Þjóðviljinn - 01.04.1982, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 1. aprii 1982
Fimmtudagur 1. april 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
/
Samskipti Islendinga við álhringinn og útibú hans
Herr Geheimrat— herra
leyndarráðiö/ var fram á
þessa öld býsna algengur
titill opinberra virðingar-
manna í þýskum löndum.
Vísartitillinn til þeirra siða
að hjúpa alla umsýslu,
jafnt i stjórnmálum sem í
viðskiptum, sem allra
mestri hulu. ótíndur al-
múginn átti sem minnst að
sjá af þvi, hvernig fyrir-
menn færu að því að for-
valta eigur sínar og stýra
málefnum hins opinbera,
en á þessari tvenns konar
umboðsmennsku eigna og
valda gerðu menn litinn
greinarmun. Það voru
leyndarmál og leyndarráð
í hverju horni.
Nú er annar uppi, titlar viöast
haföir i litilli agt og leyndarráöin
ekki lengur talin samrimast opin-
berri sýslan. Þaö er helst þau
hjari enn i lokuöum klúbbum á
borö viö Bilderberg og verslunar-
ráöiö. Upplýsingin hefir haldiö
innreiö sina i þýsk lönd og önnur,
og æ fleiri komast á þá skolöun aö
þaö fylgi þvi enginn viröuleiki aö
hylja sig og geröir sinar einhverj-
þeirra alúsvissara hér uppi á ts-
landi þar sem er útibúiö i
Straumsvik, Isal. Þar rikir andi
malarans úr afdölum Sviss:
,,Allt þaö sem ég læt ekki laust aö
eigin ósk er undir fyllsta trúnaöi,
og þaö er meingerð viö mig að
halda uppi spurnum um mina
hagi”.
Og herra Miiller og sveinar
hans láta ekkert laust sem mark-
tækt má kalla um hag og rekstur
„Islenska álfélagsins”, þessa
undarlega fyrirbrigðis sem
hvorki er „islenskt” (100% er-
lent) né „félag” (allt i eigu
hringsins). Arsskýrsla álbræösl-
unnar er tiltakanlega þunnur
pappir sem aöeins inniheldur
formlega upplýsingar, meira
blekkjandi en upplýsandi, eins og
gagnrýnin endurskoöun hefir leitt
i ljós, hvaö eftir annaö. Og sé úti-
bússtjórinn krafinn sagna, þykist
hann vera svissneskt leyndarráö
og bitur saman skoltum, ellegar
fer með rangfærslur einar.
Veröld innan
hringsins
Nú skulum viö taka fram árs-
skýrslu Isals fyrir áriö
1980 — þaö er sú siöasta sem fyrir
liggur — og lita á nokkur atriöi,
sem eru þar, og önnur sem ekki er
þar að finna. Hvort tveggja segir
Ársskýrsla álbræðslunn-
ar er tiltakanlega þunnur
pappír sem aðeins inni-
heldur formlega upplýs-
ingar meira blekkjandi
en upplýsandi (Ijósm.:
gel)
fjármuna, þannig aö út úr rekstr-
inum hafi veriö dregið um þriðj-
ungi meira til afskrifta en þeir
töldu rétt. Endurskoöendurnir
hækkuöu þvi „hagnaö fyrir skatt”
um 150% frá þvi sem ársskýrsla
Isals sýnir. Þetta olli þvi aö fram-
leiöslugjald bræöslunnar skyldi
meira en 2-faldast, en þaö haföi
áður veriö bókfært á 12 1/2 miljón
króna.
Lækkandi rafmagnsverð
Útibússtjóri Alusuisse i
Straumsvik (sem reyndar hefir
veriö faliö aö gera verslunarráöiö
lika aö erlendu útibúi) hefir
margsinnis verið staðinn aö rang-
færslum um raforkuverö til áliön-
aöar úti i löndum. Staöreyndin er
sú, aö rafmagnssala til álbræöslu
milli óskyldra aöilja er hér miklu
lægra en fundin veröa marktæk
dæmi um annars staöar. Sam-
kvæmt núgildandi samningum
milli Landsvirkjunar og Alu-
suisse hefir rafmagnsveröið til
Straumsvikur þegar náö hámarki
raungildis og fer lækkandi næstu
12 árin! Þrátt fyrir þá tvöföldun
verösins i dollurum sem kveöiö
var á um i nýju samningunum
1975 er kaupmáttur dollara-
greiöslunnar fyrir hverja orku-
einingu nú mun lægri en á fyrstu
starfsárum bræðslunnar,
1969—70. Kaupmátturinn er
reyndar helmingi minni nú en
1969 ef miðaö er viö islenskt verö-
lag, en munurinn er einnig veru-
legur miöaö viö almennan fjár-
festingarmarkaö i Bandarikj-
unum.
Reglu opins þjóðfélags stefnt
gegn launráðum og leyndarráðum
um leyndarhjúpi. Krafa nútimans
er um opið þjóöfélag er byggi á
greiöci- upplýsingamiölun. Upp-
lýstari hluti auömagnsins tekur
undir þetta og upplýsingavæöist
af kappi, þvi aö hagsmunagæsla á
grundvelli pukurs þykir ekki
lengur gild leikregla.
Þetta er á margan hátt ánægju-
leg þróun, og hún viröist eiga
greiöan aögang aö Islendingum.
Vissulega erum viö ekki komin
langt á braut upplýsinga-þjóö-
félagsins, en viöa sjást merki um
fyrstu skref. 1 félagsmálum, I
stjórnmálum, i atvinnumálum
eru ménn almennt dálitiö opin-
skárri um fyrirætlanir sinar og
framkvæmdir en áöur geröist. Og
menn gerast aögangsharðari meö
spurningar. Siöan er þaö próf-
steinn á aðlögunarhæfni manna
aö þessum opnu vinnubrögöum,
hvernig brugöist er viö ásókn i
upplýsingar.
Geheimrat Múller
Almáliö, söguna af samskiptum
Islendinga viö svissneska auö-
hringinn Alusuisse, má skoöa i
ljósi kröfunnar um aögang aö
sjálfsögöum fróöleik um gagn-
kvæma og gagnstæöa hagsmuni.
Þá kemur I ljós að álfurstarnir i
þýska Sviss eru meö öllum ein-
kennum lokunar og leyndar:
þeim þykir sér sviviröing gerö
meö einföldustu spurningum um
störf sin og aðferöir. Herr Ge-
heimrat Míiller, er það ekki rétti
titillinn á yfirmalarann viö kvörn
álhringsins? Eru ekki öll vinnu-
brögð herra Miillers og sveina
hans i stil viö fyrirmenn fortiöar-
innar fremur en þá menn er
ganga um frjálslega i allra aug-
sýn? Hvaö um veldur, — sjón-
deildarhringurinn er vist þröngur
i aökreppu svissneskra dala! Og
pukriö viröist vera vinnuregla á
óöali herra Miillers, svo og i út-
verum hans.
Leyndarráðið i
Straumsvik
Svo mikið er vist aö regla upp-
lýsinga-þjóöfélagsins um opna
viöskiptahætti og aðgang aö
marktækum upplýsingum, nær
ekki til verkbóls herra Miillers og
sina sögu, sögu um þau sérkenni-
legu dulsmál sem iökuð eru á
svissneskum bæjum.
Albræöslan fékk á árinu 1980,
623 miljónir króna (hér reiknaö I
nýkrónum) fyrirsöluáls erlendis,
áöur en sölukostnaður er dreginn
frá. Ein upphæö, engin sundur-
liöun. Hverjum var selt? Engar
upplýsingar! Til hvaöa landa, viö
hvaöa veröi? Engin svör.
Auövitaö skiptir meginmáli,
hvort þetta útibú auöhringsins
selur afuröirnar innan hringsins
(þá er i sjálfu sér ekki um eigin-
lega „sölu” aö ræöa, heldur af-
hendingu), ellegar til óskyldra
aöilja. Eftirgrennslun leiöir f ljós,
aö öll fer „salan” fram innan
hringsins, þar af fær móöurfyrir-
tækiö þrjá fjóröu hluta.
6/2% til orkukaupa
Hráefni og orka, einn liöur i
ársskýrslunni ósundurgreindur,
308 miljónir króna. Hvaöa hrá-
efni? Hvaðan komu þau? A hvaöa
veröi? Engin svör! Orka — hve
mikiö fyrir rafurmagn? Ekki
sýnt!
Þaö verður aö fara I ársskýrslu
islenska fyrirtækisins Lands-
virkjunar til að gá aö þvi, hvaö
útlenda fyrirtækið tsal greiddi
háa upphæö fyrir raforku á árinu
1980. Svariö er: 39 miljónir króna,
en þaö r aöeins 12,6% af þessum
útgjaldaliö ísals, sem kallast
„hráefni og orka”. Orkukostn-
aðurinn er raunar ekki nema
6,2% I útgjöld á móti heildar sölu-
tekjum, en þetta er eitthvert
lægsta hlutfall orkukostnaðar
sem finnanlegt er i veröldinni.
Samsvarandi kostnaðarhlutfall
er viðast hvar að minnsta kosti
2-falt hærra en hér, og verulegur
hluti áliönaöar i Bandarikjunum
verður aö sæta orkukostnaöi sem
er 4-falt hærri.
Þaö er engin furða, þótt
leyndarráöin vilji fela þennan
kostnaöarliö, raforkuna, i árs-
skýrslum sinum.
Hringrás hráefnanna
Litum nánar á hráefnaliö árs-
skýrslunnar fyrir áriö 1980. Þegar
búiö er aö draga raforkugreiösl-
urnar frá, eru eftir erlend hráefni
fyrir 269 miljónir króna. En það
verður aö leita annaö en i árs-
skýrsluna til aö fá aö vita, hvaða
hráefni þetta eru. Veigamest
þeirra eru súrál og rafskaut, og
lætur nærri aö kaupa veröi raf-
skaut fyrir 6 krónur á móti hverj-
um lOsem variö er til öflunar súr-
áls. Gifurlegt magn þarf af þess-
um efnum til framleiöslu hrááls,
eöa um 2 tonn af súráli og 0,6 tonn
af rafskautum á hvert tonn full-
unninnar vöru, eins og Isal skilar
henni frá sér.
Hvert leitar nú hiö „sjálfstæða
islenska fyrirtæki” (oröalag úti-
bússtjórans) Isaltil kaupa á þess-
um hráefnum? Vitaskuld koma
hér eigandayfirráðin i ljós: Isal
er samkvæmt samningum viö
Alusuisse skuldbundiö til aö
kaupa hráefnin af útibúum
hringsins, súráliö frá Gove i
Astraliu og rafskautin frá Alu-
chemie i Hollandi.
Fyrir að selja sjálfum sér
Svona má halda áfram aö rekja
ársskýrslu Isals, og þar ber allt
aö sama brunni: Sá sem tekur
tölurnar eins og þær liggja fyrir,
er alveg jafn nær um hag og eðli
fyrirtækisins. Hann fær ekkert að
vita um þaö, hver eigandinn
er — ekkertum þaö, aö eigandinn
leysir alla framleiösluna til
sin, — ekkert um þaö aö eigand-
inn lætur i té öll hráefni. Fara
verður ofan i stofnsamninga ál-
bræöslunnar milli álhringsins og
islenska rikisins til að fá vit-
neskju um þaö, aö hringurinn
muni hafa tekiö til sin um 25 milj-
ónir króna á árinu 1980 i „sölu-
laun” ( fyrir aö selja sjálfum sér)
og fyrir tækniaðstoö, sem er þar
aö auki greidd fullu veröi i vinnu-
laununum og efniskostnaði.
//Hækkun í hafi" staðfest
Viöbrögö leyndarráöanna i
Sviss og útibússtjórans i
Straumsvik viö rannsókn iön-
aöarráöuneytisins á verölagningu
súráls hafa verib meö þeim hætti,
aö það er auösébaö þeir telja sig
hafa einhverju aö leyna sem ekki
megi komast upp. Ráöuneytiö lét
rannsaka „hækkun i hafi” á súr-
áli á leiöinni frá Ástraliu til Is-
lands, þ.e. mismuninn á útskip-
unarveröi þar og uppskipunar-
verði hér. Niðurstaðan var lögð
fyrir óháöa breska endurskoð-
unarskrifstofu Coopers & Ly-
brand. Endurskoöendurnir stað-
festu „hækkun i hafi” aö upphæö
23—25 miljónir dollara i 6 1/2 ár.
Þeir sögöu aö „hækkun i hafi”
bæri þvi vitni, aö verölagning
súráls hafi veriö hærri en gerist i
viðskiptum óskyldra aöilja, en aö
þeirra skilningi er þab samnings-
bundin viömiöun sem Alusuisse
er skyldugt til aö fara eftir. Yfir-
veröiö yfir svokallað „arms-
lengdarverb” heföi numiö sam-
tals 16 miljónum dollara i 5 1/2
ár. — Viöbrögö Alusuisse: Neitun
á réttmæti þessa mats, móögun
vegna „staðlausra” ásakana,
kvartanir yfir þvi að Islensk
stjórnvöld heföu valdið þeim
álitshnekki saklausum!
Ástæða til móðgunar?
Nú mætti ætla að islenskum
stjórnvöldum komi bókfærö af-
koma álbræðslunnar ekkert viö,
álsvissarar eigi þaö algerlega við
sjálfa sig, hvernig þeim þóknist
að verðleggja aöföng til bræðsl-
unnar og afurbir frá henni, innan
sins eigin hrings. Þetta er ekki
svo vegna þess að skattgreiðslur
til islenska rikisins eru háöar af-
rakstri af starfseminni. Skatt-
greiðslurnar hafa veriö ákaflega
litlar, og raunar á hringurinn
skattinneign hjá isienska ríkinu
sem safnaöist saman á fyrstu
starfsárum bæröslunnar, áöur en
samningar voru litillega lag-
færðir 1975. Yfirverö á hráefnum
þýöir einfaldlega lakari afrakstur
bræöslunnar, minna framleiöslu-
gjald til rikisins, meiri gróöa hjá
álhringnum i Sviss — Er ekki von
að Svissarar móögist, þegar fariö
er aö bera saman súrálsveröið til
Isal og súrálsverð utan hringsins i
viðskiptum óskyldra aöilja?
Athugunin á „hækkun i hafi”
var mjög verömætt fyrsta skref
til þess að koma hreyfingu á
samningamálin milli Islendinga
og Alusuisse og til að draga
saman röksemdir um það, að ál-
hringurinn heföi ekki staöiö viö
skuldbindingar sinar samkvæmt
samningum, og þannig gerst ber
aö vanefndum. Aö sjálfsögðu eru
þetta lögfræðileg álitamál, en
þekkt enskt málflutningsfirma
hefir kveöiö mjög sterkt að orði
meö þaö, aö likurnar á vanefnd-
um og raunar samningsrofum af
hálfu Alusuisse séu yfirgnæfandi.
Sterkar geta lögfræöingar tæpast
komist aö oröi, þar eð þeir vinna
eftir þeirri reglu aö þeirra sé að
færa saman málsgögn og likur
fyrir sekt eöa sakleysi, en ann-
arra sé að kveöa upp dóminn, ef
aðiljar ná ekki samkomulagi.
17% yfirverð 1974
Bresku endurskoðendurnir
Coopers & Lybrand hafa nokkr-
um sinnum endurskoðað árs-
reikninga Isals aö beiöni iönaöar-
ráöuneytisins og þá i þvi skyni aö
athuga, hvort skattgreiöslur i
formi framleiöslugjalds væru i
samræmi viö efni máls og samn-
inga. Endurskobun fyrir áriö 1974
leiddi i ljós, að Alusuisse heföi
látiö Isal fá súrál á veröi sem var
17% hærra en þaö hámarksverö
sem þó mætti telja innan eðli-
legra marka. Þarna dró Alu-
suisse 3,2 miljaröa dollara út úr
rekstri Isals meö þessum hætti
á árinu 1974 en þaö samsvarar 15
miljónum nýkróna á gengi ársins
1980. Þetta breytti framleiðslu-
gjaldi ársins (sem reyndar var
skattinneign) aö sjálfsögöu mjög
verulega.
150% meiri hagnaður 1980
Svo liöa árin meö „hækkun i
hafi” og fleira þess kyns. Coopers
& Lybrand eru beönir um að
endurskoða 1980. Alusuisse
reyndist enn vera við sama hey-
garöshorniö. Endurskoöunin
sýndi verulegt yfirverö á súráli
og okur á rafskautum. Samanlagt
reyndist bókfært „innkaupsverb”
Isals á hráefnum frá eigendum
sinum vera 11% hærra en þaö
sem endurskoöendurnir töldu
eðlilegt og sanngjarnt. Enn
fremur fundu endurskoöend-
urnir vankanta á afskrift fasta-
I
Jafnvægi í orkubúskap
Allir vita aö ekki dugar aö fá
leiöréttingu á orkuveröinu miöað
viö þróun almenns verölags,þvi
aö orkuverð hefir margfaldast I
öllum viöskiptum á undan-
förnum árum. Mest munar um
oliuhækkanir, en raunar er þar
fleira aö verki. Menn leggja
mikið á sig til að láta innlenda
orkugjafa leysa oliuna af hólmi
eins og ýmsar dýrar hitaveitur
eru til vitnis um. Innlenda orkan
getur jafnvel um sinn orðið jafn
dýr oliu. Rafurmagn frá hverju
nýju orkuveri er dýrara en frá
eldri aflstöövum, og æ meira fé
fer til dreifingar raforku um
landiö. 1 samræmi viö þetta hefir
almenningur i landinu oröiö aö
taka á sig mjög auknar byrðar i
raforkukostnaði á undanförnum
árum, en svisslendingar, eig-
endur álbræðslunnar, hafa meö
öllu sIoddíö viö þennan aukna
samfélagslega tilkostnað við is-
lensku orkuna. Islendingar stefna
aö jafnvægi i orkubúskap gagn-
vart útlöndum, þannig að viö
getum oröiö sjálfum okkur nóg
meö orku, ef taldar eru orkuein-
ingarnar, þótt eflaust veröum viö
aö flytja inn oliu um langa fram-
tiö. Vitaskuld er salan til sviss-
nesku álbræöslunnar jafngild út-
flu.ningi orku, og hlýtur hún þvi
að vegast á viö innflutning orku i
ööru formi. En i þeim viöskiptum
verður aö lita á veröiö á hverri
orkueiningu, og þar hallar heldur
en ekki á herra Muller og félaga.
Gasolían 6-falt dýrari
Kröfur um lagfæringu á fram-
leiöslugjaldi Isals eru eölilegar til
aö náö veröi nokkru jafnvægi i aö-
búnaði aö atvinnurekstri i land-
inu, þ.e. að rekstrarskilyröi at-
vinnugreina séu jöfnuð (er þaö
ekki á stefnuskrá verslunarráös-
ins?). Albræöslan nýtur nú mikilla
forréttinda yfir innlendar
greinar. Kröfur um upplýsingar,
aöstööu til eftirlits og umráöa yfir
hráefnisöflun og afuröasölu eru
sjálfsagöar lýöræöis- og réttinda-
kröfur landsmanna. En fyrst og
siðast þarf að hækka rafmagns-
veröiö. A 10 árum frá 1970 til 1980
haföi gasolia 12-faldast i inn-
kaupsveröi á meöan raforku-
greiöslurnar höföu 2-faldast i er-
lendri mynt (jafnframt haföi
dollarinn veröfalliö um 60%).Inn-
flutta orkan haföi þvi 6-faldast I
veröi framyfir útfluttu orkuna
okkar Islendinga. Viö svo búiö má
ekki standa, og þaö þurfa
leyndarráöin aö skilja aö islend-
ingar fylgja kröfum' sinum eftir.
Þar viö liggur þjóöarhagur og
þjóöarsómi aö eining fylgi einurö
gagnvart Alusuisse.
Hjalti Kristgeirsson
Fólkið
finni að
rekstrar-
formið
þjóni því
Hlutur sveitarfélaga i atvinnu-
uppbyggingu hérlendis er mjög
ntisjafn, sagöi Kolbeinn Friö-
bjarnarson. A Noröur- og Austur-
landi er þessi hlutdeild mjög
mikil samanboriö viö þaö sem
gerist t.d. á Suövesturlandi og á
Vestfjöröum.
Hversvegna hefur þróunin
oröiö þessi? Þvi er þátttaka Nes-
kaupstaðar I atvinnulifinu mjög
mikil, Siglufjaröar veruleg en
sveitarfélaga svo sem Isafjarðar,
Bolungarvikur, Kópavogs og
Vestmannaeyja t.d. litil sem
engin? Mö- sýnist svariö vera
þetta:
1 fyrsta lagi hefur slæmt at-
vinnuástandá ákveönu timabili i
sögu sumra sveitarfélaga neytt
þau til þess aö taka aö sér for-
ystuhlutverk á sviði atvinnumála.
Einkareksturinn bregst þegar aö
kreppir og þá neyðist sveitar-
félagiö sjálft til aö taka aö meira
eða minna leyti viö atvinnu-
rekstrinum til þess að vernda til-
veru sina og þegna sinna. Sem
dæmi um sveitarfélög, sem tima-
bundiö hafa hlaupiö þannig i
skaröið fyrir einkaframtakiö má
nefna Hafnarfjörö og tsafjörö, en
siöan dregiö sig aö meira eöa
minna leyti i hlé þegar brösk-
urunum þóknaöistað taka við at-
vinnurekstrinum á ný. Dæmi um
sveitarfélög, sem varanlega hafa
tekið við rekstrinum eftir upp-
Kolbeinn Friöbjarnarson
gjör, einkaframtaksins eru Siglu-
fjöröur og þó einkum Neskaup-
staöur.
Fiskveiðar og fiskvinnsla eru
uppspretta verömætasköpunar á
tslandi. Þar sem auöveldast er og
kostnaðarminnst að nýta þessi
verömæti vegna nálægðar við
fiskimið, rikir einkareksturinn.
Þar sem útgeröaraöstaða er erf-
iðari er sveitarfélögum og öörum
opinberum aöilum látinn rekstur-
inn eftir.
1 annan stab sýnist að rekja
megi misjafna þátttöku I atvinnu-
rekstri til þess hvaöa pólitisk öfl
eru ráðandi í sveitarfélaginu.
Umsvif sveitarfélaga i atvinnu-
rekstri eru meiri þar sem róttæk
öfl eru ráðandi.
Svo til allur atvinnurekstur á
vegum sveitarfélaga hérlendis
hefuroröiö til eftir siðustu heims-
styrjöld. Fulltrúar ákveðinna
stjórnmálaflokka töldu áöur aö
einkareksturinn einn kæmi til
álita. Nú er það viðhorf viöa
breytt og ýmsir þeirra ákveðnir
talsmenn þess að verja fjár-
munum sveitarfélaga til alls-
konar atvinnureksturs. Þannig
hafa viðhorf okkar sósialista
numið hin óliklegustu lönd, þótt
ekki sjáist á atkvæöatölum.
Eignarhald sveitarfélaga á
framleiöslutækjunum er einn
grundvallarþátturinn i þvi lifs-
viðhorfi sósialista, að þau verð-
mæti, sem fólkiö skapar meö
vinnu sinni og þau framleiðslu-
tæki, sem notuð eru við vinnuna,
eigi að vera félagsleg eign. Aö sá
aröur, sem vinna fólksins skapar,
gangi til þess sjálfs.
A Norður- og Austurlandi er
yfirgnæfandi hluti verðmæta-
sköpunarinnar nú þegar i félags-
legri eigu: samvinnufélaga, rikis
eða sveitarfélaga, og oft er um aö
ræða sameign þessara aðila.
Samvinnufélögin eiga hér mjög
stóran hlut að máli. Siöan rakti
Kolbeinn hversu þessum rekstri
er háttaö á Noröur- og Austur-
landi og mælti svo:
Ég held aö þvi hafi ekki veriö
gefinn nándar nærri nógu mikill
gaumur af neinum og sist af
okkur sósialistum aö þróunin
sjálf hefur smám saman verið aö
færa okkur upp i hendurnar
grundvöll, aö visu skrumskældan,
undir sósialiskt atvinnulif i
hverju einasta byggðarlagi á
meiraen hálfu landinu. Hér hefur
ekki litiö áunnist. En þarf þá engu
aö breyta um skipulag og stjórn-
un þessa félagslega reksturs til
þess aö hann samsvari kröfum
okkar um félagslega uppbygg-
ingu? Jú, vissulega. öll þau form
félagslegs atvinnureksturs, sem
þróast hafa hérlendis, eru þvi
marki brennd, aö það fólk, sem
viö þau starfar, er jafn áhrifa-
laust um rekstur þeirra og þaö
fólk, sem starfar hjá venjulegum
brask- og aubvaldsfyrirtækjum,
hagsmunir starfsfólksins I engu
tengdir afkomu rekstursins.
Hér þurfum viö sósialistar ab
taka okkur á og gera grein fýrir
þvi hvaða breytingar viö viljum á
stjórnun og skipulagi hins félags-
lega rekstrar. Og eru þær ekki
einmitt i þvi fólgnar að koma á
lýðræöislegri uppbyggingu en nú
á sér staö og tengja saman hags-
muni fólksins og rekstursins,
þannig aö fólkið finni, aö
rekstrarformiö sé þess i raun?
Þetta er eitt af grundvallarat-
riöunum i lifsviöhorfi okkar
sósialista. — mhg
Forystu-
hlutverk
Alþýðu-
banda-
lagsins
Ragnar Arnaids, fjármáia-
ráöherra, benti á eitt og annaö,
sem gert heföi verið til þess aö
rétta hlut sveitarféiaganna, en
þar þyrfti enn mjög um að bæta.
Athugandi væri, hvort ekki ætti
að færa meira vald I hendur eins-
Ragnar Arnalds.
konar héraðsstjórna, og þá fjár-
muni um leiö, og fela þeim skipt-
ingu þess fjármagns, sem veitt
væri viökomandi landshiuta.
Landshlutasamtökin eru laus I
reipunum. Þau biöja um aiit en
velja ekki neitt. Þaö stafar af þvi
aö þau veru vaidalaus i raun.
Betur þarf aö skipuleggja
álagningu og innheimtu hjá
sveitarfélögunum en þau eru
hábari verösveiflum en rikið. Til
mála gæti komið að sveitar-
félögin heföu á hendi bæði inn-
heimtu útsvara og tekjuskatts.
Alþýðubandalagið þarf hvar-
vetna að vera vakandi fyrir þvi að
beita sér fyrir og hafa forystu um
uppbyggingu atvinnulifs i
sveitarfélögunum og leitast við aö
sveigja stjórnun og rekstur fyr-
irtækjanna inn á þær brautir, sem
viö viljum fara og teljum heilla-
vænlegastar. Við þurfum einnig
að vinna að þvi aö fólkið sjálft
fylgist sem best meö þvi, sem
verið er aö gera á hverjum staö
og taki sem virkastan þátt i
störfum og stefnumótun. Um það
eigum viö að hafa forgöngu.
—mhg
Minning
Kjartan Bjarnason
frá Ásgarði
Fæddur 15.7. 1909 — Dáinn 21.3. 1982
Hver er sem veit, nær daggir drjúpa,
hvar dafnar fræ, sem ná skal hæst.
Hver er sem veit, nær knéin krjúpa
við kirkjuskör, hvaö guöi er næst.
Fyrst jafnt skal rigna yfir alla,
jafnt akurland sem grýtta jörö,—
skalnokkurt tár þá tapaö falla,
skal týnasauöi nokkur hjörð?
Hver er aö dómi æösta góöur,—
hver er hér smár og hver er stór?
— 1 hverju strái er himingróöur,
i hverjum dropa reginsjór
(E.Ben.)
Kveöja frá frænkum
Kveðja þessi átti að birtast i
blabinu i fyrradag, en það mis-
fórst og biðst Þjóðviljinn velvirö-
ingar á þvi.
— Ritstj.