Þjóðviljinn - 03.10.1981, Page 6

6 StDA<^ ÞJÓDVICJtNN Helgiif á.- -* 4. októbér 1981
r f * * fú.s.v » » 4 * »%* « » * « ♦ «

XDJOÐVIUINN Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir úmsjónarmaður sunnudagsblaðs: Guðjón Friðriksson. Skrifstofa: Guörún Guðvaröardóttir, Jóhannes Harðarson. Afgreiöslustjóri: Valþór Hlöðversson Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Siguröardóttir. Blaöamenn: Álfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir, Símavarsia: Olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir. Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs- Bilstjóri: Sigrún Bárðardóttir. son.Jón Guðni Kristjánsson. Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson. Jónsdóttir. i Crtlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson. Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6, Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson. Reykjavik, simi 8 13 33. Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar. Prentun: Blaöaprent hf..
Málgagn sósíalisma, verkalýds- hreyfingar og þjódfrelsis (itgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans. Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann. Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Olafsson.
rátstjörnararcin
Árangri náð í
dagvistarmálum
• Meirihlutanum í borgarstjórn Reykjavíkur hefur
gengið vel að efna loforð vinstri f lokkanna um úrbætur í
dagvistarmálum og breytingar á innra starfi í dag-
vistarkerf inu. Þegar þessu ári lýkur hafa verið byggð
heilmingi fleiri dagheimili heldur en á öllu sfðasta kjör-
tímabili Sjálfstæðisfiokksins í Reykjavík, eða 12 á móti
6. Um næstu áramót verða 3170 pláss á dagvistunar-
stofnunum borgarinnar og hafa577 þeirra eða 18% bæst
við f rá miðju ári 1978. Þar við bætist að verið er að bjóða
út byggingu þriggja dagheimila til viðbótar sem opnuð
verða á næsta ári.
• Það er ekki ósennilegt að mun sterkari itök kvenna í
stjórnun borgarkerfisins á þessu kjörtímabili en áður
hefur tíðkast ráði nokkru um að dagvistarmálin hafa
færst í betra horf. i félagsmálaráði borgarinnar og
stjórnarnefnd dagvistarstofnana, þar sem konur eru í
meirihluta, hefur verið unnið gott og ötult starf undir
forystu þeirra Gerðar Steinþórsdóttur og Guðrúnar
Helgadóttur.
• Árangurinn kemur meðal annars fram í því, að nú
eru mun færri börn á biðlistum eftir dagvistun en áður.
Áárunum 1967 til 1978 voru að jafnaði 1700 börn á biðlist-
um, en nú eru þau innan við 1400. Þetta segir þó ekki alla
sögu. Siðan dagmæðrakerf ið var sameinað dagheimilun-
um fá f lestir einhverja úrlausn og börnin sem nú eru á
biðlistum eru því ekki í reiðileysi. Tvö hundruð þeirra
eru innan við tveggja ára aldur, en börn eru ekki tekin á
leikskóla fyrr en þeim aldri er náð. Þá eiga börn giftra
foreldra og foreldra í sambúð aðgang að biðlistum á
dagvistunarheimili borgarinnar, en áður komu aðeins
svokallaðir forgangshópar til álita. Að öllu samanlögðu
er þvi Ijóst að stórbreyting hefur orðið á til batnaðar það
sem af er kjörtimabili meirihluta Alþýðubandalags,
Framsóknarf lokks og Alþýðuf lokks í borgarstjórn.
• Hér er þó aðeins um talnalegan samanburð að ræða
sem ekki segir alla sögu. Samþykkt hef ur verið í borgar-
stjórn iætlun um uppbyggingu dagvistarheimila sem
gerir ráð fyrir að þörf fyrir dagvistarrými verði full-
nægt fyrir lok þessa áratugar. Einnig hafa verið sam-
þykktar í borgarstjórn tillögur starfshóps um innra starf
dagvistarheimila. Margaraf tillögum hópsinseru þegar
komnar til framkvæmda, svo sem blöndun aldurshópa,
sveigjanlegur starfstími, foreldrasamstarf og ýmislegt
fleira. Þá hefur Alþingi samþykkt að láta gera
námsskrá fyrir dagvistarheimili, en hópurinn gerði
tillögur þar að lútandi.
• ( byrjun kjörtímabils voru dagvistarheimili opnuð í
ríkari mæli en áður þroskaheftum bömum. Ráðnir hafa
verið sálf ræðingar til starfa við dagheimilin og á þeirra
vegum starfar einnig fafkennari. Snemma á
kjörtímabilinu var dagmæðrakerfið sameinað stjórn
dagvistarstofnana og starfa nú fimm starfsmenn við
eftirlit með því. Þá er að Ijúka sameiningu gæsluvalla
borgarinnar og dagvistarkerfisins, en Ijóst var orðið að
nýting gæsluvalla hafði farið hraðminnkandi, og má
hugsanlega nýta einhverja þeirra fyrir leikskóldadeild-
ir.
• Stjórn dagvistarheimila hefur reynt að bæta kjör
starfsmanna og vinnuaðstöðu alla, og höfð hefur verið
náin samvinna við starfsmenn dagvistarkerfisins um
allar þær margháttuðu breytingar sem gerðar haf a verið
og framundan eru. Breytingar á innra starfi dagheimil-
anna eru ekki síður mikilvægar en hröð uppbygging eins
mikilvægar uppeldisstofnanir og dagheimilin eru orðin.
En halda verður vel á spöðunum í náinni framtíð eigi
ástandið að geta talist viðunandi og svo takast megi að
ná settu marki. Leikskólinn við Hólaborg, sem senn
verður tekinn í notkun, er tilraun til þess að byggja ódýrt
einingahús úr timbri yfir dagvistarstofnun og reynist
það vel, er ef til vill fundin leið til þess að hraða upp-
byggingu dagvistarkerf isins enn f rekar.
— ekh.
úr aimanakinu
Að morgni miðvikudagsins 30.
september sat ég að venju við
eldhúsborðið með tebollann
minn til hægri handar og Þjóð-
viljann fyrir framan mig. Sem
ég er að fletta blaðinu nemur
auga mitt staðar við yfirskrift
leiðarans og ég hrökk óþyrmi-
lega við. Fleiri tslendinga, stóð
þar stórum stöfum. Þegar betur
varað gáð fjallaði leiðarinn um
skort á vinnandi höndum á
Austfjörðum og fyrir vestan, en
við þurfum fleiri tslendinga var
niðurstaðan án þess að nokkuð
væri skýrt hvernig ætti að fjölga
þeim.
Það sem kom mér til að
hrökkva við, var aö ég hef viða
rekist á ofannefnda setningu i
öðru samhengi og verra. Það er
nefnilega stutt frá kröfum /
hugmyndum um nauðsyn
mannfjölgunar yfir i umræður
um bann við fóstureyöingum og
þau stórmál sem varða konur
svo miklu: hver á að ráða yfir
líkama konunnar og þar með
mannfjölguninni, hún sjálf eöa
karlveldið? Hér er komið að
grundvallarþættinum i frelsis-
baráttu kvenna, þvi atriöi sem
tekist hefur veriö á um aldir og
árhundruð, yfirráöunum yfir
auðlindinni KONU sem gerir
allt i senn að framleiða nýtt
vinnuafl, taka þátt i fram-
leiöslustörfum og þjóna þvi
vinnuafli sem komið er á legg.
Nú dettur mér ekki til hugar
aö væna ritstjórann um að vilja
þrengja aö konum á nokkurn
hátt. Mig grunar einfaldlega að
hann hafi ekki fylgst með þeim
umræöum sem nú geysa viða
um lönd og eru kenndar við
hreyfinguna „Réttur lifsins” og
kem ég þá að ástæðunni fyrir
viðbrögöum minum þennan
morgun.
I Bandarikjunum er nú i gangi
mikil barátta um frjálsar
fóstureyöingar. 1 kjölfar hægri
sveiflunnar sem feykti Reagan
upp i forsetastólinn hefur hreyf-
ingum sem berjast fyrir banni
viðfóstureyöingum vaxið fiskur
um hrygg. Sviar, Frakkar,
ttalir og fleiri hafa fengið sinn
skammt af „hetzinu”. Yfir-
skriftirnar eru i ætt við þessar:
,1 Auschwitz dóu 6 miljónir, 2
miljónir deyja árlega i Banda-
rikjunum”, „Fdstureyðing er
morð, veljið lifiö”. Hreyfingin
hefur hengt upp skilti með
myndum af fóstrum i ruslafötu
hvar á stendur: hver leyfði sér
að troða siöferðisinu upp á þessi
börn og þannig mætti lengi
telja. Reagan forseti hefur heit-
ið hreyfingunni stuöningi sín-
um, svo þaö er von að konum i
Bandarikjunum litist ekki á
blikuna.
Nú skal það tekið fram að
fóstureyöing er neyðarúrræöi
vestur þar sem hér á landi, en
eina raunhæfa leiöin til aö draga
úr fóstureyðingum er að auka
fræöslu um kynlif og getnaöar-
varnir og bæta félagslega
aðstöðu kvenna. t Banda-
rikjunum og viöar er einmitt hiö
þveröfuga uppi á teningnum.
Reaganstjðrnin sker og sker,
félagsleg þjónusta er að verða
að engu, skólakerfið er komiö
undir skuröhnifinn og það þarf
ekki aö leiöa getum að þvi á
hverjum niöurskurðurinn bitnar
verst; auðvitað minnihluta-
hópunum og þeim sem verst eru
settir, einkum og sér i lagi
konum.
Hvað er að gerast, af hverju
beinast sjónir að fóstureyð-
ingum? Margt kemur til. Fyrst
má nefna að hvitum ibúum
fjölgar mun hægar en t.d. svert-
ingjum eöa fólki sem upphaf-
lega kom frá Puerto Rico, enda
hafa stjórnvöld gripið til þess
ráðs aö gera ófrjósemisaðgerðir
istórum stil, á svörtum konum,
oftast að þeim forspurðum.
Mestu skiptir þó aö hér er um að
Hver
á að
ráða?
ræöa grundvallarspurningar
um fjölskylduna og stööu henn-
ar, vinnumarkaðinn og þarfir
hans og þá breytingu sem orðið
hefur á stöðu kvenna i kjölfar
baráttu kvennahreyf-
ingarinnar. Það þarf vart að
nefna, að kvennahreyfingunni
er kennt um alla ógæfu
Ameriku, upplausn og siðleysi.
Það er komin upp ný staða
sem kapitalið (og stjórnvöld
nánast hvar sem er), ráða illa
við. Auðvaldið hefur haft sinar
aðferöir til að stýra konum inn
og út af vinnumarkaðnum, en
nú er öldin önnur. Með þvi að
konur geta stjórnað barn-
eignum sinum, er erfiöara að
senda þær heim þegar vinnan
minnkar, þær láta einfaldlega
ekki reka sig aftur að pottunum,
enda veröa þær að sjá sér far-
borða og æ algengara er að
karlinn (fyrirvinnan) og börnin
mörgu sem fjölskylduhug-
myndin fagra byggir á, séu ekki
til staðar.
Vinnumarkaöurinn þarf á
fólki aö haldsa sem vill hluta-
starfenda eiðir örtölvubyltingin
af sér aö störfum fækkar og
vinnutíminn styttist. Þvi er
nauösynlegt (aö dómi karlveld-
isins) aö koma konunum aftur
heim, til að gefa körlunum rúm
og til þess að hægt sé aö kalla i
þæreftir þörfúm. En veröur það
hægt? Um þaö snýst baráttan.
Þaö á að koma konunum aftur
á sinn bás og þar vestra
dreymir millistéttina um endur-
reisn fjölskyldunnar og
borgaralegra verðmæta. Onnur
hreyfing er komin til skjalanna
„Moral Majority” (móralski
meirihlutinn) sem vill fjarlægja
allt það sem hefur slæm áhrif á
kjarnaf jölsky lduna , reka
vinstrisinna, kvenfrelsiskonur
og samkynhneigða úr vinnu hjá
hinu opinbera og hreinsa skóla-
bækurnaraf öllum „áróðri”. Ef
einhver skyldi halda að hér séu
einhverjir nöldrarar á ferðinni
sem erigan hljómgrunn fái, þá
skal tekið fram að þeir eiga sér
formælendur meðal þingmanna
og það er svona fólk sem studdi
Reagan kúreka til valda.
Ógnvænleg þróun ekki satt,
ekki sist vegna þess að við
þekkjum svo mörg dæmi þess
hvernig konum hefur veriö sett-
ur stóllinn fyrir dyrnar með lög-
gjöf og áróðursherferðum siða-
postula. Þaö má visa austur á
bóginn til frekari sönnunar.
Eftir byltinguna i Rússlandi
fengu kröfur róttækra kvenna
hljómgrunn, fóstureyðingar
voru leyfðar og ýmis konar
félagsleg þjónusta sett á lagg-
irnar, en það stóð ekki lengi.
Stalin karlinn og pótintátar
hans sáu að það vantaði fólk til
vinnu og striðs (kannski þurfti
að koma konum út af vinnu-
markaðnum?), fóstureyöingar
voru bannaðar og það stóö ekki
á bræðraflokkunum i Evrópu að
apa boöskapinn eftir. Agætur
kommúnisti i Danmörku, Marie
Nielsen, sem alla siöa tið
baröist fyrir frjálsum fóstur-
eyðingum i þeim tilgangi að af-
létta neyð verkakvenna, var
rekin úr flokknum fyrir að vilja
ekki hlýðaerkibiskups dómi. Nú
um stundir eru fóstureyðingar
notaðar sem getnaðarvörn i A-
Evrópu og framkvæmdar á
stöðum sem konurhafa lýst sem
verstu sláturhúsum, þar sem
varla hefst undan. Nú er enn
verið að reka konur heim i
Sovét, og banna þeim að vinna
ýmis störf. Karlveldið hefur
þungar áhyggjur af örri fjölgun
asiuþjóða, og barnleysi hvita
kynstofnsins. Hvað skyldifylgja
• i kjölfarið?
Nei, það stoðar litt að fara
fram á fjölgun tslendinga, án
þess aö spyrja hvers vegna fólk
vill / getur ekki átt fleiri en eitt
eða tvö börn. Svörin eru mörg.
Þau felast i félagslegum
aöstæðum hvers og eins, þeim
kröfum sem fólk gerir til lifins,
og ekki sist þeirri staðreynd að
okkar þjóöfélag er börnum
fjandsamlegt og veröldin öll svo
válynd að þeir sem á annað borð
hugleiöa barneignir hugsa sig
tvisvar og þrisvar og komast
þvi miöur margir að niöurstöð-
unni nei, ekki nú. Við erum
komin svo langt frá þeim lifsins
gangi aö viöhald mannlifsins sé
eölilegt og sjálfsagt, aö augu
manna hljóta að fara að opnast
fyrir þvi að blaðinu verður að
snúa viö.Ekki með þvi að banna
fóstureyöingar, heldur með þvi
aö setja mannlifið og mannleg
samskipti i fyrsta sætið, hag-
vöxtinn og framleiðsluna i ann-
að og þriöja. Það reynir á okkur
konur aö standa okkur i barátt-
unni fyrirbreyttuþjóöfélagi, við
höfum ýmislegt aö verja og enn
meira aö vinna.
Aö þessum orðum rituðum
sendi ég lesendum Þjóðviljans
minar höröustu baráttukveðjur,
ég yfirgef nú málgagn sósial-
isma, verkalýöshreyfingar og
þjóöfrelsis; — hittumst i næsta
strlöi. — ká