aö hér búi full alvara aö baki, og segir: Eiginlega ætti maður aö geta explotieraö sjálft Planiö, þvi alltaf eru Danir i aöra röndina aö sleikja Utum eftir peningum og eru svo hjartanlega fegnir aö selja St. Thomas. Það er nú svo sem auövitað, aö viö mund- um aldrei fara þangað, sem þeir vilja selja okkur, en þess- konar væri uppsagnarsök og heföum viö svo hauk i horni til aö ná andviröi Bjelkejaröana meö leigum og leiguleigum, þaö væri svo sem 50 mil. dala, auk annara pinkla, þá væri þaö gaman, i hiö minnsta aö hræöa þá með þvi (Lbs 2184, 4 to) Jön veltir hér fyrir sér þeirri hugmynd (þó i gamni) aö tslend- ingar nytu fulltingis Bandarikja- stjörnar viö aö fá Dani til aö sam- þykkja reikningskröfuna. Siöar sá Jón annan kost tengdan þessu en þá hafa allar hugmyndir um sölu verið Ur sögunni. En i bréfi til Eiriks 28. marz 1871 segir Jón: „Ætli ekki sé nein ráö til að koma Noröur Yankium til aö spekulera til tslands i stórum skala meöfram til þess aö fá eitthvaö til annars klakksins á Dönum, svo ekki hallist á þeim eins og nú.” (Lbs. 2184, 4 to.) Eftir 1870 horföi illa, um tima, meö verslun tslendinga viö önnur lönd, enJón hafði mikinn hug á aö fá fleiri þjóöir en Dani til aö versla viö landsmenn, einkum þó Englendinga og Norömenn. Verslun viö Bandarikin var nýr möguieiki á aukinni samkeppni viö Dani i verslun viö Island. Ahugi Jóns á aö fá skýrslu Peirce hefur verið mikill. Af bréfi til Eiriks dagsettu 9. júli 1869 má ráöa aö hann hafi fengiö skýrsl- una, en skilaö henni aftur. Eftir þaö biður hann Eirik I ein niu skipti að Utvega sér skýrsluna. Það er svo ekki fyrr en siöla árs 1874, sem Jón fær hana. Ein blaöagrein hefur fundist um þessi hugsanlegu kaup Bandarikjastjórnar á tslandi og Grænlandi. Birtist hún i Baldri i desember 1869 og ber heitið: Þýö- ing tslands fyrir Amerikumenn. Er hér um aö ræða þýöingu á grein Ur Saturday Reviewi Eng- landi frá 2. jUli 1869, en hvorki er getiö höfundar né þýöanda. I bréfi Jóns Sigurössonar til Eiriks 9. jUli 1869, getur Jón um grein, sem Eirikur á ab hafa birt I Saturday Review. Þar á Eirikur aö deila hart á Dani, eins og gert er I greininni i Baldri. Liklega er hér um sömu greinina aö ræöa. I greininni er tdcin mjög ákveö- in afstaða gegn öllum áformum um aö selja landiö, án þess að landsmenn séu spuröir álits. Og i beinu framhaldi af þvi fylgja ávirðingar i garð Dana vegna stjórnar þeirra á landinu. Grein- inni lýkur svo á þvi aö sala lands- ins er sögö standa fyrir dyrum. Liklegt er aö meö þvi aö gera sem mest Ur þessu máli, sé höfundur- inn aö vekjaathygli breskra les- enda á málefnum tslands. Þeir Jón og Eirikur virðast vera einu tslendingarnir sem þekktu til skýrslu Peirce og f jöll- uöu um áformin um sölu landsins. Lokaorð Allt bendir til aö ráðamenn I Bandarikjunum, þá einkum Se- ward utanrikisráöherra, hafi um 1867—1868 haft hug á aö Banda- rikjamenn eignuöust lsland og Grænland. Skýrslan sem Peirce tók saman aö beiöni Sewards er ljósasti vottur þessa. En lengra komst þessi hugmynd ekki og bendir ekkert til aö hUn hafi nokkru sinni verið borin undir Dönsk stjórnvöld. Astæöna fyrir þvi er að leita I aðstæðum i Bandarikjunum á siðustu valda- árum Sewards sem utanrikisráö- herra 1868 og 69. Aform Sewards um eflingu Bandarikjanna meö landakaupum höföu ekki þaö fylgi sem til þurfti. Þetta olli m.a. þvi að hætt var viö kaupin á Dönsku Vestur-Indium. Dagheimilið Lyngás Skólabygging Tilboð óskast i innanhússfrágang við Dagheimilið Lyngás viö Safamýri i Reykjavik. HUsið er að flatarmáli 1280 ferm. Kennsluaöstaöa — 300 ferm. skal vera tilbúin 15. des. 1981, en verkinu aö fullu lokið 1. júni 1982. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri gegn 1.500- kr. skilatryggingu. Tilboö verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 28. júli kl. 11.30. INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844 PÓSTHÓLF 1441 TELEX 2006 Skattstofa Reykjanesumdæmis Tilboð óskast i að reisa og íullgera undir tréverk og máln- ingu Skattstofu Reykjanesumdæmis i Hafnarfirði. Húsið er að flatarmáli alls 1330 ferm., 2 hæðir og ris. Efri hæðin skal vera fullgerö 1. mars 1982 og húsið allt aö innan l.april 1982, en verkinu öllulokið l.ágúst 1982. Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri gegn 2.000- kr. skilatryggingu. Tilboð verða opnuð á sama stað þriöju- daginn 21. júli 1981, kl. 11.30. INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844 PÓSTHÓLF 1441 TELEX 2006 M Frá Tónlistarskóla Akraness Þrjá kennara vantar að skólanum, pianó- kennara, gitarkennara og fræðikennara. Um ársráðningu gæti verið að ræða. Upplýsingar gefur skólastjóri i sima 93- 1004 eftir kl. 18. Umsóknarfrestur til 31. júli. Skólanefndin Fóstra óskast að leikskóla við Skarðsbraut frá 1. sept. n.k. Skriflegar umsóknir er tilgreini aldur, menntun og fyrri störf sendist undirrituð- um fyrir 20. júli 1981. Æskilegter að meðmæli fylgi umsókninni. Nánari upplýsingar veitir forstöðukona i sima 93-2663 eða heima i sima 93-1414. F élagsmálastj óri, Kirkjubraut 2, Akranesi

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.