Þjóðviljinn - 09.01.1982, Qupperneq 11

Helgin 9,—10. janúar 1982 ÞJÓÐVILJINN — SíflA u
svo áreiðanlegur í Póllandi, —
sagði hann — þá er hann ekki
betri vestan tjaldsins. Eitt dæmi
nefndi hann sem hann kvaðst
þekkja náið til. Alla þá viku sem
hann var i Uppsölum höfðu
sænskir fjölmiðlar sifellt verið að
hamra á frétt af konu, — félaga i
Samstöðu í Gdansk. Samkvæmt
fréttum var hún rekin úr samtök-
unum fyrir þá sök að vera of óbil-
gjörn og ósáttfiis i garð stjórn-
valda. — Tóm lygi — sagði hann.
— Það eina sem gerðist var að
kona þessi hafði borið upp tillögu
um allsherjarverkfall, á fundi
Samstöðu i' Gdansk. Tillagan var
felld — Sömu sögp er að segja af
hræðsluhjali veíturlenskra fjöl-
miðla um hina sifellt yfirvofandi
árásar hættu úr austri. Við Pól-
verjarbrosum að þvi. Ekki vegna
þess að við séum blindir fyrir
þeim möguleika, heldur vegná
þess að það er svo ljóst að á bak-
við er ekki kviði vegna örlaga
pólsku þjóðarinnar.
Hræðsluáróðurinn er vopn gegn
verkalýðshreyfingunni og
sósíalismanum. Fólk hræðist
sósíalismann en trúir að komm-
únisminn i sinni tærustu mynd sé
það sem er i Sovét. I hræðslu sinni
gleymir svo fólk þeirri kreppu og
spillingu sem er rikjandi i vestr-
inu. Auk þessa hefur árásarhætt-
an komið sér ágætlega, einmitt
nú, þvi nú þarf að hvervæðast.
Liklega kæmi það sér best fyrir
Reagan og bandamenn hans að
Rússar gleyptu okkur i einum
bita.
Þegarég inntihann eftirhvern-
ig póskir fjölmiðlar fjölluðu um
ógnunina úr austri sagði hann að
rikisfjölmiðlar hefðu óbeint veif-
að innrásargrýlunni i þeim til-
gangi að reyna að hræða Sam-
stöðu til undirgefqi. — Þótt þeir
geti hrætt geta þeir samt aldrei
sigrað, þvi við erum þjóðin.
A brautarstöðinni i Poznan beið
Witolds ung kona með tvö börn og
hæruskotinn maður. Þau óku okk-
ur að hóteli Dom Turysty, sem er
i miðjum gamla bæjarhlutanum.
Er við komum inn að afgreiðslu-
borðinu var þar fyrir miðaldra
kona i myrkri og kulda, vafin
teppum. Hún prjónaði. Hótelið
var lokað vegna eldsneytisskorts.
Hótel Bazar var hins vegar opið.
Okkur þótti það kúnstugt að þurfa
að gera grein fyrir þjóðerni áður
en við fengum uppgefið verðið á
herbergi. — Nú já frá kapitali'sku
landi, þá kostar herbergið 1200 zl.
— Er við inntum Witold hverju
þetta sætti, svaraði hann að
vegna hins falska gengis zlotizins
miðað við vestrænan gjaldmiðil
væri nauðsynlegt að hafa tvenns
konar verð, eitt fyrir fólk úr
austurblokkinni og annað fyrir
hina. — Ef þið fengjuð að borga
sama verð og við væri það fifla-
lega lágt miðað við tekjur ykkar,
þegar þeim hefur verið skipt i
zlotiz. Okkur finnst sh'kt hreinn
óþarfi, enda er verðið samt sem
áður hlægilegt fyrir ykkur miðað
við hótelverð á vesturlöndum. Ef
við Pólverjar ættum, hins vegar,
að greiða það verð sem er hlægi-
lega lágt fyrir ykkur, gætum við
aldrei gist á hóteli.
Mennmsíarborgin
Poznan.
Fyrir rúmum 1000 árum var
viggirt þorp þar sem Poznan er
nú. Þar var þá aðsetur fyrstu
veraldlegu drottna Póllands.
Seinni hluta 10. aldar varð borgin
óvefengjanleg höfuðborg Pól-
lands og um leið varð hún aðsetur
fyrsta pólska biskupsins. Nokkr-
um öldum siðarmisstiborgin höf-
uðborgartitilinn til Cracow, en
bað hindraði ekki áframhaldandi
vöxt og gildi Poznan. A 15. öld
varð hún mikilvæg kaupmiðstöð
og fræg viða um Evrópu fyrir
hina miklu markaði. Velsældin
stóð þó ekki lengi þvi ilok 16. ald-
ar og i upphafi þeirrar 17. hófust
ýfingarmeðPólverjum og Svium
sem áttu eftir að standa i meir en
heila öld. A þessu timabili voru
Sviar stórveldi en Pólverjar hins
vegar lamaðir af innri sundrung
og léttir i höndum stórveldisins.
En það að erjurnar voru um yfir-
ráðin yfir Eystrasalti, suð-
austurströnd Eystrasalts og
baltnesku löndunum, voru að
vonum önnur veldi sem töldu sig
kölluð til drottnunar. Danir of|
Rússar voru m.a. þátttakendur í
þessu valdatafli sem lauk ekki
fyrr en i upphafi 18. aldar með
Ein af mörgum biðröðum.
Leigufarskjóti i Crakow. Ljósm.: Þorleifur Friðriksson.

Pólsk „öreigakrá”. Ljósm.: Þorleifur Friðriksson.
ósigri Svi'a, en þá hafði miklu
pósku blóði verið úthellt.
I tok 18. aldar var borgin aftur
komin á fljúgandi ferð i átt til
auðlegðar, en sú þróun var
skyndilega stöðvuð með innlim-
um borgarinnar i Rússaveldi
1793.
Hin lamandi ringulreið sem svo
lengi hafði verið rikjandi innan
pólskrar stjórnsýslu, hélt áfram
þótt Sviar væru úr sögunni.
Prússar og Rússar færðu sig æ
meirupp á skaftið og kepptust um
að kaupa sér áhrif. Þessari þróun
lauk með þvi að Pólland var skipt
milli Rússlands og Prússlands og
Austurrikis iþrem áföngum, 1772,
1793,og 1795. Pólland var ekkitili
bili.
t dag er Poznan borg með lif-
andi menningarlif, mörg kaffihús
og fjölbreyttan arkitektúr. Hún er
fimmta stærsta borg Póllands
með 540 þúsund ibúa og fjórða
stærsta menntamiðstöð landsins
þar sem að minnsta kosti 40 þús-
und stúdentar eru við nám.
örlagarik drykkja
Að morgni laugardagsins fyrir
páska hófum við Ömar könnun
þessarar merkilegu borgar. Um
miðjan dag, er við vorum orðnir
þreyttir á að mæla göturnar og'
lesa liðna sögu úr arkitektúrnum
og nútimasögu úr iðandi mann-
lifinu og búðagtuggum, fórum við
inn á veitingahús til að njóta
matarlistar þessarar sveltandi
þjóðar. Okkur varð ljóst að við,
sem erlendir ferðamenn með ör-
litið af svörtum gjaldeyri, gætum
hæglega sleikt hunang af þvörum
mitt i öllu sveltinu. Er við vorum i
þessum gómsætu krásum miðj-
um, kjagaði þar að, sem við sát-
um, akfeitur maður með bjórinn
hangandi i mörgum fellingum,
svita á enninu og bros á vör. Hann
leiddi við hönd sér litla telpu og
dæsti þungan. Þau settust við
borið og buðu góðan dag, — sam-
ræðurnar voru hafnar.
Hann sagðist heita Stefán og
vera arkitekt en hafa lögfræði
sem tómstundagaman. Fyrir
aðalstarf sitt þénaði hann 8000 zl.
og fyrir tómstundastarfið 5000zl.
á mánuði. Kona hans sem er
læknir þénar 8000 zl. á mánuði
Þau feðgin voru aðeins i stuttri
páskaheimsókn hjá móður hans,
en þar eð hún býr heldur þröngt
bjuggu þau á hóteli. Eftir að hafa
skipst á þess konar vitneskju og
etið, bauð hann okkur i ökuferð
um borgina og siðan upp á hótel
til að kikja i' glas.
Er við komum inn i herbergiö
tók litla stúlkan i snatri saman
fótin sem lágu á dreif um gólfið og
hófsiðan að bjóða konfekt úr stór-
um kassa. Gestgjafinn fór að
huga að drykkjarföngum og ilát-
um. Drykkjarföng voru ri'kuleg
en ilátin engin nema glasið undan
tannburstunum. Stefán horfði
vandræðalegur á glasið. Eftir
augnablik færðist bros yfir svita-
blautt andlitið og hann hvislaði
einhverju i eyra telpunnar. Hún
kinkaði kolli, bauð okkur einn
konfektmola og fór út. Að vörmu
spori kom hún aftur, en jafn tóm-
hent og hún hafði farið. Brosið
datt af gestgjafanum. Hann
tjáði okkur að enginn væri við á
afgreiðslunni og enginn hótel-
starfsmaður sjáanlegur. Ekkert
glas að fánema tannburstaglasið.
I sjálfu sér voru vandamálin eng-
in nema að ekki var hægt að skála
nema á táknrænan hátt.
Stefán hafði tekið fram þrjár
flöskur með þrem mismunandi
Eilkóhólblöndum. Hann rétti mér
tannburstaglasið, hellti það hálft
af 96% spira, kreisti sitrónu i og
blandaði með pepsi. Glasið titraði
ögn i'höndum mi'num og ég hafði
fiðring neðan þindar. — mér var
mál að kukka. —Hér i Póllandi er
vani að skála og drekka i botn i
einum teyg, fyrir vináttu sakir. —
Glasið fór að hristast. Áður en
varði var það tómt, — það var
ekki eins sterkt og ég hélt. ómi
var næstur. Hann hafði beðið með
óþreyjuglampa i augum meðan
ég háði einvi'gið við glasið. Nú
horiði hann dreymandi á er það
var fyllt og hvolfdi þvi i sig án
þess að blikka auga. Þegar gest-
gjafinn hafði fengið sér var röðin
aftur komin að mér, en nú var
hellt úr annarri flösku. Sami
hringur og sama kurteisislega
skálunin. Glasið hristist ekki
lengur Eftir annan hring kom sá
þriðji og nú var drukkið eitthvað
sem liktist hunangslikjör —
mikið var þetta gott. Að þrem
hringjum loknum var aftur fyllt i
glasið með spiranum, pepsi og
sitrónusafa, — herbergið fór að
rugga. Þegar á leið rann félagi
Ómi niður á gólf. Ég var næstum
dottinn um hann þegar ég ,,þaut”
inn á klósettað tosa mig við veig-
arnar sömu leið og þær komu.
Er ég hafði spúð siðasta gall-
dropanum dróst ég, heldur aum-
lega, inn aftur. Gestgjafinn hafði
lagt Óma til i rúmi sinu. Sem bet-
ur fer var þar pláss fyrir tvo.
Klukkan 21.30 vaktiStefán okkur
bliðlega og horfði á tvo vesalinga
með vorkunnarblik i augum en
samt glaðbeittur. Við ætluðum af
stað til Cracow klukkan 23. Af
flökurð höfnuðum við skilnaðar-
skál, en gestgjafinn sagði eitt-
hvað um æfingarleysi og drakk
allra skál áður en hann ók okkur
að hótel Bazar með glott i augum
og svita á enni. Hann stundi þung-
an. Litla telpan brosti.
Við sóttum pjönkur okkar og
náðum i tæka tið á brautarstöð-
ina. Til allrar hamingju seinkaði
lestinni svo mikið að okkur gafst
timi til að fá okkur eitthvað i
svanginn.
Veitingaskáli stöðvarinnar er
dæmigerður fyrirhinn póska ,,ör-
eigastil”, — stórir auðir fletir,
fólir kaldir litir. Kerling i' hvitum
slopp jós kássu á diska. Kássan
samanstóðaf einhverjum ókenni-
legum leifum og hrisgrjónum.
Þar eð ég hafði misst tvær fyrri
máltiöir i klósettið nokkrum tim-
um áður, þótti mér kássan unaðs-
lega góð*, Óma þótti hún vond.
,,Er ekki hægt að fá brennivin að
skola þessum óþverra niður
með?” rumd’ann og leit þyrstum
augum allt i kringum sig. ,,Ekk-
ert vi'n og engin gleði”, tautaði
hann um leið og hann gekk frd
kássunni og hélt út i' m yrkrið i' leit
að áfengi.
Lestin átti að fara af stað til
Cracow kl. 23.25. Þegar fimm
minútur voru til brottferðar var
Ómi vinur ókominn úr brenni-
vínstúrnum. Ég æddi um stöðina
eins og vitfirringur, hrópandi og
kallandin— ekkert svar. Þegar ég
var i einu ópinu miðju er tautað
við hlið mér, — „hvaða djöfuls
hávaði er þetta maður?” Hann
stóð þar með hendur i vösum,
dálitið illa til reika. „Ætli hægt sé
að fá brennivin i lestinni? Þeir
plötuöu mig helvitis beinin. Voru
þrir. Stilltu mér upp við vegg og
stálu af mér 300 zlotizum.” Við
náðum lestinni.