Þjóðviljinn - 13.08.1982, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. ágúst 1982
UOBVIUINN
Máigagn sósíalisma, verkalýds
hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Siguröardóttir.
I nisjónarmaöur sunnudagsblaös: Guðjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttý-.
Afgreiöslustjóri: Baldur Jónasson
Blaöamenn: Auöur StyrkársdóHir, Helgi Ólafsson
Maenús H. Gislason, olaíur Gislason, Óskar Guömundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttalréttaritari: Viöir Sigurösson.
Úllit og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guöjón Sveinbjörnsson.
l.jósmyndír:Einar Karlsson, Gunnar Eiisson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Elias Mar. Trausti Einarsson.
Auglvsingar: llildur Kagnars, Sigriöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarso'n.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Sfmavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn óladóttir.
Ilúsmóöir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjóllur Vilhjálmsson, Gunnar
Sigúrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Útkeyrsla. afgreiösla og auglýsingar: Sfðumúla 6,
Keykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Eitt heildsöluverð
á raforku
• Þaö hefur lengi veriö stefnumál Alþýðubanda-
lagsins að öll meiriháttar raforkuöflun i landinu og
dreifing orkunnar eftir helstu stofnlínum yrði á einni
hendi, og þá ekki síst með tilliti til þess, að með þeim
haetti væri unnt að tryggja sama heildsöluverð á raf-
orku um allt land.
• Innan skamms verður lokið því mikla verkefni,
sem hófst fyrir tæpum áratug, fyrir forgöngu þáver-
andi iðnaðarráðherra, Magnúsar Kjartanssonar, að
leggja stofnlínur til raforkuf lutnings hringinn í kring-
um landið, svo landið allt yrði eitt samtengt orku-
veitusvæði.
• Þegar hafist var handa um þetta mikla verk,
mætti sú ákvörðun verulegri andstöðu, og mörg háðs-
yrði um fyrsta áfangann voru borin fram á opinber-
um vettvangi. Nú telja hins vegar allir, að þarna haf i
verið um sjálfsagðar og bráðnauðsynlegar fram-
kvæmdir að ræða, þar sem byggðalinurnar eru.
• I fyrradag undirritaði svo Hjörleifur Guttorms-
son, iðnaðarráðherra samning við Landsvirkjun þar
sem því er slegið föstu, að Landsvirkjun taki við
rekstri byggðalínanna frá næstu áramótum, og að frá
sama tíma skuli heildsöluverð á raforku vera eitt og
hið sama til dreif ingaraöila um land allt, hver svo sem
afhendingarstaöurinn er. Með þessum samningi er
einnig frá því gengið, að Landsvirkjun taki að sér
aö reisa og reka þær nýju stórvirkjanir, sem heimild-
arlög hafa verið samþykkt um á Alþingi og ætlunin er
að reisa á þessum áratug, Blönduvirkjun og Fljóts-
dalsvirkjun.
• Með samningnum er stigið mjög stórt skref í
skipulagsmálum raforkuiðnaðarins, sem væntanlega
mun leiða til verulega aukinnar hagkvæmni auk þess
að tryggja sama heildsöluverð á raforku um land allt.
Hins þarf svo jafnframt að gæta, að fulltrúar hinna
ýmsu landshluta eigi þess kost, að hafa áhrif á stjórn-
un mála hjá Landsvirkjun með beinum eða óbeinum
hætti.
• Rekstur Landsvirkjunar hef ur allt til þessa verið
miðaður eingöngu við virkjanir sunnan jökla og orku-
búskapinn á suðvesturhorni landsins. Þegar hinn nýi
samningur kemur til framkvæmda má hins vegar
segja, að landið allt verði starfssvæði Landsvirkjun-
ar, enda þótt einstakar rafveitur, svo og Rafmagns-
veitur ríkisins og Orkubú Vestf jarða muni áf ram ann-
astdreifingu raforkunnar til notanda frá afhending-
arstöðum Landsvirkjunar í hinum ýmsu landshlutum.
Þannig er það fyrst nú sem fyrirtækið Landsvirkjun
verður réttnefnd landsvirkjun.
• Sá samningur sem nú hefur verið gerður er í öll-
um höfuðatriðum hliðstæður þeim samningi, sem
felldur var í borgarstjórn Reykjavíkur fyrir tæpum
þremur árum af fulltrúum Sjálfstæðisflokksins og
einum f ulltrúa Alþýðuf lokksins, en samþykki borgar-
stjórnar þarf að koma til, vegna þess, að Reykjavík-
urborg er beinn aðili að Landsvirkjun.
• Nú virðist hins vegar Ijóst að ráðamenn Sjálfstæð-
isflokksins hafi skipt um skoðun og er það fagnaðar-
efni. Hinn nýi samningur markar augljós þáttaskil i
skipulagsmálum raforkuiðnaðarins, og hefur kostað
mjög mikla undirbúningsvinnu.
• Það er hins vegar hlálegt að sjá í forystugrein
Morgunblaðsins í gær, — einmitt daginn ef tir að þess-
um sögulega áfanga var náð í skipulagsmálum raf-
orkuiðnaðarins, — beðið um þó ekki væri nema ,,eins
og eina ákvarðanatöku" upp úr skýrslum iðnaðarráð-
herra.
• En Morgunblaðið hefur nú oftar kunnað að setja
kíkinn fyrir blinda augað, og er þess skemmst að
minnast, að blaðið talaði hæst um aðgerðarleysi iðn-
aðarráðherra, einmitt um það leyti í vor, sem Alþingi
var að samþykkja tillögur Hjörleifs og ríkisstjórnar-
innar um mun stærra átak í virkjanamálum hérlendis
en nokkru sinni fyrr.
• Og Morgunblaðið lætur sig heldur ekki muna um
það í gær, að birta nafnlausa lygafrétt um það, að nú
muni Ijóst að Blönduvirkjun seinki um eitt ár til 1986
eða 1987, enda þótt allir sem eitthvað hafa með þess-
um málum fylgst viti, að aldrei hefur staðið til að
Blönduvirkjun kæmist í gagnið fyrr en einmitt síðla
árs 1986 eða á árinu 1987.
—k.
klrippt
Staðarval fyrir álver
1 desember siðastliðinn fól
Iðnaðarráðuneytið staðarvals-
nefnd að gera hagkvæmniat
hugun á staðarvali hugsanlegs
álvers á tslandi. Fyrsta áfanga-
skýrsla nefndarinnar kom út i
siðasta mánuði. Er hún gefin út
með fyrirvara um frekari upp-
lýsingaöflun varðandi ýmis
háttúrufarsleg og félagsleg skil
yrði, en niðurstöður nefndar-
innar eru eftir fyrstu athugun
þær, að af tiu stöðum sem at-
hugaðir voru fylli 7 lágmarks
skilyrði, en 5 staðir eru að mati
nefndarinnar vænlegastir:
Geldinganes, Helguvik/Voga-
stapi, Dysnes i Arnarneshreppi
við Eyjafjörð og Flekkuvik á
Reykjanesi norðanverðu, mið-
svæðis á milli Hafnarfjarðar og
Keflavikur.
t niðurlagskafla skýrslunnar
segir m.a.:
„Sjö þeirra 10 staða sem hér
hafa verið teknir til athugunar
fullnægja þeim lágmarksskil-
yrðum sem gera verður um
meginþættina tvo, annars vegar
vinnumarkað, hins vegar
hafnarskilyrði i tengslum við
landrými.
Þrir athugunarstaðir,
Arskógsströnd, Þorlákshöfn og
Grundartangi fullnægja þessum
skilyrðum ýmist alls ekki eða þá
tæplega...”
Eyjafjörður eða Suður-
nes?
,.,,Sé nú vikið að hinum stöð
unum sjö, þá mælir vissulega
ýmislegt með staðarvali i
Glæsibæjarhreppi. Á móti mæla
fyrst og fremst mengunaráhrif
sem taka á sig mynd aukins
rekstrarkostnaðar ef draga á úr
þeim niður fyrir þau mörk, sem
liklega yrðu talin eðlileg. Sé
gert ráð fyrir slikum meng-
unarvörnum kemur fram mark-
tækur munur á rekstrarkostnaði
miðað við aðra staði i þessari
athugun. Sérstaða Glæsibæjar-
hrepps gagnvart umhverfis-
áhrifum orsakast annars vegar
af þvi hve innarlega við Eyja-
fjörð staðurinn er og hve
þröngur fjörðurinn er þar, og
hins vegar af þvi að blómlegur
landbúnaður (nautgriparækt)
er alveg á næstu grösum við
hugsanlegt verksmiðjustæði.
Við þetta bætist að allt bendir til
þess að veðurskilyrði séu
þannig að mengunarefni i lofti
beinist fyrst og fremst yfir
byggð (inn og út meö firðinum)
þar sem þau kunna að valda
skaða á beitilandi og heyfeng og
siðan á búfé sem kynni að
nærast að miklu leyti á sliku
menguðu fóðri. Ýmislegt bendir
til þess að staðarval fyrir álver i
Glæsibæjarhreppi yrði umdeild-
ara en á flestum öðrum stöðum.
Hvað sem þvi liður telur staðar-
valsnefnd þau rök sem felast i
landfræðilegum staðháttum
nægja til þess að Glæsibæjar-
hreppur komi ekki til greina
fyrir álver að svo stöddu enda
aðrir staðir á þessum slóðum
álitlegir eins og fram kemur hér
á eftir.
Fjárhagslega gæti verið hag-
kvæmt að reisa nýtt álver i
STKAUMSViK að vestanverðu,
miðað við aðra staði sem hér er
um fjallað. Hins vegar er ógern-
ingur að ræða slikar hugmyndir
án þess að haft sé i huga að nú-
verandi álver i Straumsvik
kann að verða stækkað fyrr eða
siðar. Slik stækkun er i rauninni
eðlilegri kostur en að byggja
nýtt álver, svo framarlega sem
hagkvæmir samningar náist,
m.a. um nýtingu á þeirri að-
stöðu sem fyrir er á staðnum. t
þessu samhengi má ekki heldur
gleymast að þarna er talin all-
nokkur hætta á náttúruham-
förum, nánar tiltekið eldgosum
og hraunrennsli. Staðarvals-
nefnd telur þvi áhættusamt að
hafa tvö álver saman á slikum
stað.
5 kostir vænlegir
Að ofangreindum fimm
stöðum slepptum standa eftir
aðrir fimm sem gætu allir
hentað fyrir stóriðju. Að þvi er
best verður séð á þessu stigi
máls er fyrirsjáanlegur kostn-
aðarmunur milli þessara staða
vegna áþreifanlegra landfræði-
legra atriða (hafnar, lóðar,
mengunarhættu o.s.frv.) svo lit-
ill að hann er varla marktækur
sem forsenda ákvarðana. Mis-
munur vegna áhrifa vinnu-
markaðar á stofnkostnað er
hins vegar væntanlega nokkur
og gæti ásamt endanlegum
Úr kerskála i Straumsvik.
kröfum um mengunarvarnir á
hverjum stað ráðið talsverðu
um lokaniðurstöðu um hag-
kvæmni nýs álvers. Ef frekara
val milli staða er nauðsynlegt
að svo stöddu mun það þó lik-
lega ráðast af öðrum atriðum,
svo sem sérstökum umhverfis-
sjónarmiðum, atvinnumálum
og byggðamálum, sem staðar-
valsnefnd telur að verulegu
leyti utan við verksvið sitt.
Engu að siður skal hér farið
nokkrum orðum um hvern stað
um sig.
Alver i GELDINGANESI
gæti orðið tiltölulega ódýrt i
byggingu og rekstri en það færi
þó eftir þeim kröfum sem
gerðar yrðu að lokum um meng-
unarvarnir (hreinsun á ker-
skálalofti: III. stigs hreinsun).
Þess ber að geta að Geldinganes
er á náttúruminjaskrá. Nálægð
við núverandi og fyrirhugað
þéttbýli veldur þvi að staðar-
valsnefnd sýnist þessi staður
óliklegri en þeir sem taldir eru
hér á eftir.
IIELGUVÍK og VOGA-
STAPI eiga að sjálfsögðu sitt-
hvað sammerkt i þessari at-
hugun. Fyrrnefndi staðurinn
virðist ivið hagkvæmari i
krónum talið en þar er hins
vegar við landþrengsli að etja,
ef gert er ráð fyrir að land
norðan marka Keflavikur og
Gerðahrepps sé ekki til ráðstöf-
unar vegna þess að þar sé um
svo nefnt varnarsvæði að ræða.
Báðir staðirnir eru einnig nær
þéttbýli en æskilegt kann að
teljast, einkum þó sú lóð við
Helguvik sem hér er miðað við.
Hafnarskilyrði þyrfti að kanna
betur við Vogastapa, og er
fyrirhugað að gera það i sumar.
iEf Helguvik yrði fyrir valinu
þyrfti að leggja háspennulinu
milli kaupstaðar og flugvallar
fyrir ofan Keflavik og er það
nokkur ljóður á þvi staðarvali.
Þá er þess að geta að skipulags-
má! á þessum slóðum eru bæði
erfið viðfangs og i óvissu m.a.
vegna þess hvernig mörk
liggja milli sveitarfélaga.
Arnarneshreppur viö
Eyjaf jörö
ARNAKNESHKEPPUR
(Dysnes) er að mati staðar
valsnefndar álitlegasti athug-
unarstaðurinn utan Suðvestur-
lands. Er þvi ljóst að afstaða
manna til þessa staðar mun að
talsverðu leyti ráðast af
byggðarsjónarmiðum sem
nefndin telur að mestu utan sins
verkahrings, svo sem áður var
sagt. Hitt telur hún sér skylt að
benda á að Eyjafjörður er það
byggðarlag sem næst er
hugsanlegum stórvirkjunum á
Austurlandi af þeim sem koma
til álita fyrir álver i nánustu
framtið. Eigi að nýta vatnsorku
Austurlands i verulegum mæli
virðist þvi liklegt að menn hugsi
fyrr eða siðar til stóriðju i Eyja-
firði. Staðarvalsnefnd vill þó
leggja á það sérstaka áherslu að
hún telur ekki koma til greina
að reisa stóriðjuver i Eyjafiröi
né annars staðar nema með
samþykki heimamanna. Nefnd-
in telur athugunarsvæðið við
Dysnes i Arnarneshreppi vera
þann stað við Eyjafjörð sem
helst kemur til álita fyrir stór-
iðju á borð við álver. Annars
vegar verður að ætla að staður-
inn sé nægilega utarlega við
fjörðinn til þess að verulega
dragi úr mengunarhættu. Hins
vegar er hann ekki utar en svo
að hafnarskilyrði versna ekki til
muna. Sums staðar i hreppnum
eru þau raunar með þvi besta
sem gerist á landinu. Einnig er
staðurinn innan viðunandi fjar-
lægðar frá vinnumarkaðnum á
Akureyri. Vegna landfræðilegra
skilyrða við Eyjafjörð er hins
vegar sérstök þörf á að rann-
saka sem best veðurfar og lif-
riki á þessum slóðum og hefur
staðarvalsnefnd þegar hlutast
til um slikar athuganir vegna
almennra verkefna sinna.
Einnig þarf siðan að gera likan-
útreikninga á sennilegri dreif-
ingu megnunar frá álveri á
þessum stað. Niðurstaða slikra
athugana kynni að verða á þá
leið að þörf væri á að hreinsa
kerskálaloft i álverinu, annað-
hvort strax frá þvi að rekstur
hefst, eða þá síðar eftir að
reynsla væri fengin af flúor-
magni og dreifingu þess. Þá má
búastvið að byggingakostnaður
álvers yrði eitthvað meiri i
Eyjafirði en á Reykjavikur-
svæðinu. Að öllu samanlögðu
telur nefndin fulla ástæðu til að
halda áfram að kanna mögu-
leikana á þvi að reisa álver á
þessum stað, jafnframt þvi sem
fram fari umræða um málið
bæði i Eyjafirði og annars
staðar á landinu.
U m VATNSLEYSUVÍK
(Flekkuvik) er það að segja að
nefndin hugsar sér að álver þar
yrði gildur þáttur i atvinnulifi á
Suðurnesjum, t.d. með þvi að
rekst. inumyrði hagað þannig að
vcrksmiðjan gæti jöfnum
höndum sótt vinnuafl sunnan
með sjó og innan frá Hafnarfirði
eða þar i kring. Staðurinn hefur
þann kost að aðrir landnýt-
ingarhagsmunir eru þar i lág-
marki og hugsanleg mengun
gæti þvi varla valdið verulegu
tjóni. Þar við bætist að veður- og
landslagsskilyrði eru með þeim
hætti að mengun i lofti dreifist
mjög. Ef eingöngu væri litiö á
málið frá sjónarmiði um-
hverfisverndar væri þetta þvi
álitlegasti staðurinn. Ovissa
varðandi Vatnsleysuvik stafar
fyrst og fremst af þvi að þekk-
ingu skortir á hafnarskilyrðum
en úr þvi verður bætt i sumar
eftir föngum með fyrirhuguðum
sjómælingum á vegum staðar-
valsnefndar.
Að lokum leggur staðarvals
nefnd til að haldið verði áfram,
sem næst jöfnum höndum, at-
hugunum og umræðu um þá
fimm staði sem siðast voru nef-
ndir: Geldinganes, Helguvik.
Vogastapa, Vatnsleysuvik, og
Arnarneshrepp. Vegna óvissu
um tiltekin atriði væri óhyggi-
legt að brjóta nú þegar ein-
hverjar brýr að baki sér varð-
andi einhvern þessara staða.
09 skorriö