Þjóðviljinn - 12.10.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 12. október 1982
Hinsíöbúnasýning
Nýlistasafnsinsáverkum
Dieter Roth markar viss
tímamót. Hún er verðug
viðleitni þeirra sem að safninu
standa, til að kynna nokkra
þætti listar þessa merkilega og
yfirgriþsmiklalistamanns. Það
dylst nefnilega allt of mörgum
hvílík áhrif þessi svissneski
listamaður hefur haft á íslenska
nútímalist, ekki einungis með
verkum sínum heldur með
nærveru eigin þersónu,
skoðunum og afstöðu.
Sýninginstendurtil 17.
þessa mánaðar og er oþin frá
kl. 4-10 daglega, en 2-10 um
helgar. Megin uppistaðan eru
-grafík-verk og bækur, en einnig
eru teikningar, „hlutir”, plaköt,
póstkört og hljóðplötur til sýnis
ásamt myndböndum.
Halldór B.Runólfsson
skrifar um_______
myndlist
Gjafir
Árið 1978 gaf Ragnar Kjartans-
son myndhöggvari Nýlistasafninu
um 50 listaverk eftir Dieter Roth.
Þessi verk voru flest árituð með
kveðju frá listamanninum, en þeir
Ragnar og Dieter höfðu með sér
náin tengsl á meðan Diéter var bú-
settur hér á landi og héldust þau
eftir að hann fluttist héðan. Hófst
þessi rausnarskapurárið 1960, þeg-
ar Dieter vann á leirkeraverkstæði
Ragnars. Þá skiptust þeir á verkum
og síðan hefur Ragnar fengið send-
ingar af grafíkútgáfum og bókum
alls konar sem birst hafa eftir þenn-
an gjafmilda listamann.
Þegar Dieter Roth frétti af fyrir-
hugaðri sýningu Nýlistasafnsins á
gjöf Ragnars, ákvað hann að draga
saman fleiri verk til að gefa safn-
inu. Þannig gaf hann hátt á fjórða
hundrað titla til viðbótar, þ.a. eru
70 grafíkntyndir, hátt í hundrað
bækur,o.fl. sem of langt rrtál yrði
upp að telja.
Það má því segja að auk þeirra
áhrifa sem Dieter Roth hefur haft á
yngri kynslóðir íslenskra lista-
manna, hafi hann miðlað þeim af
verkum sínum, örlæti og áhuga
þess manns sem ber hag íslenskrar
1974/75.
myndlistar fyrir brjósti. Þessi áhugi
hans á viðgangi lista hér á landi
hefur því miður verið í öfugu hlut-
falli við áhuga okkar á verkum
hans. Ef frá er talinn hópur örfárra
manna, þekkir enginn til Dieters
né hins óeigingjarna starfs hans
hér.
Tengsl
við Island
Dieter Roth er fæddur í Hanno-
ver árið 1930, af þýskri móður og
svissneskum föður. Eftir barna-f
skólagöngu í Þýskalandi og fyrstu
sporin á braut myndlistar, var Di-
eter sendúr til Sviss árið 1943. Þar
gekk hann í gagnfræðaskóla í borg-
inni Zúrich og hélt áfram myndlist-
arnámi, óhultur fyrir þeim
ósköpum sem dundu yfir heima-
landið. Frá þessu ári eru pastel- og
blýantsteikningar og fyrstu Ijóðin.
Eftir stríðið fluttu foreldrar Di-
eters Roth til Sviss og settist fjöl
skyldan að í bænum Herisau rétt
hjá St. Gallen, þar sem Dieter hélt
áfram skólanámi. Frá . 1947-51
stundaði hann nám í grafískri
hönnun í Bern. Jafnframt lærði
hann öll undirstöðuatriði grafík-
listar, s.s. ætingu, steinþrykk, dúk-
og tréskurð. Á þessum árum kemst
hann í kynni við aðra listamenn,
tekur þátt í útgáfu tímaritsins
„Spirale” og lukkast með miklu
stappi að koma sér undan herþjón-
ustu.
Er líða tekur á 6. áratuginn
styrkir Dieter stöðu sína sem sjálf-
stæður og skapandi listamaður.
Hann gerir tilraunir á aðskiljanleg-
ustu sviðum myndlistar og prent-
listar. starfar með mönnum sem
líkt og hann sjálfur áttu eftir að
brjóta blað í listasögu nútímans.
Auk þess gerir hann sína fyrstu
kvikmynd, stofnar gallerí ásamt
Bókasafn er
upplýsinga- og
menningarmiðill
þeir sem eiga færri bækur fá.hlut-
Notkun almenningsbóka-
safna í Danmörku hefur stór-
aukist á undanförnum ára-
tugum eða úr 25% í 50.5%
meðal fullorðinna á árunum frá
1955 til 1979, sagði Kristian
Lindbo-Larsen, bókafulltrúi
danska ríkisins, í viðtali við
Þjóðviljann, en hann er nú hér á
landi í boði Menntamálaráðu-
neytisins.
— Jafnframt nota 90% barna
bókasöfnin að staðaldri þannig að
búast má við aukinni aðsókn full-
orðinna í framtíðinni.
I samtalinu kom einnig í ljós að
starfsemi danskra almennings-
bókasafna hefur verið útvíkkuö á
undanförnum árum, og tekur nú
ekki bara til bókaútlána, heldur
miðla þau einnig tónlist, myndlist
og kvikmyndum og nú eru fyrstu
tilraunirnar að hefjast með notkun
video-myndbanda á bókasöfnum.
— Við höfum nú komið á sam-
ræmingu í uppsetningu og skipu-
lagi allra almenningsbókasafna í
landinu og stefnum nú að því að
koma vísindabókasöfnunum undir
sama skipulagið til þess að nýta
betur möguleika okkar og
auðvelda upplýsingaöflun og miðl-
un, sagði Kristian Lindbo.
— Oll útlán í dönskum bóka-
söfnum eru ókeypis fyrir neytend-
ur, en söfnin eru kostuð af ríkinu.
Við höfum nýverið samið nýjar
reglur um greiðslur til höfunda
fyrir bækur á söfnum ríkisins. og
voru þær unnar í samvinnu viö
formann rithöfundasambandsins.
Áður höfðu þær reglur gilt, að rit-
höfundar fengu ákveðna upphæð
fyrir hvert bókareintak setfi þeir
áttu á söfnunum. Nú hefur hins
vegar sú regla verið tekin upp. að
fallslega hærri uppliæð á bindi en
þeir sem eiga fleiri bækur. í
reyndinni verður þetta til þess að
jafna nokkuð út tekjum á milli höf-
unda, en danska ríkið greiddi á síð-
asta ári um 40 miljónir d.kr. til höf
unda fyrir útlánsréttinn. Þá hefur
sú regla einnig verið tekin upp, að
greiða þóknun til þýðenda, því viö
teljum það mikilvægt að eiga góöa
þýðendur. Þá fá Ijósmyndarar
einnig greitt fyrir útíánsréttinn sé
um Ijósmyndabækur að ræða.
Bókasofrii'n framkvæma talningu á
bókum sínum einu sinni á ári til
uppgjörs fyrir útlánsréttinn.
Tónlist
á bókasöfnum
— Við erum nú um það bil
hálfnaðir með að fullnægja þörf-
inni fyrir tónlistarútlán í bókasöfn-
unt okkar, sagði Kristian. Tónlistin
er bæði lánuð út á kassettum og
plötum, og við reiknunt með að ein
plata dugi til 40 útlána. Það kostar
ríkið álíka rnikið að lána út bók og
plötu, en útlán þessi eru ókeypis
fyrir neytendur eins og bókaútlán-
in.
Við höfum þrjá mælikvarða við
'val tónlistar á bókasöfnin, þ.e.a.s.
gæði, fjölbreytni og nýjungagildi.
Við höfum ekki dans- og skemmtit-
ónlist, en alþýðleg tónlist, þjóðlög,
jazz og sígild tónlist eru Itöfð á bo-
ðstólnum. Það er gífurleg aðsókn í
tónlistarsöfnin og' það hefur sýnt
sig að þau eru góð aðferö til aö laða
ungt fólk inn á bókasöfnin.
Útlán á myndlist
Mörg almenningsbókasöfn í
Danmörku hafa einnig myndlist til
útláns, og er þá aðallega um gráfík-
verk að ræða, sem viðkomandi safn
hefur keypt af listamánninum. Út-
lán á grafík er einnig ókeypis. Þeg-
ar bókasöfnin gangast fyrir ntynd-
listarsýningum greiða þau daggjald
í höfundarlaun til listamannsins, og
er nú miðað við 2.50 d.kr. á dag á
listaverk.
Bókasöfnin gangast oft fyrir
kvikmyndasýningum, bæði fyrir
börn og fullorðna, en kvikmyndir
eru hins vegar ekki lánaðar út.
Myndbandaútlán
á bókasöfnin?
Viö erum nú að kanna það
hvernig bregðast á við myndbanda-
bylgjunni. sem nú ríður yfir.
Myndböndin eru þegar orðin
mikilvægur upplýsingamiðill fyrir
skólana og væntanlega eiga þau
eftir að koma inn á bókasöfnin
líka. því ntargir leita sér einnig
menntunar á bókasöfnunum. IJin
hliðin á myndbandamálinu er
skemmtanaiðnaðurinn, og því
miður verður að viðurkennast að
þar er framboðið ekki alltaf í háuni
gæðaflokki. Að minnsta kosti ein-
kennist framboðið í myndbanda-
leigunum í Danmörku mikið af
otbeldis- og klámmyndum, Það er
ljóst að ríkið þárf aö marka á-
kveðnari stefnu í notkun mynd-