Þjóðviljinn - 03.11.1982, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 3. nóvember 1982
DJOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafsson.
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Auglýsingastjórl: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiöslustjóri: Baldur Jónasson.
Blaöamenn: Álfheiður Ingadóttir, Helgi Ólafsson, Lúövík Geirsson, Magnús
H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guömundsson, Sigurdór Sigurdórsson,
Þórunn Sigurðardóttir, Valþór Hlöðversson.
(þróttafréttaritari: Víöir Sigurösson.
Útlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guöjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Gísli Sigurösson, Guðmundur Andri
Thorsson.
Auglýsingar: Áslaug Jóhannesdóttir, Sigríöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Simavarsla: Sigríöur Kristjánsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Húsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Síöumúla 6 Reykjavik, simi 8 13 33
Umbrot og setning: Prent.
Frentun: Blaðaprent h.f.
Sigur spænskra
sósíalista
• Úrslit kosninganna á Spáni eru víða túlkuð sem ein-
dregin stuðningsyfirlýsing við lýðræði og þar með óbein
fordæming á valdaránsbrölti herforingja af ýmsum
gráðum. Vafalaust er það rétt. í annan stað heldur á
Spáni áfram sú vinstrisveifla sem setur svo sterkan svip
á Evrópu sunnanverða. í þriðja lagi gerist það sem
sjaldgæft er í öðrum löndum: í einni svipan gjörbreytist
flokkakerfið sjálft. Miðjubandalagið, sem hafði farið
með völd, þurrkast út eða svo gott sem og í staðinn
kemur upp vísir að tveggja flokka kerfi. Annarsvegar
stendur íhaldsflokkurinn AP, Bandalag alþýðu, sem
rúmar reyndar marga þeirra sem í efri sætum trónuðu á
valdatíma Francos. Hinsvegar er svo Sósíalíski
verkamannaflokkurinn, sem fékk hvorki meira né
minna en 201 þingsæti af 350. Aðrir flokkar verða
jafnvel enn smærri á þingi en fylgi þeirra segir til um,
því að kosningakerfið ýtir undir stærri flokka en sker
utan af þeim minni. Kommúnistaflokkur Spánar, sem
var eitt öflugasta andófsaflið á dögum Francos fyrir
sakir góðrar skipulagningar, hefur nú beðið verulegt
afhroð m.a. vegna ágreinings um forystumenn, Lenín-
isma og Evrópukommúnisma, sem hefur sett flokkinn í
mikla vistkreppu.
• Þegar blöðum er flett kemur það fljótt í ljós að menn
eru ekki á einu máli um það, hvaða áhrif sigur sósíalista
á Spáni muni hafa. Morgunblaðið hér heima leggur til
dæmis á það mikla áherslu, að Gonzales, foringi sósíal-
ista, sé til hægri við bæði Mitterrand og Olof Palme.
Slíkur samanburður er reyndar nokkuð erfiður. Hér
mun líklega átt við það fyrst og fremst, að spænskir
sósíalistar ætli ekki út í víðtækar þjóðnýtingar eins og
þær sem franskir sósíalistar hafa þegar byrjað á. En hitt
er ekki eins ljóst, hvort eigi að rekja það til „hægri-
kratisma“ eða ekki. Spænskir sósíalistar verða, nauð-
ugir viljugir, að taka tillit til þess, að enn er spænskt
lýðræði ungt, og enn er fullt af ævintýrasinnuðum
herforingjum á kreiki. Þeir verða að fara með gát ef
þeir ætla ekki í opinskátt stríð við drjúgan hluta hersins
og stórauðvaldið, sem að undanförnu hefur verið að
auka á efnahagsvandræði Spánverja með gífurlegum
fjárflótta. En talið er að á undanförnum árum hafi
ríkismenn Spánar komið tuttugu miljörðum peseta úr
landi og í banka í Sviss og Bandaríkjunum. Hvort sem
menn eru bjartsýnir eða svartsýnir á þjóðfélags-
breytingar á Spáni verða menn að hafa í huga, að
þingmeirihluti er ekki nema hluti þess valds sem teflt ér
með í þjóðfélaginu, og þetta á alveg sérstaklega við um
spænskar aðstæður.
• Gleymi menn því ekki heldur, að á Spáni er mjög
margt ógert í félags- og menntunarmálum, sem sósíal-
istar einir geta og vilja takast á við, hlutir sem eru
róttækir og allt að því byltingarkenndir á Spáni, en eru
sjálfsagðir orðnir fyrir löngu norðar í álfunni. Verkefni
spænskra sósíalista eru blátt áfram mjög sérstök. Þeirra
bíður til dæmis að hreinsa til í embættismannakerfinu,
sem er sjálfsagt mikið til óbreytt frá dögum Francos.
Og þeirra bíður að reyna að standa við kosningafyrir-
heit um 800 þúsund ný störf á næstu fjórum árum, en
mikið atvinnuleysi er einn höfuðvandi Spánverja.
• Morgunblaðið vonar bersýnilega, að Sósíalistar láti
Spán vera áfram í Nató, en þangað hafði fráfarandi
miðflokkastjórn dregið landið. Gonzales, sem nú verð-
ur forsætisráðherra, hefur ítrekað, að hann vilji láta
fara fram þjóðaratkvæðagreiðslu um það mál. Þegar
krafa um þjóðaratkvæði var borin fram árið 1949 er
ísland var tosað inn í Nató, þá þótti Morgunblöðum
heimsins sú krafa kommúnisk vélabrögð, til þess fallin
að veikja vestrið.
klippt
Marques
í Mogganum
Höfundur Reykjavíkurbréfs
byrjar pistil sinn á sunnudaginn
með því að víkja að Nóbelsverð-
launum í bókmenntum til Gabri-
el Garcia Marquez. Nokkuð
skrýtin lesning reyndar: höfund-
ur bréfsins játar það reyndar, að
Marquez sé vel að þessum heiðri
kominn, en með miklum semingi
þó. Honum finnst Marquez
nefnilega ekki réttu megin í pólit-
íkinni. Ástæðan er sú, að Marqu-
ez hefur aðrar skoðanir á Kúbu
en Morgunblaðið getur sætt sig
við. Og höfundur Reykjavíkur-
bréfs lætur að því liggja að það sé
ekki mikið að marka viðleitni
Marquezar til að fá pólitíska
fanga lausa í Argentínu úr því
hann hafi ekki hjálpað kúbanska
skáldinu Valladeres, sem nýlega
var sleppt úr haldi hjá Castro eftir
firnalanga fangavist.
Vegna þess að í Reykjavíkur-
bréfi var vitnað í viðtal við Marqu-
ez, sem var endursagt hér í Þjóð-
viljanum, er rétt að tilfæra allt
það sem rithöfundurinn hafði að
segja um þá umdeildu Kúbu. Þar
kom að Kúbu, að gerður var
samanburður á afstöðu ev-
rópskra menntamanna og suður-
ameríksra til ýmissa mála. Gabri-
el Garcia Marquez segir á þessa
leið:
Leppríki?
„Munurinn á ykkur og okkur
er í sjálfum forsendunum. Fyrir
ykkur er Kúba bara leppríki So-
vétmanna. En það gildir ekki um
okkur. Kúba hefur náið samband
við Sovétríkin og hefur tekið
samstöðu með þeim. En eyjan
hefur einnig sjálfstæða stefnu.
Þið haldið að Kúbumenn sem
hafa barist í Angóla og Eritreu
séu rússneskir málaliðar. Ég get
fullvissað þig um það - og ég hefi
góðar heimildir - að helst hefðu
Rússar viljað að Kúbumenn væru
þarna ekki, þessir Kúbumenn
sem börðust í Angóla:þeir voru
stórháskalegir fyrir slökun
spennu (að Rússa dómi).
Kýs aðra þróun
- En Kúba á einnig í vanda að
því er varðar innanlandsþróun?
- Það er mjög alvarlegt vanda-
mál. Ég get sagt þér að fyrir
fimmtán árum þegar Kúba var í
tísku voru þar 20 þúsundir póli-
tískra fanga og enginn minntist á
þá. En fyrir tveim árum var 3600
sleppt í einu og þeir voru með
þeim síðustu - ég get fullvissað
þig um að ég lagði fram mikið
starf til að fá þessa menn lausa.
Af ótal ástæðum, en fyrst og
fremst vegna viðskiptabanns
(Bandaríkjanna) er Kúba neydd
út í þróun sem er utan við það
landfræðilegt, sögulegt og menn-
ingarlegt samhengi sem er
landinu eiginlegt. Þetta er þver-
stæða. Einnig vegna þess að við-
leitni Kúbumanna er í raun og
veru sú að framkvæma byltingu.
Það er því ekki auðvelt verk með
því að tæknimennirnir eru Rúss-
ar, hugmyndafræðingar eru
Rússar og svo framvegis. Von
mín er sú að Kúba geti snúið aftur
til þyngdarsviðs sem er náttúr-
legra. Undir stjórn Carters hafði
þetta næstum því gerst. Heyrðu
mig: með því að heimurinn telur
ntig agent Kúbumanna skal ég
segja þér eina sögu. Kvöldið sem
úrslit urðu kunn í forsetakosning-
unum í Bandaríkjunum var ég
samferða Fidel Castro í bíl inn til
Havana. Fidel tók upp símann og
rödd sagði: „Það var Reagan“.
Fidel skellti á. Hann barði af afli
á hné sér og sagði öskuvondur:
„Sá djöfuls ajatollahórusonur“.
Þú sérð hvað hann var að fara...“
Suðuramerískt
sjónarhorn
Með öðrum orðum: Marques
þykir miður, að Kúbumenn skulu
svo háðir Sovétríkjunum sem
raun ber vitni, en telur að áratuga
viðskiptabann Bandaríkjanna og
viðleitni til að einangra þá sem
mest í Rómönsku Ameríku séu
höfuðástæðan fyrir því að Kúbu-
menn séu ekki „á eðlilegu þyngd-
arsviði". Hann minnti líka á
það, að Kúbumenn geta aldrei
orðið sovéskt leppríki fyrst og
fremst í augum umbótasinna í
Rómönsku Ameríku. Ekki
aðeins vegna þess sem Kúbu-
menn hafa gert til að bæta hag
snauðra manna heima fyrir -
heldur vegna þess að þeir hafa
verið Bandaríkjunum nokkuð
stór þyrnir í augum. Og menn
þurfa ekki að vera ýkja fróðir um
sögu Mið- og Suður-Ameríku, í
sögu sambúðar hákarlsins og sar-
dínanna, til að skilja, að hver sem
lendir í andstöðu við Stóra
bróður í norðri - hann mun all-
miklar vinsældir hljóta í álfunni,
hver svo sem hann annars er.
- áb.
Davíð byggir
á sandi
Hvítasunnumenn í Reykjavík
standa sem kunnugt er að allmik-
illi bókaútgáfu. Nýlega kom frá
þeim Dæmisagan um tvö ný hús
og er þar sem vænta mátti rakin
frásagan af ipanninum sem
byggði hús sitt á bjargi og hinum
sem byggði á sandi.
Þar er þó fleira á ferðinni en
Biblíuboðskapurinn einn. Þegar
rakin hefur verið sagan af húsinu
á bjarginu segir:
„En það voru ekki öll hús sem
stóðust storminn þessa nótt.
Maður sem hét Davíð var nýbú-
inn að byggja sér hús á sandinum
fyrir utan borgina.
Hann hafði beðið bóndann að
selja sér land alveg eins og Símon
hafði gert. „Komdu með mér“,
sagði bóndinn. „Ég ætla að sýna
þér landið sem ég hef til sölu“.
Fyrst fór hann með Davíð að
klettasvæðinu. Hann sýndi hon-
um hve mikið land Símon hafði
keypt og hve mikið land var eftir.
„Hér er fallegt útsýni“, sagði
Davíð, „en þetta er langt frá
þorpinu. Sýndu mér hinn hluta
svæðisins sem þú átt.“
Bóndinn fór með Davíð niður
að sandsléttunni. Davíð leist
strax vel á það.
„Þetta er mjög fínt“, sagái
hann meðan hann leit í kringum
sig. „Vatn rétt hjá, sléttlendi og
jörð sem auðvelt er að grafa -
mennirnir mínir geta byrjað
strax. Ég ætla að kaupa þessa
jörð.“
Sögulokin eru öllum kunn.
Óveðrið kom og áin flæddi yfir
bakka sína.
„Með miklum hávaða hrundi
hús Davíðs til grunna. „Sandur!
Ó, hvers vegna byggði ég á
sandi?“ hrópaði Davíð út í
myrkrið“.“