Þjóðviljinn - 03.11.1982, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 3. nóvember 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Ert þú með í Ölfusborgir um næstu helgi?
Opin ráðstefna um
í nútíð og framtíð
Látið skrá ykkur strax í sima 17 500
fjölmiðlun
Alþýðubandalagið efnir um
næstu helgi, 6.-7. nóvember, til op-
innar fjölskylduráðstefnu í Ölfus-
borgum um fjölmiðla í nútíð og
framtíð.
Ráðstefnustjórar: Tryggvi Þór
Aðalsteinsson og Kristín Ólafs-
dóttir.
Umræðuefni
Á ráð stefnunni verður fjallað í
nokkrum umræðulotum og í hóp-
starfi um sjónvarps- og fjarskipta-
hnetti, tölvutækni, upplýsingaþjóð-
félagið, vídeóvæðinguna, kapal-
sjónvarp, landshlutaútvarp,
svæðisútvarp, útvarpslagafrum-
varpið, lýðræðislega fjölmiðlun,
menningarstefnu og hlutverk
fjölmiðla.
Málshefjendur
í hópi þeirra sem beðnir hafa
verið að reifa þessi mál á ráðstefn-
unni eru Vilborg Harðardóttir,
fræðslufulltrúi, Jón Þóroddur
Jónsson, verkfræðingur hjá Pósti
og síma, Hörður Frímannsson,
yfirverkfræðingur sjónvarpsins,
Stefán Jón Hafstein, fréttamaður,
Guðrún Hallgrímsdóttir,verkfræc
ingur, Einar Karl Haraldsson,
ritstjóri, Hjalti Kristgeirsson, hag-
fræðingur, Björn Vignir Sigurpáls-
son, framkvæmdastjóri Framsýnar
og Þorbjörn Broddason, dósent.
Kvöldvaka
Ráðstefnan hefst kl. 13 á laugar-
dag og stendur til kl. 19. Henni
verður framhaldið kl. 13 á sunnu-
dag og lýkur kl. 19 á sunnudags-
kvöld. Á laugardagskvöldið kl. 21
munu Alþýðubandalagsfélagar í
Hveragerði og Selfossi standa fyrir
kvöldvöku með þátttöku ráðstefn-
ugesta. Á sunnudagsmorgni verð-
ur frjáls tími til útivistar.
Matur og gisting
Ráðstefnugjald er kr. 100.
Matur og kaffi kostar kr. 300 fyrir
fullorðinn, kr. 150 fyrir 6-12 ára, og
er ókeypis fyrir börn 0-6 ára. Einn-
ig er hægt að fá keyptar einstakar
máltíðir fyrir þá sem ekki gista, eða
eru aðeins annan hvorn ráðstefnu-
daginn. Hvert orlofshús í Ölfus-
borgum kostar kr. 400 fyrir nótt-^
ina, en um það geta sex manns
sameinast. Allur viðleguútbún-
aður er fyrir hendi í Ölfusborgum.
Ráðstefnan er opin öllu áhuga
fólki um fjölmiðlun. Allar nánari
upplýsingar veitir skrifstofa Al-
þýðubandalagsins að Grettisgötu
3, Reykjavík, sími 17500.
Hvenœr skyldi reynslan kenna okkurað á
þessu sviði finnast líklega verstu kostirnir
ínýrri fjárfestingu? Að orkufrekur iðnað-
jur malar ekki gull - heldur bindur okkur
níðþunga skuldabagga?
Nýr þáttur að
hefjast í stóriðju-
harmleiknum
Sá þáttur sem nú er að hefjast í
stóriðjuharmleik þjóðarinnar lík-
ist í mörgu því sem við höfum
áður séð þegar tjaldinu var lyft
frá því ábyrgðarlausa flani sem
einkennt hefur stórvirkjana- og
stóriðjuframkvæmdir í landinu.
Stjórnin og og framkvæmdastjór-
inn leggjast í ferðalög. Til að
kynna sér hagkvæmni rekstrarins
og athuga möguleika á að slá lán!
Gullleitar-
leiðangurinn
Að þessu sinni hefur Helgar-
pósturinn tekið að sér að lyfta
tjaldinu og leyfa almenningi að
líta upp á sviðið og fylgjast með
gullleitarmönnum með fullar
hendur af gulli. Blaðið hefur síð-
ustu vikur rifjað upp að ríkið ætli
að leggja 25 miljónir í hlutafé
væntanlegrar kísilmálmverk-
smiðju á Reyðarfirði og hafi þeg-
ar reitt af hendi 5 miljónir. Stjórn
fyrirtækisins, skipuð 7 fulltrúum
stjórnmálaflokkanna, brá við
skjótt og keypti bíl á 350 þúsund
(fyrir síðustu gengisfellingu) og
brá sér í tvær Evrópuferðir „til að
kynna sér starfsemi verksmiðj a af
þessu tagi“, eins og Þorgrímur
Gestsson, blaðamaður, segir í
Helgarpóstinum 22. okt. Um
ferðirnar upplýsir hann þetta:
„Samkvæmt heimildum okkar
greiddi stjórnin sér ekki aðeins
venjulega dagpeninga í ferðinni
heldur líka hótelpeninga, risnu-
peninga og 60% af taxta verk-
fræðinga (230-250 krónur á
tímann) ofan á venjuleg stjórnar-
laun sem sstjómin hefur skammt-
að sér sjálf, þvert ofan í það sem
venjulegt er. Og samkvæmt
heimildum okkar varð heildar-
kostnaðurinn við þessi ferðalög
400 þúsund krónur“.
Þjóðviljinn fræddi okkar á því
16. okt. að Páll Flygenring, ráðu-
neytisstjóri í iðnaðarráðuneytinu
hefði beðið „framkvæmdastjóra
Kísilmálmverksmiðjunnar, Egil
Skúla Ingibergsson, um skriflega
skýrslu strax í gær“. Þegar Helg-
arpósturinn hefur samband við
ráðuneytisstjórann nokkrum
dögum síðar hefur hann fengið
upplýsingar frá framkvæmda-
stjóranum enn „ - finnst eðllegt
að fengnar verði frekari skýring-
ar hjá stjórnarmönnum". -
Hjörleifur Guttormsson,
iðnaðarráðherra, sagðist hafa
fengið gögn um þetta mál en ekki
hafa haft tíma til að kynna sér
það. „Þetta verður athugað þegar
tími gefst“, sagði ráðherra.
Týndi fj'ársjóðurinn
Nú skiptir auðvitað ekki höf-
uðmáli hvað kemur frekar í ljós
um heimsreisur síðustu stóriðju-
greifanna sem þjóðin hefur eignast
enda þótt fyrstu verk þeirra lofi
ekki góðu. Mestu skiptir að ekki
verði flanað út í enn eina virkjun,
sem við ekki þurfum strax, og
enn eina stóriðjuframkvæmd,
sem engum arði skilar. Og kosta
þarf af almannafé áratugum
saman ef tímanna tákn rætast og
reynslan verður hliðstæð því sem
gerðist með málmblendiverk-
smiðjuna á Grundartanga. Við
megum ekki við því að týna fleiri
fjársjóðum í skuldafen
stórvirkjana- og stóriðjufram-
kvæmda. Við verðum að vona í
lengstu lög að Hjörleifur láti fara
vandlega í saumana á „hag-
kvæmnisathugunum" verk-
smiðjunnar á Reyðarfirði - enda
þótt æpt sé hátt á auknar
virkjana- og stóriðjuframkvæmd-
ir i mörgum kjördæmum. Og
auðvitað sé þörf á atvinnuupp-
byggingu á Austurlandi. Hvenær
skyldi reynslan kenna okkur að á
þessu sviði finnast líklega verstu
kostirnir í nýrri fjárfestingu? Að
orkufrekur iðnaður gefur ekki
gull - heldur bindur okkur
níðþunga skuldabagga.
Hagsmunastreitan
í þessunt málum stöndum við
nefnilega frammi fyrir furðu-
legum þverstæðum. Flokkurinn,
sem samkv. öllum sólarmerkj-
urn ætti að vara við meira af
óarðbærri og vitlausri fjárfest-
ingu af hálfu ríkisins, heimtar
meira af svo góðu! Það eru að
vísu til skýringar á því að Sjálf-
stæðisflokkurinn lendir í því hlut-
verki að gala hæst um meiri ríkis-
fjárveitingu til virkjana og fleiri
samninga við erlenda stóriðju-
hringa.
Málið gefur okkur nefnilega
sýn inn í einn meginvanda hins
lýðræðislega fulltrúakerfis okk-
ar, sem m.a. gefur alþingi og
ríkisstjórn vald til að ákveða allar
stærstu og fjárfrekustu fram-
kvæmdir í landinu. Þar með er
alþingismönnum skákað í þá
stöðu að þurfa að vera á þönum
að útvega kjördæminu sínu
virkjun eða verksmiðju. Hvað
sem það kostar! Og þetta heitir
ýmsum fögrum nöfnum eins og
menn vita: atvinnuuppbygging í
dreifbýlinu, sköpun nýrra atvinn-
utækifæra, fjárfesting fyrir fram-
tíðina o.þ.u.l. En sannleikurinn
er hins vegar sá að hér hefur verið
leikinn stórhættulegur leikur sem
verður að stöðva. Það verður
hins vegar ekki gert nema fjöl-
miðlar og þeir stjórnmálamenn,
sent meta þjóðarhag meir en
þröngsýna hagsmunastreitu kjós-
endahópa í nánd við virkjana- og
verksmiðjusvæði sem eru í sigt-
inu, taki af skarið. Þeir þurfa að
lyfta umræðum um þessi mál á
nýtt plan, setja þær í samhengi
við veruleika vorra tíma og hætta
að hugsa í líkingum sem tilheyra
liðinni tíð.
Skilningsleysið
Hefur þú t.d. lesandi góður
einhvern tíma heyrt stóriðjupost-
ulana tala um kreppu eða lægð?
Alltaf þegar ég heyri eða sé
eitthvað haft eftir framkvæmda-
stjóra málmblendiverksmiðjunn-
ar á Grundartanga um verðið á
framleiðslunni þá er það „í
lægð“. Það hefur verið það síðan
verksmiðjan hóf starfsemi sína.
Það er engu líkara en þessir menn
haldi að við lifum svipaða tíma og
á fjórða áratugnum - kreppu af
sama tagi og þá reið yfir! Þeir
þurfa að læra lexíuna sína að
nýju.
Við erum nefnilega á leið út úr
tímum þess iðnbyltingar- og hag-
vaxtarskeiðs sem gerði stál og
málmblendi að dýrri og eftirsóttri
vöru og inn í skeið sem gefur allt
öðrum iðngreinum möguleika.
Því miður er ekki tækifæri til að
fara nánar út í þá sálma hér. Ég
verð að nota síðustu línurnar til
að rifja upp fáein atriði sem
miklu skipta. Örstutt yfirlit um
helstu áfangana í stóriðju- og
stórvirkjanaharmleik íslendinga.
Höröur
Bergmann
skrifar
Hrakfaliabálkurinn
• Álsamningurinn var gerður
vegna þess að hvorki sérfræðing-
ar né stjórnmálamennirnir, sem
þá réðu, skildu tákn tímanna.
Þeir héldu að það væri síðasti
séns að selja raforku úr vatnsafls-
virkjunum því að kjarnorkuver
myndu framleiða svo ódýra orku
næstu árin!
• Sá samningur er ein meginor-
sök þess að raforkuverð til al-
menningsveitna hefur meira en
sexfaldast á föstu verði síðan
1969. (Sjá grein Kjartans Ólafs-
sonar í Þjóðviljanum 23. okt.)
• Hin meginorsökin er vitlaus
fjárfesting og offjárfesting í raf-
orkuverum og vegur Krafla þar
þyngst á metunum. (Þetta er
skoðun mín - en ef hún er röng
verður hún vonandi leiðrétt af
þeim sem betur vita). Enda þótt
það komi þessu máli ekki beinlín-
is við má geta þess að Alþýðu-
blaðið upplýsir um Kröflu daginn
sem þetta er skrifað, að í ár fari
220 miljónir úr ríkissjóði til að „ -
greiða fjármagnskostnað af fyrir-
tækinu“. 1000 kr. á nef, takíc!
• Krafla er dæmi um annars
konar mistök en álverið. 'Stjórn-
málamennirnir sem Norðlend-
ingar höfðu sent á þing urðu
auðvitað að útvega þeim virkjun
eftir að Laxárverkið var sprengt í
loft upp - annars hefðu þeir
varla átt von um endurkjör. Og
það var ekki tími til að bíða eftir
lokaniðurstöðum undirbúnings-
rannsóknanna. Enda ekki bein-
línis þörf á því. Peningarnir úr
ríkissjóði koma jú svífandi niður
úr loftinu eins og allir vita!
• Málmblendiverksmiðjan á
Grundartanga er dæmi um að
bæði þeir stjórnmálamenn sem
réðu ferðinni og sérfræðingarnir
gátu ekki áttað sig á nýjum tím-
um og veðjuðu á stál (efni notað í
Vegaframkvæmdir á
vcrksmiðjustæðinu við
Reyðarfjörð. (Ljósm. - Lúðvík)
Stjórn kísilmálmverksmiðjunnar
á heimaslóðum. - Færhún
hlutverk í lokaþætti
stóriðjuharmleiksins?
stál). Sennilega hefur líka ein-
hver verið að tryggja endurkjör
sitt með peningum annarra. Ég
man þó glöggt að Jónas Árnason
var ekki í þeirra hópi. Hann fór
einn með sínu liði, sem skildi bet-
ur en sérfræðingarnir, og sáði
grasfræi í moldina sem búið var
að róta úr grunni væntanlegrar
verksmiðju. Því miður fékk það
ekki að vaxa í friði. í byrjun októ-
ber varð ríkið og Elkem að greiða
68 milljónir til að halda rekstrin-
urn gangandi nokkra mánuði
enn!
• Til þess að kísilmálmverk-
smiðja á Reyðarfirði geti borið
sig þarf verðið á framleiðsluvör-
unni að vera 1200 dollarar tonn-
ið. Það er nú 800 dollarar. (Sjá
Helgarpósturinn 22. okt.)
Látum tjaldið falla
Eftir að Landsvirkjun tilkynnti
að heildsöluverð á raforku til
almenningsveitnanna hækkaði
um 35% 1. nóvember (álverk-
smiðjan er auðvitað undanskilin)
dettur vonandi engum í hug að
halda áfram hagkvæmnisathug-
unum á hinni raforkufreku kís-
ilmálmverksmiðju á Reyðarfirði.
Stjórnin getur fengið að vera
heima um jólin. Egill Skúli getur
fengið bílinn góða í sárabætur um
leið og þessu fargani verður létt
af okkur. Og fær tækifæri til að
snúa sér að þarfari verkefnum -
eins og fleiri. Um leið væri hægt
að gefa staðarvalsnefnd fyrir ís-
lenskt álver frí um alla framtíð.
Verð á áli, málmblendi og kísil-
járni er nefnilega ekki í neinni
„lægð“ - það er fallið.
Látum því tjaldið falla. Látum
lokið þeim fjárhagslega harmleik
sem stóriðjupostularnir hafa sett
á svið fyrir þjóðina. Aðgöngu-
miðarnir eru of dýrir. Við viljum
ekki sjá meira.