Þjóðviljinn - 16.11.1982, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 16. nóvember 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Hiö „skítuga stríð” gegn
indjánum
Öiyggismálaráðstefnan ÍMadríd:
Óvæntir vindar blása
Skjótt skipast veður í lofti. í sömu vikunni og ráðstefnu um öryggi og
samvinnu í Evrópu er framhaldið í Madrid eftir 8 mánaða hlé gerast
fleiri atburðir er haft geta ófyrirsjáanlegar afleiðingar á þróun mála:
Leiðtogaskipti verða í Sovétríkjunum er Júrí Andropov tekur við að
Leoníd Brésnjef látnum. Samdægurs ákveður herstjórnin í Póllandi að
láta verkalýðsleiðtogann Lech Walesa lausan. Daginn eftir ákveður
Ronald Reagan að aflétta því viðskiptabanni er hann hafði sett á
evrópsk fyrirtæki er versluðu með tæknibúnað í gasleiðsluna miklu við
Sovétríkin.
Við þetta mætti bæta, að í síð-
ustu viku var ný stjórnarskrá
samþykkt í Tyrklandi er tak-
markar mjög rétt verkalýðsfé-
laga. Þótt þau úrslit hafi ekki
komið á óvart, þá tengjast þau
óneitanlega þeirri umræðu, sem
átt hefur sér stað á ráðstefnunni í
Madrid.
Pólland
Það eru nú rúmir átta mánuðir
síðan viðræðunum í Madrid var
slegið á frest að kröfu Bandaríkj-
anna vegna þróunar mála í Pól-
landi. Madridráðstefnan er hald-
in í framhaldi Helsinki-
samkomulagsins um frið og ör-
yggi og hafa Vesturveldin sett
mannréttindamál á oddinn á
meðan Sovétríkin og A-
Evrópuríkin hafa lagt meiri
áherslu á hina hernaðarlegu hlið
öryggismálanna.
Bandaríkin höfðu krafist þess,
að ráðstefnunni í Madrid yrði
frestað í 2-3 ár vegna ástandsins í
Póllandi, en nú segja heimildir að
Vesturveldin hafi náð innbyrðis
samkomulagi er feli í sér að ekki
verði lagst gegn umræðu um lok-
aályktun, sem Svíþjóð og önnur
óháð ríki í álfunni hafa undirbú-
ið. Hins vegar hefur danska blað-
ið Information það eftir banda-
rískum heimildum að Bandaríkin
hafi fengið bandamenn sína inn á
að setja slík skilyrði fyrir sam-
komulagi, að ólíklegt sé talið að
úr því geti orðið. Hér mun fyrst
og fremst vera um að ræða kröfu
um að öll aðildarríki að samkom-
ulaginu skuldbindi sig til þess að
leyfa frjáls og óháð verkalýðsfé-
lög, að einstaklingar séu hvattir
til að fylgja eftir mannréttindaá-
kvæðum Helsinkisamkomulags-
ins og að ekki verði truflaðar út-
varpssendingar á milli landa.
Walesa frjáls
Lech Walesa, leiðtogi Einingar
í Póllandi, hafði setið í varðhaldi
síðan 13. desember s.l., er her-
lögin gengu í gildi. Frelsun hans
kemur í kjölfar þess að verkföll
þau er leiðtogar Einingar boðuðu
til 10. nóv. s.l. runnu út í sandinn.
Jafnframt sagði talsmaður pólsku
stjórnarinnar að Walesa hefði
skrifað Jaruselski hershöfðingja
bréf, þar sem hann lýsti sig reiðu-
búinn til samninga. Skömmu
áður en tilkynrit var um frelsun
Walesa var einnig tilkynnt að
fyrirhuguð heimsókn páfans til
Póllands yrði hinn 18. júní á
næsta ári.
Að baki þessarar ákvörðunai
pólskra stjórnvalda liggja flóknai
innri og ytri aðstæður: 13. desem-
ber n. k. er ár liðið frá því herlögin
tóku gildi. Efnahagslegur og póli-
tískur þrýstingur utanfrá vegur
þungt. Pá kann það að vera mat
stjórnvalda að forysta Einingar
hafi glatað trausti meðal fjöldans
og að hin nýja vinnumálalöggjöí
komi smám saman til með að
hljóta viðurkenningu sem orðinn
hlutur vegna efnahagslegrar
nauðsynjar. En hvað sem öðru
líður, þá verður ákvörðunin um
frelsun Walesa til þess að liðka
fyrir samkomulagi í Madrid.
Sama má segja um ákvörðun
Reagans um að aflétta viðskipta-
banninu á v-evrópsk fyrirtæki
sem tóku þátt í byggingu gas-
leiðslunnar miklu. Sú ákvörðun
er af mörgum túlkuð sem viður-
kenning á eigin mistökum og
frumhlaupi af hálfu Reagan-
stjórnarinnar.
Valdaskipti
í Kreml
Fráfall Brésnjevs er ekki talið
boða skjótar breytingar í afstöðu
Sovétríkjanna. Þvert á móti er
það álit manna að nýir valdhafar
muni þurfa langan frest til þess að
undirbúa nýtt frumkvæði í átt til
bættrar sambúðar. Valdaskiptin í
Kreml eru því ekki talin auka lík-
ur á árangri af Madrid-
ráðstefnunni.
Ekki verður heldur sagt að
nýja stjómarskráin í Tyrklandi
auðveldi lausn hnútsins í Madrid.
Að vísu hafa Sovetríkin ekki sett
það mál á oddinn, en sú gagnrýni
sem Vesturveldin hafa haft í
frammi vegna Póllandsmálsins
hittir þau sjálf í Tyrklandi, en
Tyrkland er aðili að Evrópuráð-
inu og Nato.
Að öllu samanlögðu þá má
segja að þrátt fyrir mikla undir-
búningsvinnu séu fáir er bindi
miklar vonir við öryggismála-
ráðstefnunni í Madrid, en heyrst
hefur hins vegar að Svíar muni á
ráðstefnunni bjóða til afvopnun-
arráðstefnu Evrópuþjóða í
Stokkhólmi. Hvort af slíkri hug-
mynd verður, er m.a. komið
undir andanum í Madrid. ólg
Allt frá því að Guatemala
hlaut sjálfstæði frá Spáni 1821
hefur saga þessa Mið-
Ameríkuríkis einkennst af of-
beldi og harðstjórn, og síðustu
áratugina hafa verið þar við
völd til skiptis herstjórnir eða
kjörnar stjórnir hægrimanna.
Af um það bil 7.4 miljónum
íbúa eru um 60% indíánar, en
um 4% er blanda indíána og
fólks af evrópskum uppruna.
Þótt landið sé betur iðnvætt en
önnur Miðameríkuríki, þá er
útflutningurinn að mestu
hefðbundnar landbúnaðaraf-
urðir eins og bananar, kaffi,
bómull og sykur.
Núverandi forseti, Efrain
Rios Montt, kom til valda með
valdaráni sem gert var eftir
kosningarnar í mars sl., þar
sem sigurvegararnir voru
sakaðir um kosningasvindl.
Skipulögð andspyrna skæru-
liðahópa er byggir á
stuðningi indíána í sveitunum
hefur eflst hin síðustu ár og
segja má að nú ríki borgara-
styrjöld í landinu.
Samkvæmt nýlegri skýrslu
frá Amnesty International
munu um 2.600 indíánar og
bændur hafa verið teknir af lífí
á tímabilinu frá mars til júlí á
þessu ári, þ.e. eftir að
núverandi forseti hrifsaði
völdin. Fyrir þann tíma ríkti
einnig ógnaröld í landinu, en nú
hefur sú breyting orðið á, að
ógnaröldin sem áður ríkti inni í
borgunum hefur flust út á
landsbyggðina þar sem
bændurnir lifa í stöðugum ótta
og þar sem stjórnarherinn
hefur hvað eftir annað orðið
uppvís að því að framkvæma
fjöldaaftökur.
Stjórnarherinn hefur beitt gam-
alkunnri aðferð: til þess að upp-
ræta skæruliðana er fólkinu smal-
að frá þeim fjallabyggðum þar sem
grunur leikur á að skæruliðar hafi
viðhafst inn í bæi eða búðir þar sem
herinn telur sig geta haft stjórn á
fólkinu.
Stjórnarherinn í Guatemala,
sem nýtur stuðnings frá Bandaríkj-
unum, er skipaður 25 þúsund
mönnum, en talið er að skæruliðar
geti veri á bilinu frá 4 til 8 þúsund.
Vitnisburður
um fjöldamorð
Undanfarið hefur sænskur
í Choatalum hefur stjórnarherinn safnað saman 4000 índíánum sem hér taka við fatasendingum frá Rauða
krossinum. Stjórnarhermenn frá Guatemala vaka yfir búðunum. Ljósm. Bengt Albons.
blaðamaður, Bengt Albons, verið á
ferð um Guatemala og skrifað um
reynslu sína í Dagens Nyheter.
Hann hefur heimsótt búðir, þar
sem indíánum hefur verið safnað
saman svo þúsundum skiptir, og
samtöl hans við indíána benda til
þess að tölur Amnesty séu síst ýkt-
ar: við sólarupprás hinn 13. sept-
ember sl. voru 380 menn, konur og
börn tekin af lífi í þorpinu Agua
Herforingjaþríeykið undir forystu Efrain Rios Mont, sem stendur fyrir
fjöldamorðum á indíánum með stuðningi Bandaríkjastórnar.
Fria. Aðeins tveir lifðu fjölda-
morðin af sem vitni.
- Fólk deyr ekki af matarskorti
hér, heldur af sorg og þjáningu,
segir Angelina, tæplega þrítug
indíánakona á markaðnum í Rabi-
nal. Stjórnarhermenn höfðu tekið
60 karlmenn af lífi í þorpinu henn-
ar, þar á meðal eiginmann hennar,
og síðan höfðu þeir komið á ný og
rænt frá henni bústofninum. Hún
og börn hennar lifa nú á maísmjöli,
chiliávöxtum og vatni.
Bengt Albons segir að hvarvetna
megi sjá uppflosnað fólk á flótta.
Samkvæmt heimildum ríkisstjórn-
arinnar munu um 400 þúsund vera
á vergangi, en aðrir nefna töluna
1.5 miljónir.
Flóttafólkið
í neyð
Flóttamannastraumur yfir til
Mexíkó hefur farið vaxandi á síð-
ustu mánuðum og er talið að á milli
30 og 40 þúsund flóttamenn hafi
komið yfir til Chiapas á síðustu
mánuðum.
Það er stefna Mexíkóstjórnar að
skaffa þessu fólki atvinnu við land-
búnað eða landnám í frumskógun-
um. Flóttamannabúðir hafa engu
að síður verið byggðar, og hefur
hvað eftir annað komið fyrir að
stjórnarherinn í Guatemala hefur
gert innrásir úr lofti í slíkar flótta-
mannanýlendur.Hafa hermennirn-
ir komið í þyrlum og skotið á
allt kvikt.
Hefð er fyrir því á þessum árs-
tíma að landbúnaðarverkamenn
frá Guatemala komi yfir til Mexíkó
til þess að vinna í kaffiuppsker-
unni. Nú hefur straumur slíkra
farandverkamanna verið meira en
helmingi meiri en venjulega, eða
um 150 þúsund, hefur danski
blaðamaðurinn Jens Lohmann
eftir landamæravörðum, og létu
margir þessara landbúnaðarverka-
manna í það skína að þeir ættu ekki
afturkvæmt heim. Þeir fá hins veg-
ar ekki nema 90 daga dvalarleyfi.
Jens Lohmann, sem heimsótti
flóttamannabúðirnar í Mexíkó við'-
landamæri Guatemala segir að
fólkið sé þjakað af malaríu, iðra-
kveisum næringarskorti og ótta og
hafi gefið herferðinni gegn skæru-
liðum ýmis nöfn: „Victoria 82“,
(Sigur 82) „Journada de la paz“
(Friðargangan) og „Frijoles y Fusi-
les“ (Baunir og byssur), en ofursti
sem flaug með hortum í eftirlitsferð
í þyrlu um fjöllin í Quiché sagði
einfaldlega: þetta er skítugt stríð -
„una guerra sucia“. ólg. DN/inf.
Góð
matarkaup
KINDAHAKK
pr. kg. 38.50
10 KG. NAUTAHAKK
pr. kg. 79.00
LAMBAHAKK
pr. kg. 49.50
HVALKJÖT
pr. kg. 27.00
NAUTAHAMBORGARAR
pr. stk. 8.00
1/2 FOLALDASKROKKUR
pr. kg. 48.00
1/2 NAUTASKROKKUR
pr. kg. 72.00
1/2 SVÍNASKROKKUR
pr. kg. 79.00
LAMBASKROKKAR
pr. kg. 45.90
Athugið -
skrokkar, merktir,
pakkaðir og niður-
sagaðir. Tilbúnir
í frystikistuna
KJÖTMIÐSTÖÐIIV
Laugalæk 2 sími 86511