Þjóðviljinn - 29.07.1981, Page 6

<> SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 29. júli 1981
á dagskrá
>Konur standa utan hagkerfisins, bæði
hins sósíalistíska og hins kapítalistíska,
og þær hljóta því einning að standa
utan þeirra pólitísku flokka sem á
þessum kerfum byggja.
Kvenna
eða flokkapólitík?
Hverjir ráöa ráöunum, þeim sem varöa okkur öll? Litiö yfir landsþing
islenskra sveitarfélaga 1978.
Hreppstjórafundur...
Nýkjörin stjórn ásamt forstööumönnum Sambands islenskra sveitar-
félaga 1974. Hvar eru vélritunarstúlkurnar og konurnar sem hella upp
á?
Aöalstjórn og forstööumenn Sambands islenskra sveitarfélaga 1978.
Brot á jafnréttislögunum?
Kvennapólitik eöa flokkapóli-
tik? Þetta er sú brennandi spurn-
ing sem lesa má út úr grein Þor-
bjarnar Broddasonar i Þjóövilj-
anum 22. þ.m., en þar gerir hann
aö umtalsefni hugleiöingar minar
um nauðsyn sérstakra kvenna-
framboða til sveitarstjórnakosn-
inganna að vori, settar fram i
sama blaöi helgina á undan. Þor-
björn er sammála mér um þaö,
að á íslandi riki karlasamfélag,
þar sem reynsla kvenna og menn-
ingararfur fær i engu aö njóta sin,
og þar sem hlutur kvenna i
stjórnmálum er mjög fyrir borö
borinn. Það er ekki á hverjum
degi sem karlmenn fást til að
viðurkenna þetta, og þess vegna
finnst mér full ástæöa til aö þakka
Þorbirni skrif hans, sem eru auk
þess blessunarlega laus við allar
þær rengingar og dylgjur, sem
svo oft vilja einkenna umræðúr
karla um þau mál sem varða
konur.
Okkur Þorbirni greinir ekki á
um markmið, en okkur greinir á
um leiðir. Hann mælir með þvi,
aö konur berjist innan þeirra
stofnana og stjórnmálaflokka,
sem fyrir hendi eru, og reyni að
ná þar áhrifum. Hann segir: „Ég
fullyröi að ekkert geti staðið i
vegi fyrir málstað kvenna i þeim
eina stjórnmálaflokki sem ég
þekki að innan, ef konurnar
sjálfar sameinast um þennan
málstað, enda er sósialismi sem
ekki hirðir um kvenfrelsi eins og
versta öfugmælavisa”. Máli sinu
til stuðnings birtir hann með
grein sinni myndir af fimm
konum sem komist hafa til vegs
og virðingar innan Alþýðubanda-
lagsins, en—leyfi ég mér að
bæta við — áreiðanlega ekki til
valda. Enginn stjórnmálaflokkur,
hvorki Alþýðubandalagið né
annar, hefur hinn minnsta áhuga
á þvi sem konur hafa fram að
færa. Hins vegar hafa allir
flokkar þörf fyrir að sýna nokkur
kvenandlit i kosninga- og valda-
baráttunni, annað væri alls ekki
klókt. Konur hafa nefnilega
fengið kosningarétt, vegna eigin
baráttu reyndar, og þær láta ekki
bjóða sér allt. Hingaö til hafa þær
þó látið bjóða sér of mikið. Aðal-
starf kvenna i stjórnmálaflokk-
unum er að iétta körlunum þá
valdabaráttu sem þeir heyja sin á
milli. Þær hella upp á könnuna og
baka kökur fyrir fundi og á kjör-
dag. Þær svara i sima á flokks-
skrifstofunum, rukka inn félags-
gjöldin, skrifa utan á umslög og
pikka endalaust á ritvél. Til þess
að það sé nú alveg öruggt að þær
geti ekki hugsaö sjálfstæöa hugs-
un meöan karlarnir þenja sig á
fundunum, er þeim gjarnan
fengiö það ábyrgðarstarf að vera
fundarritarar. Þegar svo raðað er
á framboðslista eöa skipað i
nefndir er fariö eftir ákveðnum
kvóta, sem ég hef kallað kvenna-
kvótann. Þess er rækilega gætt að
halda konum og sjónarmiðum
þeirra i hæfilegum skefjum. Ein
kona i hverri nefnd, eöa segjum
annarri hverri, þykir nóg. Þá er
ekki hægt aö halda þvi fram, aö
flokkarnirgangi fram hjá konum,
og alveg tryggt að þessar ein-
angruðu konur mega sin einskis
gagnvart karlablokkinni. Konur
innan allra stjórnmálaflokkanna
eru að vonum mjög óánægðar
með þann litla kvóta sem þeim er
þar skammtaður. Einnig þær
konur, sem hafa reynt að starfa
meö Alþýöubandalaginu, það veit
ég af eigin raun. Þaö væri raunar
gaman aö heyra eitthvað um
reynslu þeirra kvenna sem Þor-
björn nefnir i grein sinni, hvort
samstarfið sé eins snuröulaust og
hann vill vera láta. 1 þessu sam-
bandi langar mig til að benda á
grein eftir Soffiu Guömunds-
dóttur, sem hún nefnir „Gjörið
ekki greinarmun barna yðar eftir
kynjum” og birtist i Konur skrifa
(1980). En þetta er nákvæmasta
úttekt á stöðu kvenna i islenskum
stjórnmálum, sem mér er kunn-
ugt um. Hún segir m.a. „Innan
stjórnmálaflokkanna endur-
spreglast einatt með skýrum
hætti þessi viðhorf gagnvart
konum og sjálfstæðum störfum
þeirra. Þar er allrar athygli verð
sú tilhneiging karla að vilja ráða
starfssviði kvenna. Þær mega
gjarnan inna af hendi hin og
önnur flokks- og félagsstörf al-
menns eölis, vitanlega lika bráð-
nauðsynleg og mikilvæg, en um
leið og konur taka að nálgast svið,
sem leiða til pólitiskra forystu- og
ábyrgðarstarfa, fer að þrengjast
um möguleika þeirra”. Og hún
heldur áfram: „Eftir áratuga
langa kvenfrelsisbaráttu er for-
ystumönnum stjórnmálaflokka
farið að skiljast, svo langt sem
þaö nú nær, að þaö er ekki gæfu-
samlegt tiltæki fyrir neinn flokk
að fara á flot með framboðslista
nema hafa konur þar með i för.
Þaö er svo önnur saga, að þær eru
sjaldnast i sætum, sem máli
skipta, en eru rétt hafðar með
eins og til þess að sýna, að menn
séu með á nótunum i nútim-
anum”. Enginn getur sagt, að
Soffia tali ekki af reynslu, hún
hefur árum saman starfaö með
Alþýðubandalaginu og um skeið
verið eina konan af 11 fulltrúum i
bæjarstjórn Akureyrar.
Það getur heldur enginn sagt,
að konur i Alþýðubandalaginu
hafi ekki reynt að vekja athygli á
stöðu sinni þar og fá flokksforyst-
una (flokkseigendafélagið svo-
kallaða) til samstarfs við sig. 1
fyrra átti hópur þeirra frumkvæði
að fundaröð um konur og sósial-
isma, sem siðar var svo látið
liggja að , að stjórn Alþýðubanda-
lagsins i Reykjavik stæði fyrir. A
fjölmennasta fundinum, þar sem
rætt var um konur og listir út frá
sóslalistisku sjónarmiði, voru um
60 manns. Þar af voru aöeins 3
karlmenn, og engir af framá-
mönnum Alþýðubandalagsins af
karlkyni voru þar staddir. Ahug-
anum var sem sagt ekki fyrir að
fara. Hvað eigum við konur að
gera til aö vekja athygli á mál-
stað okkar innan flokkanna.
Gripa til vopna?
„Ég kaus ekki Alþýðubanda-
lagið, ég kaus hana Guörúnu”,
sagöi viö mig „borgaraleg” kona
af sjálfstæðisflokksættum eftir
siöustu borgarstjórnarkosningar,
þegar á hana var gengið með þaö
hvort hún heföi nú ekki i þetta
sinn krossað við G-listann. Konur
finna ekki til samstöðu meö flokk-
um, þvi að þær trúa ekki á þá.
Þær finna til samstöðu með
konum, jafnvel þótt þær séu i vit-
lausum flokki. Flokkarnir gera
þvi ekkert annað en sundra
konum, dreifa starfskröftum
þeirra, og eyðileggja þannig fyrir
þeim þann möguleika að vinna
saman að sameiginlegum bar-
áttumálum.
Konur eru minnimáttarhópur.
Þær eru alls staðar kúgaðar, hvar
i stétt eða flokki sem þær standa
(flestar eru raunar i engum
flokki, og hver á að gæta hags-
muna þeirra?) Þær vinna ólaun-
auð og einskis metin störf á heim-
ilunum og láglaunastörfin i verk-
smiðjunum eða á skrifstofunum.
Sú ómælda vinna sem konur hafa
alla tið lagt af mörkum við upp-
eldi barna og endurnýjun vinnu-
krafts, m.a. með þvi að þvo þvott-
ana, búa til matinn og sauma
fötin, kaupa inn og nú á siðustu
timum að keyra krakkana i skól-
ana eöa á námskeiðin, svo að
yfirleitt þjóðfélagið geti gengið
sinn gang og karlarnir hirt kaupið
sitt, er ekki einu sinni tekin með i
þeim hagkerfum sem nú berjast
um völdin i heiminum. Konur
standa utan hagkerfisins, hins
sósialistiska jafnt sem hins kapi-
talistiska, og þær hljóta þvi einnig
aö standa utan þeirra pólitisku
flokka sem á þessum kerfum
byggja. Kvennapólitik er róttæk
pólitik, ekki af þvi að hún eigi sér
grundvöll i þeim „byltingar-
sósialisma” sem Þorbjörn
Broddason tengir Alþýöubanda-
laginu, heldur af þvi hún hafnar
flokkunum og byggir á nýjum
grunni kvennamenningar og jafn-
réttis. Kvennapólitik vill þjóð-
félag, þar sem konur og börn og
aðrir minnimáttarhópar eru
taldir fullgildir þegnar og tekið er
tillit til þarfa þeirra. Við tökum
börn fram yfir bilastæöi, og
höfum engan áhuga á malbiki og
minnisvörðum, meðan fjöldi
manns er húsnæðislaus og margir
aldraðir i sárri neyð.
Þegar þetta er skrifað rek ég
augun i viðtal Visis (27/7) við að-
stoðarmann félagsmálaráðherra
(væntanlega alþýðubandalags-
mann?), þar sem hann Iýsir þvi
yfir að sérstakt kvennaframboð
samrýmist ekki jafnréttislög-
unum. Eins og Þorbjörn Brodda-
son bendir á, hafa öll framboö til
alþingis- og sveitarstjórnakosn-
inga á síðustu árum verið karla-
framboð. Þvi ber aö fagna að
félagsmálaráðuneytiö skuli nú
loks hafa uppgötvað misréttiö.
Jafnréttislögin voru sett áriö
1976. Á þvi alþingi sem siöan
hefur verið kosið, sitja aðeins
þrjár konur (af 60 þingmönnum
alls), og engin þeirra er kjör-
dæmakjörin. Þetta þing er þvi
væntanlega ólögmætt og sam-
þykktir þess allar og lagasetn-
ingar úr gildi fallnar. Nú er þess
bara að biða að félagsmálaráöu-
neytið (sem náttúrlega starfar
ólögmætt) gefi út tilskipun þess
efnis, að framboðslistar skuli hér
eftir vera skipaðir körlum og
konum jafnt. Sama gildi um
skipun i ráöherraembætti o.s.frv.
o.s.frv. Er nokkuð annað að gera
en að vikja, þiö jafnréttissinnuðu
Alþýðubandalagsmenn?
f...............
Eins og löngu er oröiö kunnugt
fann breska endurskoðunarfyrir-
tækið Coopers og Lybrand það út,
aö miðað við jafnaðarverð i við-
skiptum óskyldra aðila hefði Alu-
suisse selt ÍSAL súrál i 5 1/2 ár á
16 miljón dollara yfirverði, eða
sem nemur 120 miljónum is-
lenskra króna yfir timabilið Verð
óskyldra aðila — ,, armslengdar-
verð” — er uppáhaldsformúla
fjölþjóöafy rirtæk ja.
Stóru álrisarnir sex ráöa
yfir 80% af heimsverslun með ál
og hráefni til álvinnslu og fer hún
að mestu fram innan hringanna.
Heimsmarkaðsverö er þvi varla
til og ákaflega erfitt að finna út
hvaö „verö milli óskyldra aðila”
telst vera á hverjum tima. Coop-
ers og Lybrand bera saman
marga langtima samninga um
súrál og komast að ákveðinni við-
miðun.
Þetta geröu Coopers og Lybrand
einnig áriö 1974 og þá felldi ihald-
iö á tslandi sig við þá viðmiðun
sem breska endurskoðunarfyrir-
tækið fann út. Ekki Alusuisse. Nú
árið 1981 fellir Geirsarmurinn I
Sjálfstæöisflokknum sig ekki við
viðmiöun Coopers og Lybrand.
Ekki Alusuisse heldur fremur en
1974.
En Alusuisse er ekki eingöngu
skuldbundið með aðalsamningi
víð Islenska rikið að tryggja ISAL
súrál og önnur hráefni á verði
sem tiðkast i viðskiptum óskyldra
aðila. Með svokölluðum aðstoöar-
samningi, sem gerður var milli
ÍSAL og Alusuisse, og staöfestur
af Alþingi 1966, skuldbindur Alu-
suisse sig til þess að útvega dótt-
urfyrirtæki sinu ISAL súrál á
lægsta mögulega verði sem finn-
anlegt er i viðskiptum óskyldra
aðila.
Fyrir þessa kvöð á Alusuisse,
og aðra aðstoð, greiðir, ISAL
u.þ.b. 2.5 miljónir dollara á ári,
eða um 16 miljónir króna. Samn-
ingsákvæðiö hljóðar upp á 2.2% af
heildarveltu.
Ef miðað væri við þetta ákvæði
væri mismunurinn á súrálsverð-
inu til tSAL og réttu samnings-
bundnu verði mun meiri en Coop-
ers og Lybrand áætla. Þeir miða
við meðalverð, en væri miöað við
lægsta verö sem þekkist i lang-
tima súrálsviðskiptum milli
óskyldra aðila gæti umframverð
það sem ALUSUISSE hefur gert
ÍSAL að greiða farið i 25—30
miljónirdollara á umræddu tima-
bili, eða 175 til 225 miljónir króna.
Til þessa hefur i umræðunni
verið litill gaumur gefinn að
þessu ákvæði aðstoöarsamnings-
ins, sem tSAL greiðir stórfé fyrir
án þess að Alusuisse hafi haft
uppi nokkra tilburði til þess að
standa við það. Þess vegna er rétt
að skýra málið nokkru nánar. I
skýrslu iðnaðarráðuneytisins um
meginniðurstöður i súrálsmálinu
segir m.a.:
Bestu skilmálar
„Um leiö og lagafrumvarpið
um aöalsamninginn var lagt fram
á Alþingi fylgdu hliðarsamningar
svo sem raforkusölusamningur,
hafnarsamningur og aöstoðar-
samningar. Þessir samningar
voru meðal annarra forsendna
fyrir afgreiðslu málsins og lög-
gildingu aðalsamningsins. Meðal
þessara samninga er samningur
um aöstoö Alusuisse við tsal i
sambandi viö rekstur álbræösl-
unnar og hefur sá samningur að
geyma loforð og fyrirheit Alu-
suisse um aö tryggja ísal hráefni
á bestu fáanlegum kjörum. Er
ljóst, aö slikt verð gæti verið hag-
stæöara en verð i samningum
milli óskyldra aöila almennt.
Sjálft ákvæði aðstoðarsamnings-
ins 2.03 (c) hljóðar svo:
„Tækni- og stjórnsýsluaðstoö i
sambandi viö útvegum hráefna
og innkaup tsals, og skal aðstoð
veitt með þjónustu tækni- og
Stjórnsýsludeilda Alusuisse i
Sviss færa sér i nyt viðskipta-
sambönd sin og tengsl við þá
aöila, sem kunna að hafa á boð-
stólum hráefni og vistir, aö-
stoöa tsal, eftir þvi sem við á, i
samningaumleitunum þess og
á þann hátt og sérhvern annan,
sem tiltækur kann aö vera, leit-
ast við að tryggja tsal áfram-
haidandi og jafnt framboö á
hráefnum, með bestu skilmál-
um og skilyrðum, sem fyrir
hendi eru”.
L_____________________________