Þjóðviljinn - 09.11.1982, Blaðsíða 8

8 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 9. nóvember 1982
Fjánnunum
er best varið
í fiskeldi
Mowi að verða stórt á
laxamarkaði heimsins
fiskimál
eftir
Jóhann E. Kúld
Þeir mikiu
framtíðarmöguleikar sem felast
í fiskeldi og þá sérstaklega í eldi
laxfíska hafa alveg farið fram
hjá íslenskum
stjórnmálamönnum og þeim
sem ráðið hafa íslenskri
fjárfestingu allt frá árinu 1970,
en þá var skriður að komast 'á'
fiskeldismál í nágrannaiöndum
okkar. Þess I stað hafa
framámenn í íslensku þjóðiífi
fengið stóriðju á heilann sem
framtíðar-atvinnuveg á Islandi.
Á sama tíma hafa Norðmenn
verið í óðaönn að byggja upp
fískeldi hjá sér sem stóratvinnu-
veg.
í ár er gert ráö fyrir aó fram-
leiðsla Norðmanna á laxi fari í
10.000 tonn og að 9000 tonn komi
frá eldisbúum, en 1000 tonn frá
hafbeit. Þá er reiknað með að
framleiðsla Norðmanna á urriða
fari í 2000 tonn, en það ersvipað og
var á sl. ári. Reiknað er með að
útflutningur Norðmanna á laxi í ár
verði í kringum 500-600 miljónir
n.kr. eða 1000-1200 miljónir ísl.
kr. í fyrra notuðu Norðmenn 20
þús. tonn af loðnu í fiskeldisfóður,
en í ár er gert ráð fyrir að þetta
loðnumagn fari í 40 þús. tonn.
Fyrir loðnu til fiskeldis er nú greitt
í Noregi 1.40 n.kr. fyrir kg. Stærsti
fiskfóðursframleiðandi í Noregi er
fyrirtækið Skretting A.S í Stav-
angri, sem var að byggja nýja
fóðurverksmiðju nú í sumar.
Við íslendingar hefðum fundið
lítið fyrir gjaldeyrisvöntun nú, ef
við hefðum haft 10 þúsund tonn af
laxi til útflutnings. En það hefðum
við hæglega getað haft hefðum við
byrjað hér laxeldi á sama tíma og
Norðmenn, því skilyrði hér til fisk-
eldis eru mikið tryggari sökum
þess hve sjór er hér hreinni en í
Noregi og þar að auki höfum við
jarðhita sem Norðmenn hafa ekki.
Það er að segja af markaði Norð-
manna fyrir nýjan lax að hann hef-
ur vaxið jafnt og framleiðslan hefur
aukist og er nú ekki lengur bundinn
við Evrópu eina. Útflutningur á
nýjum laxi frá Noregi til Banda-
ríkjanna hófst um sl. nýjár flug-
leiðis, og voru 20 tonn flutt á viku
yfir 4 mánuði, eða þann árstíma
sem laxveiðarnar vestra liggja
niðri. í vetur er reiknað með að út-
flutningur á þennan markað fari í
50-60 tonn á viku. Þá er einnig
byrjað að flytja lax frá Noregi til
Japans flugleiðis.
Reiknað er með að
úlflutningur
Norðmanna á laxi í
ár verði f kringum
500—600 milljónir
norska króna, eða
1000—1200 milljónir
íslenskra króna
Þar sem Mowi hlutafélagið var
eitt af þeim fyrstu fyrirtækjum
sem hóf laxcldi í Noregi og umsvif
þess hafa vaxið æ síðan og hafa nú
náð hingað til íslands, þar sem
það á 45% hlutafjár í fyrirtækinu
Isno h.f. sem sett hefur á stofn
laxeldistöð norður í Kelduhverfí
þá er rétt að ég segi nokkur deili á
þessu norska fyrirtæki, sem stofn-
að hefur til samvinnu við íslend-
inga um laxeldi.
Árið 1965 seldi Norðmaðurinn
Thor Mowinkel sultuniðursuðu-
verksmiðju sem hann rak í Björg-
vin og lagði söluverðið í laxeld-
isbú sem hann stofnsetti úti í
skerjagarðinum. Þetta þótti djarft
teflt á þeim tíma, þar sem engin
reynsla var fyrir hendi í Noregi afi
fiskeldi, og Mowinkel-
fjölskyldan lagði aleigu sína að
veði fyrir því, að þetta
brautryðjendastarf tækist. Árið
1969 gekk svo hlutafélagið Norsk
Hydro í félag við þessa fjölskyldu
og stofnað var hlutafélagið Mowi
þar sem Hydro á 59% af hlutafé.
En norska ríkið á hinsvégar yfir
helming hlutafjár í Norsk Hydro.
Nú rekur Mowi-hlutafélagið tvær
mjög stórar laxeldistöðvar úti í
skerjagarðinum og framleiddi
þar 1000 tonn af laxi á sl. ári.
Þá á Mowi tvær seiðaeldis-
stöðvar sem framleiða samanlagt
800.000-900.000 sjógöngulaxa-
seiði á ári. Framleiðsla Mowi er
talin hafa verið upp á 60 miljón
n.kr. sl. ár, og er þá átt við sölu-
verð frá eldisbúum. Þá rekur
Mowi nú laxeldistöð á íslandi í
jfélagi við heimamenn hér. Og nú
síðast hefur Mowi stofnað til lax-
eldis norður í Kelduhverfi sem-
[45% hluthafi í íslenska fyrirtæk-
inu ísno h.f.
Mowi er nú orðið eitt alstærsta
útflutningsfyrirtæki Noregs á nýj-
um laxi og telur sig hafa markað
fyrir 3000 tonn á ári og auglýsir
nú eftir laxi til útflutnings í norsk-
um blöðum. Það verður því að
teljast að Thor Mowinkel hafí
verið mjög framsýnn þegar hann
lagði aleigu sína í fiskeldi áður en
nokkur reynsla var fengin af því í
Noregi, og þar sem þetta norska
jfélag er nú byrjað að miðla okkur
'íslendingum af reynslu sinni í lax-
ieldi þá taldi ég rétt að segja frá
lupphafí þess og umsvifum á sviði
llaxeldis og sölu á heimsmarkaði.
Sökum þess hve það hefur
dregist lengi að við Islendingar
gerðumst þátttakendur í laxeídi í
stórum mæli, en skilyrði eru hér
tvímælalaust fyrir hendi, þá
verðum við að vinna þennan tap-
aða tíma upp með því að tileinka
okkur þá reynslu sem þegar er
jfyrir hendi hjá fiskeldisþjóðum.
Á þessu sviði stendur
fvlowi-fyrirtækið í fremstu röð
enda með langa reynslu að baki.
Ég tel því líklegt að tíðinda megi
fljótlega vænta frá laxeldi-
stöðinni í Kelduhverfi, sem gefi
innsýn í möguleika þá sem fyrir
hendi eru í íslensku laxeldi í ná-
inni framtíð svo ekki verði fram-
hjá þeim gengið lengur.
Fiskeldi þarf að verða
ein grein sjávarútvegs
Það má því ekki dragast mikið
lengur að Alþingi setji
heildarlöggjöf um fískeldi á
íslandi sem eina grein
sjávarútvegs. Eins og nú standa
sakir þá er h vergi gert ráð fyrir
neinni lánagreiðslu til þessa
nýja atvinnu vegar í okkar
víðferma bankakerfí. Þessu
þarf að breyta með löggjöf.
Hlutafélagið ísno sem hefur haf-
ið stórrekstur í laxeldi í Keldu-
hverfí fékk hinsvegar 3ja miljóna
króna lán til starfsemi sinnar úr
norræna fjárfestingarsjóðnum, og
er það vissa mín að sú fjárfesting er
ein sú allra skynsamlegasta sem
stofnað hefur verið til hér á landi á
löngu tímabili. Fjármagnsskortur
til fiskeldis er hinsvegíir staðreynd
hér á landi og hemiil á nauðsyn-
legan framgang þessa máls. Þessu
verður að breyta með heildarlög-
gjöf sem viðurkennir fískeldi sem
íslenskan atvinnuveg. Við skulum í
bili spara fjárfestingu í ónauðsyn-
legri steinsteypu sem getur beðið
betri tíma en í þess stað fjárfestaí
fiskeldi. Fiskeldi sem atvinnuvegur
hér á landi fellur að okkar sjávarút-
vegi og getur orðið ein af styrktar-
stoðum hans þegar fram líða stund-
ir. Frá fiskveiðum okkar og fisk-
vinnslu á að koma fóðurefni til fisk-
eldis þegar við höfum náð tökum
á því verkefni sem ætti að geta orð-
ið að stuttum tíma liðnum verði út í
það farið í alvöru.
Ég bið háttvirta alþingismenn
hvar í flokki sem þeir standa að
gera samanburð á fjárhagslegri
stöðu landsins nú, annars vegar
eins og hún birtist í dag og hins
vegar ef við værum með útflutning
á 10.000 tonnum af nýjum laxi á
heimsmarkað sem skilaði í þjóðar-
búið 1000-1200 miljónum króna á
ári. En einmitt þannig gæti staðan
verið nú ef að við hefðum borið
gæfu til þess að hefja hér eldi á laxi
á svipuðum tima og Norðmenn.
Ennþá eigum við ómengaðan út-
hafssjó við strendur landsins sem
gerir stöðu fiskeldis hér sterka, auk
jarðhita. Norðmenn hafa hinsveg-
ar orðið að glíma við mikinn vanda
í sínu fiskeldi vegna mengaðs sjáv-
ar frá stóriðiu víða við ströndina
sem orsakað nefur sjúkdóma í eldis-
búum á ýmsum stöðum. En þrátt
fyrir þetta er árangur þeirra í
fískeldi svo glæsilegur sem raun
ber vitni.
Nú reynir á raunsæi í fjárfestingu
á íslandi á næstu árum að stofnað
verði til fyrirtækja sem auka út-
tár er gert ráð fyrir
að framleiðsla
Norðmanna á laxi
fari i 10 þúsund
tonn og að 9000
tonn komi frá
eldisbúum, en 1000
tonn frá hafbeit
flutningstekjur landsins og skila
arði í þjóðarbúið.
Reynsla Norðmanna er sú, að
þetta hefur fiskeldi þeirra gert.
Með hliðsjón af þessari staðreynd
ætti val í fjárfestingar hér á landi á
komandi tíma ekki að vera svo erf-
itt fyrir íslenska stjórnmálamenn.
Fiskeldi mun styrkja stöðu okkar
sjávarútvegs á næstu árum, komist
það í framkvæmd í umtalsverðum
mæli. Þess vegna ætti valið að vera
auðvelt. 21/10 1982